Nữ hoàng vị thành niên Cleopatra

Cuốn sách cung cấp nhiều ví dụ về tài năng của Caesar như một chính trị gia sắc sảo, chiến lược gia dân tuý, thiên tài quân sự, người lính dũng cảm, nhà lãnh đạo bẩm sinh những cũng là một kẻ thù tàn nhẫn và một người phân biệt đối xử.

Người ta nói sắc đẹp của nàng không đến mức đáng sững sờ - những ai đã nhìn thấy nàng đều chắc chắn không bị quyến rũ - nhưng khi anh đứng trước mặt nàng và nói chuyện với nàng, thì anh sẽ không thể cưỡng lại được.

-Plutarch

Alexander Đại Đế tới Ai Cập vào mùa đông năm 332 trước Công Nguyên, đánh bại quân đội Ba Tư tại Syria và hủy diệt các thành phố Tyre và Gaza. Người Ai Cập theo dõi sát sao các sự kiện này và không hề kháng cự khi viên tướng Macedonia xuất hiện trên hai bên bờ sông Nile.

Alexander là nhà lãnh đạo quân sự nổi bật, nhưng ông cũng mơ mộng quảng bá nền văn minh Hy Lạp tới các xứ sở ở phương Đông. Thế nên trên mũi đất hẹp của vùng bờ biển rìa phía tây của đồng bằng sông Nile, đích thân ông cho xây dựng một thành phố mới mà ông hy vọng sẽ trở thành một ví dụ chói sáng của nền văn hóa Hy Lạp. Thành phố ông xây dựng - mang cái tên khiêm nhường là Alexandria - còn thành công hơn cả những giấc mơ hoang dại nhất của ông.

Thành phố mới nhanh chóng lớn mạnh thành thủ phủ thương mại và tri thức ở phía đông Địa Trung Hải. Hàng hóa thương mại ào ạt tràn vào thành phố từ Ả Rập, phía đông châu Phi và Ấn Độ. Dân di cư đến từ vùng Địa Trung Hải và xa hơn nữa, bao gồm nhiều di dân từ Palestine đến định cư, khiến Alexandria sớm sở hữu lượng dân số Do Thái lớn nhất so với bất cứ thành phố nào trên thế giới.

Chân dung nữ hoàng Cleopatra. Ảnh: The World Of Fine Wine.

Những hậu duệ cầm quyền của Ptolemy, một viên tướng dưới thời vua Alexander, người nắm quyền kiểm soát Ai Cập sau khi nhà chinh phục tạ thế, đã trang hoàng xa hoa cho thủ đô mới rất nhiều cung điện, đài tưởng niệm, nhà tắm và đền đài.

Từ vua Ptolemy đầu tiên đến người thứ mười hai, các vị vua xứ Macedonia qua nhiều đời liên tiếp thay nhau ngồi trên ngai vàng pharaoh cổ xưa và cai trị xứ Ai Cập từ Alexandria. Họ ban ra các sắc lệnh và thu thuế dân bản xứ, nhưng họ chẳng hề nỗ lực trở thành một phần của nền văn minh Ai Cập. Họ chỉ hòa đồng với những người Hy Lạp khác mà thôi.

Vào những dịp hiếm hoi, họ rời khỏi Alexandria, tìm thú vui bằng những cuộc du thuyền dọc sông Nile hoặc bắt đầu gây chiến ở nước ngoài. Bản thân những người Alexandria cũng thuộc kiểu người ngang bướng, ương ngạnh, không có tình yêu thương dành cho các vua Ptolemy khoa trương, họ tặng cho các vua này những biệt danh như Thằng Mập và Thằng Khốn.

Vào thời cha của Cleopatra, vua Ptolemy Auletes, thành Rome đã là một thế lực áp đảo ở phía đông Địa Trung Hải. Nhưng nhờ ngoại giao, lọc lừa, các vụ ám sát và nguồn cung cấp vàng bất tận, Auletes cố xoay sở duy trì nền độc lập của Ai Cập bất chấp việc liên tục bị lưu đày khỏi thủ đô.

Vào năm 58 trước Công Nguyên, Caesar trong cương vị quan chấp chính đã phục hồi lại ngai vàng cho Auletes nhờ khoản hối lộ hào phóng mà ông và Pompey cùng hưởng. Để chắc chắn nhận đủ phần của mình, Pompey sai Adulus Gabinus, tỉnh trưởng La Mã ở Syria, đi thu tiền trong khi Caesar vẫn đang ở xứ Gaul. Tại Alexandria năm đó, một tư lệnh kỵ binh trẻ tuổi dưới quyền Gabinus tên là Mark Antony có khả năng đã gặp gỡ cô con gái mười bốn tuổi của Auletes, Cleopatra.

Khoản tiền mà Gabinus cướp đoạt từ mảnh đất này không đủ trang trải cho những khoản còn nợ thành Rome hoặc cho quân đội của ông ta. Chẳng bao lâu, nhiều binh lính của ông ta trở thành người bản xứ và kết hôn với phụ nữ Ai Cập địa phương, không còn nuôi ý nghĩ trở về nhà nữa.

Họ kết bè cánh với những tên vô lại, người bị lưu đày và những kẻ trốn chạy đến từ mọi vùng đất để tạo thành một băng nhóm lính đánh thuê vừa bảo vệ vừa cướp bóc Ai Cập. Có thể các cựu lính quân đoàn La Mã này chính là những kẻ mà Pompey đã hy vọng tuyển mộ cho đội quân mới của mình.

Năm 51 trước Công Nguyên, Auletes chết nhường lại ngai vàng cho Cleopatra đang tuổi vị thành niên và đứa con trai thậm chí còn nhỏ tuổi hơn, vua Ptolemy XIII cùng nhau trị vì. Theo phong tục Ai Cập, chị gái và em trai cùng trị vì với nhau không chỉ như hai quốc vương mà còn như vợ chồng. Đôi khi trong lịch sử triều đại Ptolemy, nhà vua và nữ hoàng là chị em ruột cùng làm việc với nhau.

Nhưng với trường hợp của Cleopatra thì đã xuất hiện sự thù địch ngay từ đầu, vì em trai cô bị các quan cận thần quyền lực, những kẻ căm ghét sự can thiệp của cô, khống chế. Tân nữ hoàng Ai Cập đưa ra những quan điểm vững chắc về con đường thích hợp để cai trị vương quốc của cha, nhưng các quan điểm đó không bao gồm thái giám Pothinus hoặc tướng quân Achillas.

Ngay từ đầu, cô đã khiến tất cả mọi người kinh ngạc bằng cách cố gắng tự hòa nhập bản thân với người Ai Cập bản xứ và các thầy tư tế của họ. Cô là quốc vương Ptolemy đầu tiên thực sự học tiếng Ai Cập (cùng tiếng Hebrew, tiếng Ethiopia, và vài ngôn ngữ khác).

Một đài kỷ niệm bằng đá có khắc các chữ viết tượng hình của người Ai Cập cổ, giờ ở Copenhagen, có ghi chép rằng thậm chí cô còn tham gia nghi lễ rước bò tót thiêng liêng gần Thebes vào thời điểm bắt đầu trị vì, hộ tống con vật thiêng đến ngôi đền bằng thuyền. Những sự nhân nhượng đến mức này trước cảm nghĩ của người bản xứ hẳn đã gây ấn tượng với dân Ai Cập vốn quen với thói lãnh đạm, thờ ơ của các nhà cai trị Ptolemy trong ngót nghét hai thế kỷ qua.

Nhưng sự ủng hộ của người Ai Cập bản xứ là không đủ để cứu Cleopatra khỏi những kẻ Alexandria luôn bất mãn. Trong khi kẻ thù cũ của Caesar là Bibulus vẫn còn sống và đang làm tỉnh trưởng Syria, ông ta đã cử hai con trai mình đến lấy lại hai quân đoàn Gabinia phản loạn cho cuộc tấn công đế chế Parthia theo kế hoạch - nhưng bọn lính đã giết chết họ thay vì phải rời bỏ những niềm sung sướng ở Ai Cập.

Vị nữ hoàng trẻ tuổi Cleopatra đã liều lĩnh bắt giữ những kẻ phản nghịch rồi dẫn chúng đến cho Bibulus trừng phạt, bất chấp những kẻ Alexandria khó chịu, cảm thấy cô đang chịu thua trước sức ép của La Mã. Chuyện này, cùng với vụ mùa thất bát và âm mưu của các quan cận thần bên cạnh em trai, chẳng bao lâu ép Cleopatra phải rời khỏi thủ đô và tự tuyển mộ quân đội. Quốc vương Ptolemy XIII tuổi vị thành niên giờ đây một mình cai trị Ai Cập từ Alexandria, dưới sự theo dõi chăm chú của Pothinus và Achillas.