Nỗ lực ngoại giao đưa ông Trump - Putin đến hội nghị thượng đỉnh

Điện Kremlin ngày 7/8 xác nhận Tổng thống Nga Vladimir Putin có thể gặp người đồng cấp Mỹ Donald Trump trong "vài ngày tới" và họ đang chuẩn bị cho sự kiện.

Nếu diễn ra, đây sẽ là cuộc gặp đầu tiên giữa lãnh đạo Mỹ - Nga kể từ khi ông Joe Biden gặp ông Putin tại Geneva, Thụy Sĩ tháng 6/2021, trước khi chiến sự Nga - Ukraine nổ ra.

Cuộc gặp được lên kế hoạch gần 6 tháng trước, từ khi ông Trump ngày 12/2 điện đàm với ông Putin và tuyên bố "bắt đầu ngay lập tức" các cuộc đàm phán hòa bình nhằm chấm dứt chiến sự Ukraine.

Tổng thống Trump khi đó tràn đầy tự tin sẽ có thể sớm chấm dứt chiến sự Nga - Ukraine, cho rằng mối quan hệ cá nhân tốt đẹp với ông chủ Điện Kremlin có thể giúp hai bên vượt qua được bất đồng.

Những người ủng hộ Tổng thống Trump cho rằng nỗ lực này của ông đã bị truyền thông mô tả sai lệch thành "thân thiết và nhún nhường" trước lãnh đạo Nga.

"Mọi người đã hiểu sai cách tiếp cận của Tổng thống Trump", Fred Fleitz, quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nói. "Ông Trump không thích ông Putin, mà chỉ tin rằng Mỹ phải tìm cách chung sống với Nga. Chúng ta không muốn chiến tranh, vậy thì phải làm thế nào?".

Sau khi ông Trump tiếp cận ông Putin để bắt đầu nỗ lực thúc đẩy hòa bình, phái đoàn Mỹ - Nga đã gặp trực tiếp để trao đổi về chiến sự Ukraine cũng như hướng đến khôi phục quan hệ song phương. Các quan chức ngoại giao hàng đầu hai bên khi đó xác nhận họ đang "chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh tiềm năng".

Trong những tháng sau đó, Tổng thống Trump và Tổng thống Putin đã điện đàm nhiều lần và gửi cho nhau nhiều thông điệp thông qua bên trung gian, các nguồn thạo tin nói với Wall Street Journal.

Theo một quan chức Mỹ cấp cao, các cuộc trò chuyện giữa lãnh đạo Mỹ - Nga diễn ra thân thiện. Ông Trump thường bàn về mục tiêu hồi sinh quan hệ Mỹ - Nga với lực đẩy là tăng cường hợp tác kinh tế. Ông Putin liệt kê những bất bình và mong muốn then chốt, chủ yếu là quốc tế công nhận thực tế mới với bán đảo Crimea và 4 tỉnh miền đông Ukraine mà Nga đã sáp nhập.

Các cuộc gọi đôi khi kéo dài nhiều giờ, chủ yếu do những phát biểu dài từ Tổng thống Putin và khâu phiên dịch. Ông Trump, thường tỏ ra thiếu kiên nhẫn và hay xen ngang, lại lắng nghe một cách chú ý, các nguồn tin nói.

"Ông Putin hành động rất có phương pháp", John Bolton, cựu cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump, đánh giá. "Ông ấy hiểu biết, nắm rõ mình đang nói về điều gì. Khi muốn tác động đến ai đó, ông ấy cứ nói, nói và nói".

Fiona Hill, trợ lý hàng đầu về Nga trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump, cho biết ông Putin đã nghiên cứu kỹ chính quyền mới và hiểu Nga có lợi thế ở điểm nào với ông chủ Nhà Trắng.

"Tổng thống Putin chuẩn bị rất kỹ. Ông ấy có nhiều năm để hiểu rõ Tổng thống Trump", bà Hill nói. Một phần trong sự chuẩn bị đó là tìm cách tiếp tục chiến sự nhưng vẫn gửi đi tín hiệu sẵn sàng cho biện pháp ngoại giao.

Dù vậy, khi chiến sự không có dấu hiệu chấm dứt, Tổng thống Mỹ bắt đầu mất kiên nhẫn. Hồi tháng 3, ông Trump từng bày tỏ "tức giận" khi ông Putin từ chối đề xuất ngừng bắn 30 ngày do Mỹ đưa ra. Đến tháng 4, ông Trump yêu cầu ông Putin "dừng lại" sau cuộc tấn công tên lửa của Nga vào Kiev, rồi chia sẻ "có lẽ ông ấy không thực sự muốn chấm dứt xung đột".

Tổng thống Mỹ dần tỏ ra thất vọng với nỗ lực tìm kiếm hòa bình chậm chạp và tăng cường sức ép lên cả Nga và Ukraine. Ông Putin đầu tháng 5 đề xuất Nga và Ukraine nối lại đàm phán trực tiếp, không cần điều kiện tiên quyết để thiết lập hòa bình, giải quyết "căn nguyên xung đột".

Tuy nhiên, những cuộc gặp trực tiếp giữa Nga - Ukraine sau đó vẫn không mang đến đột phá, hai bên chủ yếu đàm phán trao trả tù binh.

Sự phẫn nộ của Tổng thống Trump bắt đầu bộc lộ công khai tại hội nghị thượng đỉnh NATO hồi tháng 6, ông chỉ trích người đồng cấp Nga "sai lầm" vì không muốn chấm dứt cuộc chiến.

"Tôi rất ngạc nhiên. Tôi từng nghĩ có thể giải quyết chuyện đó một cách dễ dàng", ông Trump trả lời báo giới.

Cuộc điện đàm thứ 6 giữa hai lãnh đạo diễn ra hôm 3/7, kéo dài chỉ gần một giờ, ngắn hơn nhiều so với những lần trước. Quan chức chính quyền Mỹ nói các trao đổi không còn vẻ nồng ấm, nhưng không có sự cố gì.

Ông Trump sau đó thừa nhận rằng sau mỗi cuộc điện đàm giữa ông và Tổng thống Nga, Moskva dường như lại gia tăng cuộc tập kích bằng tên lửa và máy bay không người lái nhắm vào Ukraine.

Ông chủ Nhà Trắng chuyển sang gây sức ép với Nga, ra tối hậu thư 50 ngày để đạt thỏa thuận ngừng bắn hoàn toàn với Ukraine, nếu không sẽ áp thuế quan và các biện pháp trừng phạt nặng nề lên Nga và các đối tác thương mại của nước này.

Hai tuần sau, Tổng thống Mỹ thể hiện sự bực bội khi vòng đàm phán trực tiếp thứ ba giữa Nga và Ukraine ở Thổ Nhĩ Kỳ không đạt tiến triển thực chất. Ông Trump rút ngắn tối hậu thư với Nga, đề ra hạn chót mới là ngày 8/8.

Nhưng Tổng thống Mỹ dường như vẫn không muốn từ bỏ nỗ lực ngoại giao. Hai ngày trước hạn chót, ông cử đặc phái viên Mỹ về Trung Đông Steve Witkoff đến Moskva để đàm phán với Tổng thống Putin trong khoảng ba giờ.

Điện Kremlin mô tả cuộc đàm phán "hữu ích và mang tính xây dựng", với các chủ đề về xung đột Ukraine và tiềm năng cải thiện quan hệ Nga - Mỹ.

Một ngày sau, Nhà Trắng và Điện Kremlin xác nhận lãnh đạo Mỹ - Nga sẽ gặp nhau trong "vài ngày tới". Tuy nhiên, cách tiếp cận vấn đề giữa Washington và Moskva vẫn còn khác biệt. Ông Trump kêu gọi ông Putin chấm dứt chiến sự và không quan tâm nhiều đến nội dung một thỏa thuận. Trong khi đó, ông chủ Điện Kremlin tuyên bố chỉ dừng chiến dịch cho đến khi đạt được mục tiêu của mình.

"Chúng tôi chờ xem ông ấy sẽ nói gì", ông Trump nói với báo giới, nhắc đến ông Putin. "Điều đó tùy thuộc ông ấy".

Theo giới quan sát, cuộc gặp thượng đỉnh sẽ là phép thử lớn nhất trong nhiệm kỳ với kỹ năng đàm phán của Tổng thống Trump. Ông sẽ phải đối mặt với một lãnh đạo Nga đã có 25 năm kinh nghiệm ứng phó các đời tổng thống Mỹ.

Nếu cuộc gặp không mang lại kết quả nào, Tổng thống Trump sẽ phải quyết định có gia tăng áp lực với Nga nữa không, khi chính ông cũng hoài nghi về hiệu quả của biện pháp này, hay từ bỏ nỗ lực hòa bình như đã cảnh báo nhiều lần.

"Phương án nào cũng đồng nghĩa chiến sự còn tiếp diễn", Alina Polyakova, chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Chính sách châu Âu, trụ sở Mỹ, nói.

Như Tâm (Theo AP, WSJ)