Những đường lây bệnh thường gặp trong mùa mưa bão - Báo VnExpress

Bác sĩ Bùi Thanh Phong, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC khuyến cáo như trên khi khu vực Thanh Hóa đến Quảng Trị có cơn bão số 5 Kajiki đổ bộ. Thời tiết ẩm ướt, mưa lũ, điều kiện vệ sinh hạn chế tạo điều kiện cho các mầm bệnh lây qua đường hô hấp và tiêu hóa, muỗi trung gian truyền bệnh phát triển. Bên cạnh đó, người dân cũng dễ gặp các tai nạn thương tích khi tránh bão, dọn nhà cửa dẫn đến mắc bệnh. Bác sĩ Phong nêu đường lây của các bệnh có nguy cơ gia tăng trong mùa mưa bão và cách hạn chế, phòng tránh bệnh.

Lây qua đường ăn uống

Bão thường kéo theo mưa lớn, ngập úng hoa màu, nhà cửa, đường sá, cầu cống, rác thải, tôm cá chết trôi... Việc này gây ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt, rau quả. Nếu tiêu thụ thức ăn không được nấu chín kỹ, mọi người có nguy cơ nhiễm các mầm bệnh như tả, thương hàn, E.coli, shigella, viêm gan A, rota virus...

Trong đó, vi khuẩn tả và virus rota gây tiêu chảy nặng, nôn mửa, mất nước, rối loạn điện giải, có thể dẫn đến trụy tim và tử vong. Vi khuẩn thương hàn gây nhiễm độc toàn thân với các triệu chứng mệt mỏi, sốt cao đột ngột. Bệnh có thể biến chứng viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não, thủng ruột và tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Virus viêm gan A ngoài gây tiêu chảy có thể dẫn đến suy gan cấp, viêm tụy, viêm túi mật.

Côn trùng đốt, trung gian truyền bệnh

Theo Bộ Y tế, mưa bão, lũ lụt cũng là điều kiện thuận lợi cho các trung gian truyền bệnh như ruồi, muỗi phát triển sinh sôi lây truyền bệnh cho người. Ví dụ ruồi có thể truyền bệnh tả, thương hàn, giun sán, đau mắt đỏ khi đậu vào thức ăn, nước uống hoặc đậu vào mắt, miệng... của người.

Còn muỗi là trung gian truyền bệnh như sốt xuất huyết, viêm não Nhật Bản, sốt rét, sốt vàng, zika, hay bệnh Chikungunya... Trong đó, sốt xuất huyết thường trở nặng khi hạ sốt từ ngày thứ 4 đến ngày thứ 7 với nhiều biến chứng khó lường như cô đặc máu dẫn đến sốc, suy đa tạng, chảy máu khó cầm.

Lây qua da và vết thương hở

Nước lũ là môi trường cư trú của nhiều loại vi khuẩn như vi khuẩn uốn ván, xoắn khuẩn leptospira, tụ cầu vàng, các loài vi khuẩn "ăn thịt người" Burkholderia pseudomallei, Vibrio vulnificus... Chúng thường xâm nhập vào cơ thể người gây bệnh qua những vết thương hở. Do đó, việc ngâm người trong nước lũ, dọn dẹp nhà cửa, cứu trợ khiến người dân dễ bị thương và phơi nhiễm bệnh.

Trong đó, uốn ván gây co cứng cơ toàn thân, khó nuốt, khó thở, co giật, suy hô hấp, ngừng tim, suy đa cơ quan, nguy cơ tử vong đến 90%. Như trong cơn bão Yagi năm 2024, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương tiếp nhận người đàn ông 52 tuổi, ở Thái Bình mắc uốn ván nguy kịch từ vết thương do gạch rơi vào chân khi xây đắp đường phòng lũ.

Bên cạnh đó, lội nước bẩn, bùn đất, không có nước sạch để vệ sinh cũng khiến người dân dễ mắc bệnh ngoài da như nấm, ghẻ, nhiễm trùng da. Như đầu tháng 6, Bệnh viện Da liễu Trung ương ghi nhận nhiều trường hợp viêm da nhiễm trùng trong đó, người đàn ông 35 tuổi bị xuất huyết, chảy dịch nặng hai chân sau khi lội nước.

Lây qua đường hô hấp

Dầm mình trong nước lũ, quần áo thường xuyên ẩm lạnh, thiếu ủ ấm, cũng khiến cơ thể suy giảm sức đề kháng. Người dân dễ bị ho, sốt, viêm đường hô hấp do các loại virus như rhinovirus, RSV, cúm... Bên cạnh đó, việc sinh hoạt, tiếp xúc với nhiều người trong điều kiện ẩm thấp, cũng tạo điều kiện cho mầm bệnh lây lan nhanh.

Trong đó, cúm có thể gây viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng máu. Những người có cơ địa yếu như trẻ nhỏ, thai phụ, người cao tuổi và có bệnh nền dễ trở nặng hơn khi mắc cúm. Phế cầu khuẩn và não mô cầu khuẩn bình thường ở vùng mũi họng không gây bệnh nhưng khi niêm mạc bị tổn thương do tác nhân khác, sức đề kháng suy giảm có thể xâm lấn gây ra bệnh như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết.

Cách phòng bệnh

Mưa bão, lũ lụt có thể khiến cho điều kiện sinh hoạt của người dân hạn chế hơn so với thông thường. Mỗi người nên giữ sức khỏe bằng cách duy trì nguyên tắc "ăn chín - uống sôi", đảm bảo vệ sinh thực phẩm. Người dân chú ý thường xuyên rửa tay với xà phòng trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, xử lý tốt nguồn phân, chất thải sinh hoạt, xác động vật chết.

Mọi người hạn chế lội nước bẩn, rửa tay chân và lau khô sạch sẽ nếu tiếp xúc, nên dọn sạch các chai lọ, dụng cụ chứa nước, ngủ màn kể cả ban ngày để phòng muỗi đốt.

Trong số các bệnh kể trên, cúm, tả, thương hàn, viêm gan A, phế cầu, não mô cầu, uốn ván, sốt xuất huyết đã có vaccine. Với cúm, trẻ em từ 6 tháng đến dưới 9 tuổi có lịch tiêm hai mũi, từ 9 tuổi trở lên tiêm một mũi và nhắc lại hàng năm. Tả và thương hàn sử dụng cho người từ hai tuổi. Vaccine rota chỉ dành cho trẻ em, uống từ 6 tuần tuổi và cần hoàn thành trước 32 tuần tuổi.

Viêm gan A có vaccine đơn hoặc phối hợp phòng thêm viêm gan B dành cho trẻ em và người lớn. Với uốn ván, mọi người cần tiêm nhắc lại 10 năm một lần và tiêm bổ sung sớm hơn khi có vết thương hở. Người lớn không nhớ rõ lịch tiêm cần tiêm ba mũi. Nếu đã tiêm đầy đủ, khi có vết thương dù nặng chỉ cần tiêm thêm một mũi và không cần dùng huyết thanh kháng uốn ván. Sốt xuất huyết có chỉ định tiêm 2 mũi, cách nhau 3 tháng cho người từ 4 tuổi trở lên.

Với phế cầu và não mô cầu, hiện có các loại vaccine tiêm từ 6 tuần tuổi và không giới hạn ở người lớn, giúp phòng các nhóm và chủng vi khuẩn gây bệnh phổ biến. Tùy theo lịch sử tiêm chủng, nhu cầu, độ tuổi, tình hình dịch tễ, nguy cơ mắc bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định các loại vaccine phù hợp.

Gia Bình