Nhức nhối tội phạm lừa đảo công nghệ

Giả danh công an gọi video call, cáo buộc liên quan đến vụ án ma túy, rửa tiền, hay yêu cầu nạn nhân rời khỏi nhà, thuê khách sạn ở một mình rồi ép chuyển tiền vào tài khoản... Những kịch bản lừa đảo phi lý, lặp đi lặp lại từng nhiều lần được cảnh báo nhưng nhiều người vẫn sập bẫy, mất nhiều tỉ đồng.

Hôm qua 27.6, Phòng Cảnh sát hình sự (PC02), Công an TP.HCM, cho biết chỉ với một cuộc gọi dựng sẵn từ "trường quay ảo", nhiều người đã rơi vào vòng xoáy hoảng loạn, tự cắt liên lạc với gia đình và chuyển cho đường dây lừa đảo hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỉ đồng.

Đáng báo động, các nhóm tội phạm công nghệ cao thời gian gần đây đang chuyển hướng tấn công đối tượng sinh viên, những người trẻ, dễ bị thao túng cảm xúc khi rơi vào trạng thái cô lập và khủng hoảng tâm lý.

THAO TÚNG TÂM LÝ, CÔ LẬP NẠN NHÂN

Theo thông tin từ PC02, lực lượng chức năng vừa kịp thời giải cứu một nam sinh lớp 12 ở Q.3 bị nhóm đối tượng giả danh công an gọi điện đe dọa giữa đêm, yêu cầu "tự cách ly" tại khách sạn và chuyển khoản 600 triệu đồng để "giải quyết vụ án ma túy".

Trước đó, khoảng 23 giờ ngày 24.6, Công an nhận tin báo khẩn từ một gia đình ở Q.3 về việc con trai họ mất liên lạc bất thường sau một cuộc gọi video từ số lạ. Gia đình lo ngại nam sinh bị lừa đảo hoặc gặp nguy hiểm. Cụ thể, nạn nhân nhận cuộc gọi từ nhóm người giả danh cán bộ điều tra. Nhóm này dựng kịch bản tinh vi rằng nạn nhân liên quan đến một đường dây ma túy xuyên quốc gia và buộc em phải chuyển khoản ngay 600 triệu đồng để "khắc phục hậu quả", nếu không sẽ bị truy tố hình sự. Đối tượng lừa đảo yêu cầu nạn nhân lập tức rời khỏi nhà, di chuyển bằng xe công nghệ đến một khách sạn trên đường Hoàng Sa (Q.Phú Nhuận), cách ly tại phòng riêng và chỉ giữ liên lạc qua điện thoại.

Khoảng 1 giờ 30 sáng 25.6, bằng các biện pháp nghiệp vụ, tổ công tác Đội 2 (PC02) xác định vị trí và giải cứu thành công nạn nhân trong tình trạng tinh thần hoảng loạn. Trước khi được giải cứu, nạn nhân đã chuyển 51 triệu đồng vào tài khoản ngân hàng mang tên một người lạ.

Trước đó, giữa tháng 5, Đội đặc nhiệm cũng giải cứu thành công cháu M.Đ.C.T (18 tuổi, ở TP.HCM). Ông M.Đ.C.Q là bố của cháu T. cho biết liên tục nhận được các cuộc gọi lạ, tự xưng là người đang giữ con trai ông. Nhóm này yêu cầu chuyển gấp 200 triệu đồng vào tài khoản ngân hàng mang tên con ông để chuộc con về nên ông đã làm theo.

Đội đặc nhiệm nhanh chóng truy xét và xác định được vị trí cháu T. ở một khách sạn trên địa bàn TP. Nhóm đối tượng đã gọi điện cho T. qua video, giả làm cán bộ điều tra, cáo buộc em liên quan đến một đường dây ma túy và yêu cầu "hợp tác làm rõ vụ án". Dưới áp lực tâm lý, quá lo sợ, hoảng loạn nên T. đã nghe theo hướng dẫn và chuyển 200 triệu đồng vào tài khoản của nhóm lừa đảo.

Từ những vụ việc trên, Công an TP.HCM cảnh báo các đối tượng gia tăng sử dụng phương thức lừa đảo mới, "bắt cóc online" hết sức tinh vi nhắm đến học sinh, sinh viên, những người trẻ tuổi, thiếu kinh nghiệm xã hội và dễ bị tác động tâm lý.

VÌ SAO KỊCH BẢN CŨ VẪN CÓ NGƯỜI BỊ LỪA?

Trao đổi với PV Thanh Niên, thượng tá Đỗ Minh Kim, Phó trưởng Phòng 3, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an, cho rằng điều cốt lõi vẫn là mỗi người cần chủ động tự trang bị kiến thức pháp luật cơ bản, có phản xạ nghi ngờ hợp lý trước bất kỳ yêu cầu nào liên quan đến tiền bạc qua điện thoại, mạng xã hội.

Theo thượng tá Kim, khi nghe có người xưng là công an, viện kiểm sát gọi đến, người dân đừng hoảng loạn. Thay vào đó, bình tĩnh cúp máy, đến trụ sở công an gần nhất để xác minh. Ông phân tích trong các hình thức lừa đảo trực tuyến, các đối tượng đánh vào lòng tham, đánh vào tâm lý, lợi dụng bản năng tự vệ của con người, đẩy nạn nhân vào trạng thái hoảng loạn, sợ hãi, lo lắng, khiến họ mất khả năng tư duy lý trí và dễ dàng làm theo mọi yêu cầu để thoát khỏi mối đe dọa do kẻ lừa đảo vẽ ra.

Trong đó, cảm giác bị "công an triệu tập", bị cáo buộc "rửa tiền", "liên quan đến án ma túy" khiến nhiều người không chỉ sợ hãi mà còn lo lắng cho danh dự của bản thân và gia đình. Chính điều này khiến nạn nhân làm theo mọi hướng dẫn mà không dám hỏi lại người thân. Thủ phạm luôn yêu cầu nạn nhân hành động trong thời gian nhanh, không được hỏi ý kiến người khác, tắt điện thoại, cô lập bản thân. Khi một người bị ép ra khỏi "mạng lưới hỗ trợ" như gia đình hay bạn bè, họ trở thành miếng mồi lý tưởng.

Theo PC02, các bậc phụ huynh cần phổ biến cho con em về các thủ đoạn lừa đảo hiện nay, đặc biệt là hình thức "bắt cóc online", điều khiển từ xa để tránh sập bẫy. Tuyệt đối không tải ứng dụng lạ, không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, mã OTP, mật khẩu qua điện thoại, tin nhắn, hoặc truy cập link lạ. Khi phát hiện các vụ việc liên quan, người dân cần liên hệ ngay với cơ quan công an gần nhất để được hướng dẫn, xác minh và xử lý kịp thời.

KỸ NĂNG PHÒNG VỆ CỦA CÔNG DÂN SỐ

TS Đào Lê Hòa An (Ủy viên BCH T.Ư Hội Tâm lý học VN, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách, pháp luật về thanh thiếu nhi - Ủy ban quốc gia về thanh niên VN) thường xuyên có các buổi talkshow về chủ đề "Nhận diện và ứng phó các tình huống nguy hiểm thời 4.0". Từ thực trạng lừa đảo hiện nay, ông khuyến cáo càng trong lúc hoang mang, chúng ta càng cần một nhịp dừng để kiểm chứng thông tin.

Còn theo Th.S Nguyễn Hồng Ân, Giám đốc chuyên môn Saigon Psychub, giảng viên chương trình tâm lý học ĐH Hoa Sen, não bộ dễ mất khả năng phản biện, xử lý thông tin, nhất là khi bị đặt trong trạng thái cô lập và chịu áp lực cao. Người bị hại cũng dễ có tâm trạng sợ phiền nhiễu hay sợ bị dư luận đánh giá, phán xét ngay cả khi bản thân không có hành động phạm pháp.

Từ đó, Th.S Ân đưa ra lời khuyên để phòng tránh, bên cạnh sự vào cuộc của cơ quan chức năng, mỗi cá nhân cần được chuẩn bị tốt hơn. Giữ bình tĩnh, tránh ra quyết định trong lúc cảm xúc bị đẩy cao. Việc hiểu rõ cách thức hoạt động của các kế hoạch lừa đảo cũng giúp chúng ta dễ nhận diện hành vi không minh bạch. Ngoài ra, cần có "kế hoạch phản ứng" trước các tình huống bất thường như tạm dừng giao tiếp, tra cứu thông tin người gọi, tìm đến người thân hoặc cơ quan chức năng…

"Khi gặp tình huống đáng ngờ, hãy chủ động thực hiện nguyên tắc gồm Bình tĩnh: Tạm dừng cuộc gọi, hít sâu 30 giây để lấy lại lý trí. Kiểm tra: Gọi ngay tổng đài 113 hoặc đường dây nóng công an để xác minh. Đối chiếu: Xem kỹ giấy tờ, ngôn ngữ, giọng điệu. Giả mạo thường có lỗi chính tả, dùng từ máy móc hoặc yêu cầu phi lý. Và cuối cùng là Chia sẻ: Hãy gọi người thân, bạn bè hoặc đăng lên cộng đồng phòng chống lừa đảo để tránh ra quyết định trong sự cô lập", TS Đào Lê Hòa An nhấn mạnh.