Nhìn con đường kinh tế báo chí từ Tuổi Trẻ - Kỳ 3: Kinh tế của nghề báo

Con đường kinh tế báo chí của Tuổi Trẻ có những cột mốc đáng nhớ: Ngày 30-5-1985 thành lập Xí nghiệp in Lê Quang Lộc - tự túc cả giấy và in ấn, bắt đầu phát hành tự do qua hệ thống sạp báo tư nhân.

Ngày 12-9-1985, cơ sở bột giấy chuyển thành Xí nghiệp giấy Tuổi Trẻ với cơ chế tự hạch toán. Ngày 24-12-1987 mở mục quảng cáo trên mặt báo và đến 1992 bắt đầu tăng trang trên tất cả các ấn phẩm để đăng thông tin quảng cáo.

Ngày 26-3-1991, Tuổi Trẻ chính thức chuyển sang hình thức đơn vị hạch toán kinh tế, tự điều chỉnh quy mô tổ chức, quản lý, tự chủ hoàn toàn về tài chính và đủ khả năng làm nghĩa vụ ngân sách...

Phát hành - đường đến với bạn đọc

Những năm đầu sau 1975, Tuổi Trẻ bắt đầu phát hành qua hệ thống các quận đoàn của thành phố, thi thoảng vươn xa tới mấy tỉnh đoàn lân cận. Khi các đại lý báo chí, sạp báo tư nhân hình thành những năm 1982 - 1983, Tuổi Trẻ là tờ báo đầu tiên bắt tay giao dịch với đại lý. Rồi báo bắt đầu đi vào hệ thống bưu điện để đến các tỉnh thành.

Báo bán chạy, nhưng chỉ tại TP.HCM là suôn sẻ, đường đến với bạn đọc các nơi vẫn nhiều cách trở vì hệ thống đại lý còn mỏng, đường đi các tỉnh dựa vào các tuyến xe đò, cầu phà trúc trắc trục trặc, việc thiết lập và mở rộng thị trường chưa được chú trọng. Cho đến khi phòng phát hành Tuổi Trẻ có một "má Mai".

"Má Mai" là tên thân thương mà những người Tuổi Trẻ đặt cho chị Nguyễn Thị Thanh Mai, lúc ấy đang làm công tác hành chánh. Chu đáo, khéo léo, tận tụy, tinh tế là những gì người đối diện sẽ nhận ra ở chị ngay lần đầu tiếp xúc. Không biết có phải vì những đức tính rất phụ nữ ấy là những gì thị trường báo chí đang cần không mà năm 1994 chị Thanh Mai được ban biên tập cử đến phòng phát hành.

Chị bắt tay vào việc với tất cả sự tận tụy, khéo léo, chu đáo, tinh tế của mình. Bắt đầu những cuộc "đi thị trường", "đi đêm", "đi chui" - theo cách gọi của chị - để theo chân những tờ báo. Cuối ngày làm việc, về lo cơm nước cho chồng con, đến khuya, đến đêm là chị đi theo những chuyến xe phát hành, theo những chuyến xe đò.

Chị ghi chép kỹ lưỡng hành trình của tờ báo: giờ ra khỏi nhà in, giờ lên xe, giờ đến bến, giờ ra sạp trên từng tuyến đường, tuyến xe, cự ly di chuyển. Chị trao đổi với đại lý cấp một, đại lý cấp hai và cả với bạn đọc mua báo ở sạp để tìm hiểu những câu chuyện quanh tờ báo nào bán chạy, tờ nào được bạn đọc lựa chọn, những điểm có người đọc mà chưa có người bán, những khó khăn mà người bán báo gặp phải…

Đề xuất đầu tiên của chị làm cả tập thể Tuổi Trẻ "choáng": thay đổi quy trình xuất bản. Cả bộ máy phải vào cuộc. Báo sẽ không còn ra khỏi nhà in lúc 5 giờ sáng và đến tay bạn đọc TP.HCM trước 7 giờ sáng nữa. 

Từ nay Tuổi Trẻ sẽ ra khỏi nhà in lúc 2 giờ sáng để kịp lên chuyến xe sớm nhất đi Cà Mau, đảm bảo đến được Cà Mau trong buổi làm việc sáng, không để tờ báo phải nguội đi vì cách đường ngăn sông. Điều đó cũng có nghĩa với việc các tỉnh miền Tây, miền Đông gần hơn sẽ có báo ngay vào đầu giờ làm việc.

Kết quả đến tức thì: chỉ hai tháng, số lượng phát hành tăng 25%, địa bàn phủ báo ở các tỉnh mở rộng. Yếu tố thời gian và thứ tự ưu tiên tính trên cự ly di chuyển được đưa vào lý thuyết phát hành báo chí - chi tiết mà trước đó chưa được chú ý.

Mạng lưới phát hành cùng với hệ thống giao báo dài hạn riêng của Tuổi Trẻ được xây dựng từ năm 1998 càng đảm bảo báo sẽ đến tay người đọc sớm nhất. Những năm 1990 - 2000, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội, mặt báo mỗi ngày mỗi nóng lên những vấn đề tích cực - tiêu cực, những câu chuyện đẹp - xấu, thiện - ác. 

Từ nửa đêm, sân tòa soạn Tuổi Trẻ ngập người - họ là những nhân viên phát hành, đại lý đến lấy báo để kịp đưa đến tay bạn đọc.

Cùng với công nghệ chế bản điện tử CTP, Tuổi Trẻ lần lượt in đồng thời tại Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ… để bạn đọc mọi nơi đều có báo mỗi sáng. Số phát hành tăng lên 200.000 - 300.000 - 400.000 bản, có lúc đỉnh điểm lên hơn 500.000 bản/ngày.

Chị Thanh Mai bảo chị chỉ là tay ngang mò mẫm tìm cách làm phát hành, và những phương cách chị tìm ra đã tạo lập mạng lưới phát hành của Tuổi Trẻ thành hình mẫu chuyên nghiệp cho nhiều báo khác thời bấy giờ tham khảo. 

Cho đến bây giờ, khi việc phát hành báo in đã đến hồi thoái trào thì câu chuyện về tốc độ để bài báo đến tay, đến mắt bạn đọc vẫn cứ là yêu cầu tiên quyết trong thời của báo điện tử, mạng xã hội.

Quảng cáo - nguyên tắc của nguồn thu

Từ năm 1992, tờ Tuổi Trẻ bắt đầu có những trang thông tin quảng cáo được in riêng biệt, không tính vào giá thành tờ báo. 

Số trang quảng cáo tăng dần theo đà tăng của lượng báo phát hành, từ 4 trang lên 8 trang, rồi bằng số trang nội dung, rồi có lúc gấp 3-4-5 lần số trang nội dung, dù rằng giá quảng cáo ở Tuổi Trẻ luôn cao nhất làng báo.

Phòng quảng cáo luôn nhộn nhịp người ra vào như hội chợ. Để đăng một bản quảng cáo, khách hàng phải qua bước xác minh thông tin - xét duyệt nội dung, phải chờ trình bày - lên khuôn - lên trang - cơ cấu giấy - in ấn cả tuần, có khi là cả tháng. Bù lại, hiệu quả khi đăng quảng cáo trên Tuổi Trẻ bao giờ cũng là số 1.

Mỗi sáng cầm tờ báo, ngoài những trang nội dung đẫm chất Đỏ - Trẻ - Sài Gòn, người đọc Tuổi Trẻ được chiêu đãi một "siêu thị thông tin" khi lật các trang quảng cáo, nhu cầu thiết yếu nào của đời sống cũng sẽ tìm ngay được địa chỉ đáp ứng. 

Một bản quảng cáo trên Tuổi Trẻ sẽ được trình bày - sắp xếp - in ấn với chất lượng tốt nhất, bắt mắt nhất. Một số điện thoại được đăng lên, chắc chắn người đăng quảng cáo sẽ được tiếp cuộc gọi đến "cháy máy".

Tuổi Trẻ phải tăng mức chiết khấu cho các đại lý phát hành, người bán báo dạo, nhân viên giao báo vì một tờ báo được kẹp thêm tập quảng cáo nặng gấp mấy lần...

Báo điện tử ra đời, mạng xã hội phát triển, báo in dần sụt giảm, quảng cáo trên báo in thoái trào. Xu thế thời đại là không thể đảo ngược, không thể ngừng lại, nhưng những kinh nghiệm làm quảng cáo uy tín và hiệu quả của Tuổi Trẻ thì vẫn còn đó, vẫn được áp dụng trên mọi chương trình truyền thông mà báo đang phát triển.

---------------------------------

"Công lớn của Tuổi Trẻ với làng báo là đã "khai sơn phá thạch" ra mô hình kinh tế báo chí trên nền tảng nội dung, xây dựng thành hệ thống và vận hành hiệu quả nhất. Tuổi Trẻ đã tự vận động để cởi bỏ chiếc áo chật, làm kinh tế để có những điều kiện tốt nhất cho việc làm báo …".

Kỳ tới: Quả ngọt của kinh tế báo chí