Nhà khoa học thần kinh - tâm lý học giải mã hạnh phúc

Trong cuốn “Cội nguồn của hạnh phúc”, Giáo sư Bruce Hood chỉ ra gốc rễ của những điều khiến chúng ta không hạnh phúc, đồng thời cung cấp những phương pháp (bài học mà ông đã đúc kết) để ta hạnh phúc hơn.

Sách Cội nguồn của hạnh phúc. Ảnh: HQ.

Những đứa trẻ rất dễ cười và rất dễ hài lòng với những thứ đơn giản. Nhưng khi trưởng thành, chúng dần đánh mất trạng thái hồn nhiên ấy, thay vào đó là sự so sánh, cạnh tranh đầy lo lắng.

Lý do chúng ta càng lớn, càng ít hạnh phúc

Theo giáo sư Bruce Hood, vấn đề không nằm ở thế giới bên ngoài mà là do chúng ta chưa học được cách chuyển đổi nhận thức về bản thân để trở nên hạnh phúc hơn. Trong cuốn sách Cội nguồn của hạnh phúc, ông chỉ ra rằng phần lớn trẻ nhỏ đều xem mình là trung tâm, hay còn gọi là tính duy kỷ. Tâm trí chúng gần như không có chỗ cho sự hối tiếc về quá khứ hay lo lắng về tương lai.

Khi lớn lên và bước vào thế giới cạnh tranh của những kỳ thi, những mối quan hệ, các phương tiện truyền thông xã hội và công việc, chúng nhận thấy mình không còn là trung tâm của sự chú ý nữa. Chúng phải học cách hòa hợp với những người khác cũng đang tranh đua để có được địa vị và sự công nhận.

Tuy vậy, chúng ta có thể vẫn còn bị mắc kẹt trong thế giới vị kỷ của chính mình, Tâm thế vị kỷ đó khiến chúng ta tập trung vào vấn đề của bản thân và cường điệu mọi thứ. Chúng ta không nghĩ người khác cũng có những vấn đề của riêng họ, hoặc nếu có thì vấn đề của họ cũng không thể sánh với vấn đề của mình. Nhưng nếu cứ khư khư giữ cái tôi là trung tâm thì sự vị kỷ đó có nguy cơ sẽ làm sai lệch góc nhìn của chúng ta và đưa chúng ta đến sự bất hạnh.

Bruce Hood cho biết: “Nếu muốn được hạnh phúc hơn, bản thân chúng ta cũng phải trải qua một sự chuyển đổi nhận thức nền tảng về cuộc sống của chính mình. Chúng ta phải từ bỏ ý niệm về một vũ trụ mà cái tôi ở vị trí trung tâm và xung quanh là những người khác, tức là chúng ta cần nhận ra vị trí của mình cũng như làm thế nào để có sự giao cảm giữa con người với nhau”.

Nhưng một vấn đề khác là, đôi khi chúng ta lại biến hạnh phúc thành mục tiêu bên ngoài bản thân. Chúng ta không ngừng so sánh với người khác, mơ tưởng về một tương lai sung túc hoặc lo lắng vì những thứ ngoài tầm kiểm soát. Chính những điều này đã khiến ta thoát ly khỏi hiện tại - nơi hạnh phúc thật sự diễn ra.

Bên cạnh đó, sự cô lập trong xã hội cũng là nguyên nhân khiến ta không cảm nhận được hạnh phúc. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ và mạng xã hội, chúng ta rất dễ dàng kết nối với mọi người ở khắp nơi trên thế giới. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy công nghệ đang khiến con người ít hạnh phúc hơn.

Giáo sư Bruce Hood nhấn mạnh con đường đi đến hạnh phúc tốt nhất là bớt vị kỷ và sống vì người khác nhiều hơn. Nguồn: FN.

Con đường đi đến hạnh phúc tốt nhất

Qua bốn thập niên nghiên cứu về khoa học thần kinh và tâm lý học phát triển, Giáo sư Bruce Hood khẳng định rằng hạnh phúc là một trạng thái có thể rèn luyện. Trong Cội nguồn của hạnh phúc, Bruce Hood bên cạnh việc chỉ ra gốc rễ của những điều khiến chúng ta không hạnh phúc, ông còn cung cấp những phương pháp (bảy bài học mà ông đã đúc kết) để ta hạnh phúc hơn:

Bài học thứ nhất: Chuyển đổi cái tôi - chứng minh rằng tính vị kỷ bẩm sinh dễ dẫn đến bất hạnh, hạnh phúc tăng khi ta giảm tập trung vào bản thân. Bài học thứ hai: Tránh sự cô lập - cho thấy con người là sinh vật xã hội và sự cô lập sẽ làm suy yếu sức khỏe tinh thần và thể chất. Bài học thứ ba: Khước từ những so sánh tiêu cực - hiểu cơ chế so sánh cố hữu của bộ não, từ đó học cách từ bỏ sự so sánh để nâng cao hạnh phúc.

Bài học thứ tư: Lạc quan hơn để hạnh phúc hơn - chứng minh não bộ thiên về tiêu cực, do đó cần rèn luyện sự lạc quan để tái cấu trúc cách xử lý thông tin. Bài học thứ năm: Kiểm soát sự chú ý - phát triển khả năng tập trung thay vì để tâm trí trôi dạt, bởi vì hạnh phúc chỉ đến khi biết tập trung vào hiện tại. Bài học thứ sáu: Kết nối với người khác - chứng minh lợi ích tâm lý từ sự gắn kết xã hội. Bài học thứ bảy: Đứng ngoài cái tôi - học cách nhìn thế giới bằng một lăng kính vị tha hơn, để thấy rằng hạnh phúc không chỉ là của riêng ta.

Bruce Hood đã áp dụng những bài học này với các học viên trong khóa học thí điểm “Khoa học về hạnh phúc” tại trường Đại học Bristol. Kết quả các số liệu đo lường mức độ hạnh phúc trên các học viên đều cho thấy mức tăng đáng kể các điểm số tích cực: 10-15% trong vòng mười tuần của khóa học.

Thực tế mà nói, thiên kiến vị kỷ luôn tồn tại bên trong chúng ta, nhưng chúng ta có thể tự huấn luyện để suy nghĩ vị tha hơn. Đạt được sự cân bằng giữa tính vị kỷ và vị tha là điều cốt yếu mà Bruce Hood muốn truyền đạt trong cuốn sách của mình.

Bằng cách cân bằng giữa vị kỷ và vị tha, chúng ta không chỉ mang lại lợi ích cho người khác mà còn giúp ích cho chính mình. Khi vị tha, cái tôi của chúng ta thu nhỏ lại, mối quan hệ của chúng ta với người khác cũng vì thế có tính hỗ tương nhiều hơn. Điều này giúp chúng ta nhìn nhận đúng các vấn đề và góp phần làm cho tâm trí chúng ta bớt nặng nề hơn. Bruce Hood nhấn mạnh, con đường đi đến hạnh phúc tốt nhất là bớt vị kỷ và sống vì người khác nhiều hơn.

“Không nhất thiết ‘hoặc ta, hoặc người khác’ được hạnh phúc. Ích kỷ và vị tha là hai mặt của một đồng xu. Đôi khi chúng ta đãi ngộ chính mình và đôi khi chúng ta đãi ngộ người khác. Cả hai chiều hướng này đều có thể khiến chúng ta hạnh phúc, nhưng điều thú vị là chúng ta sẽ trải nghiệm những hương vị hạnh phúc khác nhau khi ở những cơ chế hành vi tác động đến bản thân khác nhau. Hành vi vị kỷ tạo ra hạnh phúc nhất thời, trong khi hành vi vị tha hướng tới người khác đưa đến trạng thái hạnh phúc chân thật và lâu bền hơn”, tác giả sách đúc kết.