Nguy hiểm tắc tia sữa

Tắc tia sữa là tình trạng thường gặp ở phụ nữ sau sinh. Nếu xử trí không đúng có thể gây viêm tuyến vú, áp xe, nhiễm trùng huyết, thậm chí có trường hợp phải cắt cụt tứ chi để giữ mạng sống.

Gần đây, mạng xã hội lan truyền video một phụ nữ ngồi trên xe lăn bị cắt cụt cả tứ chi. Điều khiến nhiều người ngỡ ngàng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này bắt nguồn từ biến chứng tắc tia sữa.

Từ khối cứng đến áp xe, nhiễm trùng

Trường hợp hy hữu, đau lòng này là của chị D.T.T. (32 tuổi, ngụ Đồng Nai). Vài năm trước, khi chị sinh con trai đầu lòng được 17 ngày tuổi, chị T. bị tắc tia sữa kéo dài 3 ngày. Ban đầu tình trạng chỉ ở mức nhẹ với triệu chứng sốt khoảng 37,5°C, bầu ngực xuất hiện hai ổ áp xe nhỏ nhưng vẫn hút được sữa.

Chị T. dự định đến bệnh viện thăm khám vào ngày đầu tuần thì tối hôm trước chị bất ngờ ngất xỉu trong lúc đi vệ sinh và được đưa đi cấp cứu. 

Trải qua cấp cứu và điều trị ban đầu tại hai bệnh viện địa phương, chị T. tiếp tục được chuyển đến Bệnh viện Chợ Rẫy trong tình trạng áp xe ngực, hôn mê, chân tay tím tái, nhiễm trùng nặng. Dù được điều trị tích cực, tay chân chị T. bị hoại tử, buộc phải cắt cụt tứ chi để giữ mạng sống. Hiện mọi sinh hoạt hằng ngày chị T. đều cần người trong gia đình hỗ trợ khi hai cánh tay và cẳng chân đã bị cắt cụt.

Một trường hợp khác, chị T.V. (33 tuổi) xuất hiện nhiều cục quanh vú, nóng sau khi sinh con đầu lòng. Chị T.V. cho hay dù đã sử dụng nhiều phương pháp như nắn, bóp nhưng tình trạng vẫn không giảm mà còn xuất hiện thêm các triệu chứng như sốt cao, căng tức nhiều hơn. Lo lắng, chị V. đến bệnh viện thăm khám, được bác sĩ chỉ định dùng thuốc kèm xoa bóp vật lý trị liệu. Tuy nhiên, do tình trạng viêm đã tạo thành nhiều ổ áp xe ở ngực nên phải rạch da dẫn lưu mủ.

Còn chị B.N. (30 tuổi), sau 10 tháng sinh con, vẫn còn ám ảnh với cơn đau do tắc tia sữa khi con được hơn 1 tháng tuổi. Sự việc xảy ra sau khi chị N. chuyển từ cho con bú trực tiếp sang hút sữa. 

Ban đầu, bầu vú chị chỉ xuất hiện vài khối cứng nhỏ, nhưng dần dần chúng to lên, khiến ngực căng cứng như tảng đá và lan đến tận nách. Chị N. đau đớn, sốt nhẹ, gần như không thể chăm con. Sau khi tham khảo kinh nghiệm từ các bà mẹ khác và tìm hiểu trên mạng, chị đã thức trắng đêm chườm nóng, nhờ đó tình trạng tắc tia sữa dần thuyên giảm.

Tất cả phụ nữ sau sinh đều có nguy cơ bị tắc tia sữa

Bác sĩ Lê Võ Minh Hương (Bệnh viện Từ Dũ, TP.HCM) cho biết tắc tia sữa là một tình trạng thường gặp ở phụ nữ trong giai đoạn cho con bú, xảy ra khi dòng sữa từ tuyến vú không thể lưu thông ra ngoài do ống dẫn sữa bị chèn ép hoặc bít tắc. Nếu không được xử lý kịp thời và đúng cách, tình trạng này có thể dẫn đến viêm vú hoặc áp xe vú, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người mẹ và quá trình nuôi con bằng sữa mẹ.

Bác sĩ Hương lý giải tuyến vú bao gồm nhiều nang tuyến sản xuất sữa, được kết nối với các ống dẫn sữa dẫn về núm vú. Khi một hoặc nhiều ống dẫn bị tắc nghẽn, sữa bị ứ lại, tạo thành khối cứng gây đau tại chỗ. Sự tắc nghẽn này có thể làm giảm lưu thông sữa, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm mô vú.

Bác sĩ Đoàn Xuân Thủy - trưởng khoa phụ sản, Bệnh viện Đa khoa Gia Định (TP.HCM) - cũng cho hay tất cả phụ nữ sau sinh đều có nguy cơ bị tắc tia sữa, đặc biệt ở những bà mẹ không cho con bú thường xuyên sau sinh. Tắc tia sữa thường gặp nhất từ ngày thứ hai đến ngày thứ tư sau sinh, tuy nhiên tia sữa vẫn có thể bị tắc ở những tháng tiếp theo trong giai đoạn mẹ tập cho bé bú bình trước khi dứt sữa.

Các bác sĩ nhấn mạnh việc nhận biết sớm dấu hiệu tắc tia sữa có ý nghĩa quan trọng để xử trí kịp thời, tránh diễn tiến nặng, ảnh hưởng đến quá trình nuôi con bằng sữa mẹ.

Triệu chứng điển hình của tắc tia sữa là khi sờ vào bầu vú, cảm nhận được một hoặc nhiều điểm cứng. Ngực căng cứng và to hơn so với bình thường, mức độ căng cứng càng lúc càng to dần, cảm giác đau nhức. Lúc này, sữa không tiết ra hoặc tiết ra rất ít, ngay cả khi mẹ chủ động vắt sữa, đôi khi kèm theo sốt. Một số trường hợp kèm theo đốm trắng ở đầu vú do sữa tích tụ tại lỗ thoát sữa.

Đau đớn, stress, ảnh hưởng việc nuôi con

Bác sĩ Minh Hương liệt kê tình trạng tắc tia sữa có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân như bé bú không đúng cách khiến sữa không thoát hết, mẹ bỏ cữ bú hoặc để khoảng cách bú/hút sữa quá dài, sữa dư nhưng không được vắt ra. Ngoài ra, mặc áo ngực quá chật, nằm đè ép lên ngực, căng thẳng tâm lý cũng góp phần gây tắc tia sữa. Một số trường hợp không cho con bú vẫn có thể mắc do bệnh lý như giãn ống tuyến vú.

Còn bác sĩ Thủy cho biết thêm những người mẹ có núm vú phẳng hoặc thụt vào trong khiến trẻ bú khó, sữa không thoát ra ngoài được và dễ ứ đọng, dẫn đến tắc tia sữa. Ngoài ra, việc vệ sinh bầu vú và núm vú không đúng cách cũng là nguyên nhân làm phát sinh tình trạng này.

Nếu ống dẫn sữa bị tắc không được xử lý kịp thời, bầu vú sẽ sưng, đỏ, đau, kèm sốt, dễ dẫn đến viêm vú hoặc áp xe phải nhập viện dẫn lưu mủ. Tình trạng này còn gây ảnh hưởng tâm lý nặng nề, làm mẹ lo lắng, trầm cảm sau sinh khi không thể cho con bú.
Nói về biến chứng nặng nề như nhiễm trùng dẫn đến phải cắt cụt tứ chi do tắc tia sữa, các bác sĩ cho biết đây là trường hợp khá hiếm gặp. 

Nguyên nhân trong trường hợp này có thể do người bệnh đồng thời mắc các bệnh lý nền như suy van tĩnh mạch, giãn tĩnh mạch kèm tình trạng tăng đông. Khi kết hợp với nhiễm trùng, những yếu tố này làm tăng nguy cơ tắc mạch chi và dẫn đến hoại tử.