Người đứng sau "Những vùng trời khác nhau" trong đề Ngữ văn năm 2025: Mất sớm vì bệnh, 11 năm sau được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh

Nhiều người không khỏi tò mò về tác giả của truyện ngắn này.

Theo Diễn đàn của Hội nhà văn TP.HCM, tác giả Nguyễn Minh Châu (1930–1989), quê ở làng Văn Thai, tên nôm là làng Thơi, xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Ông được xem là một trong những cây bút văn xuôi tiêu biểu và có ảnh hưởng sâu sắc đến nền văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt trong thời kỳ chiến tranh và những năm đầu công cuộc Đổi mới. Tác giả đã để lại dấu ấn đậm nét trong giai đoạn văn học từ 1954 đến 1975.

Có thông tin cho rằng, tên khai sinh của ông là Nguyễn Thí. Vợ ông – bà Nguyễn Thị Doanh, cho biết, cái tên Minh Châu chỉ được cha mẹ ông đặt sau khi ông bắt đầu đi học.

Năm 1945, Nguyễn Minh Châu hoàn tất chương trình học tại trường Kỹ nghệ Huế và nhận bằng Thành chung. Đến tháng Giêng năm 1950, ông tiếp tục theo học chuyên khoa tại trường Huỳnh Thúc Kháng, đặt tại khu vực Nghệ Tĩnh. Không lâu sau đó, ông gia nhập quân đội và được đào tạo tại trường sĩ quan lục quân Trần Quốc Tuấn.

Từ năm 1952 đến 1956, ông phục vụ trong lực lượng vũ trang với vai trò cán bộ tham mưu cho các tiểu đoàn 722 và 706, trực thuộc Sư đoàn 320. Giai đoạn 1956–1958, ông giữ chức trợ lý văn hóa tại Trung đoàn 64, cũng thuộc Sư đoàn 320.

Sau đó, vào năm 1961, ông theo học tại trường Văn hóa Lạng Sơn, rồi chuyển về công tác tại Phòng Văn nghệ Quân đội từ năm 1962. Sau một thời gian, ông làm việc tại Tạp chí Văn nghệ Quân đội – nơi ông gắn bó lâu dài và để lại nhiều dấu ấn sáng tác. Nguyễn Minh Châu chính thức trở thành hội viên Hội Nhà văn Việt Nam vào năm 1972.

Về sự nghiệp văn học, Nguyễn Minh Châu viết truyện ngắn đầu tay Sau một buổi tập vào năm 1960. Sau đó, trong sự nghiệp sáng tác kéo dài ba thập kỷ (1960-1989), khép lại với truyện vừa Phiên chợ Giát viết năm 1989, ông để lại 13 tập văn xuôi và một tiểu luận phê bình.

Các tác phẩm chính của ông là Cửa sông (tiểu thuyết, 1966), Những vùng trời khác nhau (truyện ngắn, 1970), Dấu chân người lính (tiểu thuyết, 1972), Miền cháy (tiểu thuyết, 1977), Lửa từ những ngôi nhà (tiểu thuyết, 1977) Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (truyện ngắn, 1983), Bến quê (truyện ngắn, 1985), Mảnh đất tình yêu (tiểu thuyết, 1987), Cỏ lau (truyện vừa, 1989)...

Trong những dòng viết cuối đời, khi đang điều trị tại Bệnh viện Quân y 108, Nguyễn Minh Châu tự bộc bạch chân thành về con người mình: "Từ lúc còn nhỏ tôi đã là một thằng bé rụt rè và vô cùng nhút nhát. Tôi sợ từ con chuột nhắt cho đến ma quỷ. Sau này lớn lên, đến gần sáu chục tuổi, đến một nơi đông người tôi chỉ muốn lẻn vào một xó khuất và chỉ có như thế mới cảm thấy được yên ổn và bình tâm như con dế đã chui tọt vào lỗ".

Những tâm sự này được gói ghém lại trong tác phẩm "Ngồi buồn viết mà chơi" của ông.

Sau thời gian dài cống hiến cho văn học và nghệ thuật, ông qua đời ngày 23 tháng 1 năm 1989 tại Hà Nội vì căn bệnh ung thư máu, khi mới 59 tuổi. Đến năm 2000, ông được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, một trong những danh hiệu cao quý nhất dành cho sự nghiệp văn học nghệ thuật.

Sáng ngày 26/6, kỳ thi tốt nghiệp Trung học Phổ thông năm 2025 chính thức khởi động với môn thi đầu tiên là Ngữ văn. Hơn 1,15 triệu thí sinh trên cả nước đã bước vào phòng thi với thời gian làm bài kéo dài 120 phút.

Cấu trúc đề thi Ngữ văn năm nay gồm hai phần: Đọc hiểu (4 điểm) và Làm văn (6 điểm). Phần Đọc hiểu sử dụng ngữ liệu trích từ truyện ngắn Những vùng trời khác nhau của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Thí sinh được yêu cầu trả lời 5 câu hỏi liên quan đến vai trò của chi tiết nghệ thuật, hiệu quả của biện pháp tu từ cũng như các nét tương đồng về tư tưởng trong các đoạn văn bản.

Phần Làm văn tiếp tục phát triển trên nền tảng ngữ liệu từ truyện ngắn này. Câu đầu tiên yêu cầu học sinh phân tích tình cảm mà nhân vật Lê dành cho Sơn – người đồng đội từng có ấn tượng ban đầu không mấy tốt đẹp. Câu thứ hai là một bài nghị luận dài khoảng 600 chữ, đặt ra đề bài gắn với thực tiễn: “Từ kết quả đọc hiểu văn bản Những vùng trời khác nhau và những hiểu biết về bối cảnh đất nước đang có nhiều thay đổi lớn lao, anh/chị hãy viết bài văn nghị luận với chủ đề: Vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc.”

Những vùng trời khác nhau là truyện ngắn được nhà văn Nguyễn Minh Châu sáng tác năm 1970, lấy bối cảnh cuộc kháng chiến chống Mỹ với hai nhân vật chính là Lê và Sơn – những người lính pháo binh. Ban đầu, Lê có phần dè dặt và thiếu thiện cảm với Sơn – một thanh niên Hà Nội có vẻ ngoài thư sinh. Trải qua ba năm chiến đấu, tình bạn giữa họ dần trở nên gắn bó. Sau này, khi đơn vị đóng quân gần quê hương của Lê ở Nghệ An, Sơn không may bị thương nặng trong một trận đánh và phải chuyển vào điều trị tại Quân y viện. Khi trở lại đơn vị, Sơn được phân công ở lại Nghệ An, trong khi Lê được điều ra Hà Nội. Phân đoạn được đưa vào đề thi khắc họa thời khắc chia tay của đôi bạn thân trước khi mỗi người lên đường tới những “vùng trời” mới, mỗi người một nhiệm vụ.

Trước đó, vào kỳ thi năm 2022, một tác phẩm khác của Nguyễn Minh Châu là "Chiếc thuyền ngoài xa" cũng từng xuất hiện trong đề thi môn Ngữ văn tốt nghiệp THPT.

(Tổng hợp)