Ngày càng có nhiều người làm việc tự do trên nền tảng số

Có nhiều lý do dẫn đến việc không ít người trẻ chọn con đường freelance (làm việc tự do) trên các nền tảng số. Nhưng phía sau những cơ hội để kiếm thu nhập là những thách thức không nhỏ.

Cộng đồng freelancer ngày càng đông

Nguyễn Trọng Vinh (26 tuổi, ngụ ở đường Kha Vạn Cân, P.Dĩ An, TP.HCM; trước là TP.Dĩ An, tỉnh Bình Dương) cho biết hiện công việc của Vinh làm trên nền tảng số. Cụ thể là thiết kế banner quảng cáo qua nền tảng Fiverr.

"Trung bình một tháng mình nhận 15 - 20 đơn, thu nhập dao động từ 20 – 30 triệu đồng. Thời điểm cao nhất có tháng gần 40 triệu đồng, gấp đôi mức lương nhân viên thiết kế công ty cũ", Vinh chia sẻ.

Vinh từng làm nhân viên marketing ở một doanh nghiệp, nhưng áp lực KPI (chỉ số đo lường hiệu quả công việc, được sử dụng để đánh giá hiệu suất của cá nhân, đội nhóm, hoặc tổ chức) và môi trường cứng nhắc khiến Vinh quyết định nghỉ, làm việc tự do trên các nền tảng số.

Không chỉ Vinh, cộng đồng freelancer ngày càng đông. Có những nhóm trên Facebook lên đến hơn nửa triệu thành viên.

Hoàng Nhật Minh (27 tuổi, ngụ ở đường Song Hành, P.An Khánh, TP.HCM; trước đây là P.An Phú, TP.Thủ Đức, TP.HCM) cho biết đông đảo bạn bè sau khi tốt nghiệp ra trường đã từng thử sức làm việc tự do. Trong số đó, có không ít người coi công việc tự do là nghề chính.

Theo Minh, các công việc phổ biến gồm: thiết kế đồ họa, viết nội dung, dịch thuật, lập trình, chạy quảng cáo, quản trị fanpage…

Anh Đỗ Hoàng Mẫn (31 tuổi, quản trị cộng đồng việc làm freelancer với hơn 58.000 người theo dõi trên Facebook) cho hay: "Hiện nay, trên các cộng đồng thiết kế, sáng tạo trong nước, cũng như trên các nền tảng số như: Upwork, Fiverr, Freelancer… có nhiều người trẻ. Sở dĩ họ muốn làm việc tự do vì không muốn gắn bó 8 tiếng nơi công sở, hoặc thích tự quyết định thu nhập của bản thân. Ngoài ra, làm việc tự do mang đến cho người trẻ sự linh hoạt, tự quyết thời gian và cơ hội tiếp xúc khách hàng quốc tế…".

Cũng theo anh Mẫn, cộng đồng freelancer ở trong nước hiện nay nhận được nhiều sự quan tâm với khách hàng quốc tế. "Lý do vì có khả năng ngoại ngữ, có kỹ năng số, có sự sáng tạo, chăm chỉ và giá dịch vụ hợp lý và đem lại chất lượng tốt", anh Mẫn đánh giá.

Không chỉ làm cho khách hàng nước ngoài, cộng đồng freelancer còn mở rộng thị trường nội địa. Nhiều người trẻ nhận chạy quảng cáo cho các shop online, làm video TikTok cho thương hiệu, hay thiết kế logo cho dự án khởi nghiệp vừa và nhỏ.

Những áp lực khi làm việc trên nền tảng số

Phan Quang Huy (26 tuổi, ngụ ở 103 Hồ Học Lãm, P.An Lạc, TP.HCM; trước đây là P.An Lạc, Q.Bình Tân, TP.HCM), cho biết đang là freelancer lập trình web trên Upwork. Huy nói: "Làm tự do có nhiều sự cạnh tranh. Một dự án nhỏ, có khi cả chục người ở nhiều nước khác tham gia. Nếu không có hồ sơ năng lực đẹp và uy tín từ trước thì gần như không có cửa để có cơ hội nhận dự án".

Ngoài áp lực cạnh tranh, thu nhập bấp bênh cũng là nỗi lo. Huy kể có tháng kiếm được hơn 2.000 USD (hơn 52,7 triệu đồng), nhưng cũng có tháng chỉ vài trăm USD, thậm chí "trắng đơn". "Tôi phải luôn dành thời gian săn dự án, tìm khách mới. Nếu lơ là, thu nhập tụt ngay", Huy nói.

Cũng có không ít người trẻ ban đầu chọn công việc tự do vì muốn thoát khỏi cảnh "sáng cắm thẻ (để điểm danh – PV), chiều tan ca". Nhưng thực tế, deadline (hạn chót để hoàn thành công việc) từ nhiều khách hàng quốc tế khiến họ phải làm việc xuyên đêm, thậm chí cuối tuần.

Nguyễn Minh Tâm (25 tuổi, ngụ ở 119 Trần Duy Hưng, P.Trung Hòa, Hà Nội; trước đây thuộc Q.Cầu Giấy, Hà Nội) làm nghề viết content SEO, kể: "Khách ở châu Âu thường gửi tài liệu tóm tắt lúc nửa đêm giờ Việt Nam, mình phải thức để chỉnh sửa ngay. Có khi dậy lúc 3 giờ sáng để kịp gửi lại bài. Công việc của freelancer đúng là tự do thật, nhưng nhiều lúc còn căng hơn khi đi làm văn phòng".

Tâm nói một trong những điều khiến nhiều freelancer như anh trăn trở là thiếu khung pháp lý bảo vệ. Bởi hợp đồng online, thanh toán qua PayPal (dịch vụ trung gian dùng để thanh toán và chuyển tiền quốc tế) hay ví điện tử không ít lần dẫn đến tình trạng bị "xù" tiền, không đòi lại được. "Mình từng bị khách hàng nước ngoài chặn liên lạc sau khi nhận sản phẩm. Gửi khiếu nại lên nền tảng cũng không thể đòi lại tiền công", Tâm kể.

Anh Mẫn cho biết phía sau gam màu sáng với những cơ hội việc làm là những khoảng tối. "Người làm việc tự do không được đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, không chế độ thai sản, không lương hưu. Mọi rủi ro nghề nghiệp đều tự gánh. Hiện chưa có hành lang pháp lý rõ ràng để bảo vệ quyền lợi của những người làm freelance. Để có một "hệ sinh thái freelance" bền vững, nên chăng cần nghiên cứu cơ chế cho lao động tự do tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện, có hợp đồng điện tử được pháp luật bảo vệ. Cũng có thể hình thành các hiệp hội, cộng đồng nghề nghiệp giúp freelancer kết nối, chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ nhau khi gặp rủi ro…", anh Mẫn nói.

Tâm nói thêm: "Hy vọng freelance được nhìn nhận như một nghề nghiêm túc, cũng được tôn trọng và bảo vệ quyền lợi chính đáng".

Chia sẻ với những người trẻ muốn làm tự do trên các nền tảng số, các cộng đồng thiết kế, sáng tạo… Tâm nói: "Cần trau dồi kỹ năng ngoại ngữ, kỹ năng thương lượng và bảo vệ bản quyền. Cần chuẩn bị hồ sơ năng lực thật chuyên nghiệp. Khi làm việc với khách hàng, hãy sử dụng hợp đồng mẫu hoặc nền tảng uy tín để giảm rủi ro. Tham khảo nhiều chia sẻ kinh nghiệm của người đi trước để không bị lợi dụng, bị lừa đảo…".