Ngành thuế lên tiếng vụ 'hộ kinh doanh không nhận chuyển khoản'

Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không chấp nhận thanh toán chuyển khoản để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu.

Dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu

Nghị định 70 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123 về hóa đơn, chứng từ có hiệu lực từ 1.6. Việc quản lý hóa đơn, chứng từ điện tử được áp dụng theo quy trình mới nhằm giảm rủi ro, nâng cao hiệu quả giám sát hóa đơn.

Trước nhiều thay đổi, gần đây, không ít hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thông báo chỉ nhận tiền mặt, không nhận thanh toán chuyển khoản.

Một số trường hợp vẫn duy trì 2 hình thức. Tuy nhiên, thanh toán chuyển khoản sẽ bị tính thêm 1,5% trên tổng giá trị giao dịch, nói rằng để tính thuế. Trường hợp khác, hộ kinh doanh quyết định tăng giá bán hàng hóa, dù có thể sẽ rơi vào cảnh ế ẩm hơn.

Theo Chi cục Thuế khu vực I (địa bàn quản lý Hà Nội, Hòa Bình), trường hợp hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không chấp nhận thanh toán chuyển khoản để cơ quan chức năng gặp khó khăn khi xác định doanh thu không làm giảm nghĩa vụ thuế, mà ngược lại có thể trở thành dấu hiệu nghi ngờ cho hành vi che giấu doanh thu. Điều này cũng đi ngược chủ trương phát triển thanh toán không dùng tiền mặt.

Một số trường hợp người bán yêu cầu thu thêm tiền của người mua nếu thanh toán bằng hình thức chuyển khoản không những ảnh hưởng đến quyền lợi của người mua mà còn là hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật.

Nghĩa vụ thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thực hiện theo quy định tại Thông tư 40/2021/TT-BTC, với tỷ lệ phần trăm trên doanh thu tính thuế được quy định cụ thể đối với từng nhóm ngành nghề theo phụ lục I kèm theo.

Trong đó nêu rõ, hoạt động bán buôn, bán lẻ các loại hàng hóa (trừ giá trị hàng hóa đại lý bán đúng giá hưởng hoa hồng) áp dụng tỷ lệ 1,5% trên doanh thu; trong đó 1% là thuế giá trị gia tăng và 0,5% là thuế thu nhập cá nhân.

Vì vậy, có một bộ phận hộ kinh doanh cho rằng phải tính thêm 1,5% tiền thuế trên tổng số tiền khách hàng phải trả vì ngành thuế tăng thu là không chính xác.

Đối với các trường hợp không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ thuế theo quy định của pháp luật, tùy theo mức độ vi phạm sẽ bị xử phạt đối với từng hành vi, thậm chí có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

"Để tuân thủ đầy đủ các quy định, đảm bảo hoạt động kinh doanh bình thường, quan trọng nhất là các hộ, cá nhân kinh doanh phải công khai giá bán với người mua.

Ngành thuế khuyến khích áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế, sử dụng tài khoản ngân hàng phục vụ riêng hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, giúp tăng sự minh bạch trong giao dịch kinh tế", đại diện Chi cục Thuế khu vực I nhấn mạnh. 

"Không đơn giản chỉ là cộng thêm vào bảng giá"

Theo ông Nguyễn Hồ Ngọc, Giám đốc Khối Tư vấn và đào tạo của Công ty TNHH Hãng kiểm toán AMA, thuế giá trị gia tăng là thuế gián thu. Về nguyên lý, người bán chỉ nộp thay cho người tiêu dùng.

Tuy nhiên, khi áp dụng cho hộ kinh doanh, đặc biệt là hộ áp dụng phương pháp trực tiếp trên doanh thu, bản chất vận hành thuế giá trị gia tăng lại hoàn toàn khác.

Hộ kinh doanh không tính được giá trị gia tăng, cũng không khấu trừ thuế đầu vào. Thay vào đó, cơ quan thuế quy định một tỷ lệ phần trăm cố định trên doanh thu tùy ngành nghề (ví dụ: 1% với bán lẻ hàng hóa, 3% với dịch vụ ăn uống…).

Do đó, thuế giá trị gia tăng đối với hộ không còn là một phần "trung chuyển" qua hệ thống hóa đơn như ở doanh nghiệp, mà trở thành chi phí thực tế gắn chặt với từng đồng doanh thu phát sinh. Điều này khiến nhiều hộ khi vừa bước vào diện khai thuế giá trị gia tăng, có phản xạ là cộng ngay tỷ lệ thuế vào giá bán.

Họ nghĩ đơn giản: "Tôi nộp thêm 1% hay 5% thuế thì phải cộng vào để khỏi lỗ". Nhưng thực tế thị trường không vận hành theo cách đó.

"Người mua không quan tâm hộ kinh doanh có nộp thuế hay không mà chỉ quan tâm giá cuối cùng họ phải trả. Nếu không có sự thay đổi về chất lượng hay trải nghiệm, khách hàng sẽ thấy đó là tăng giá vô lý. 

Ở chiều ngược lại, nếu không tăng giá, phần thuế phát sinh sẽ bào mòn trực tiếp vào biên lợi nhuận, vốn đã mỏng với hộ kinh doanh nhỏ. Tình thế tiến thoái lưỡng nan khiến nhiều người rơi vào vòng xoáy tăng giá thì mất khách, giữ giá thì lỗ vốn", ông Ngọc nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo vị chuyên gia, cốt lõi ở đây không phải là tăng hay không tăng giá. Thuế giá trị gia tăng không đơn giản là "cộng thêm vào bảng giá". Điều cần làm là điều chỉnh toàn diện mô hình vận hành; rà soát lại chi phí như có khoản nào không còn hiệu quả, có công việc nào có thể tối ưu lại?

Tăng giá trị thay vì chỉ tăng giá thông qua việc chỉnh lại bao bì, nâng cao dịch vụ, đầu tư vào trải nghiệm... để khách cảm thấy giá tăng là hợp lý.