NASA bị giảm mạnh ngân sách cho khoa học

Theo New Scientist, tiếp nối đề xuất giảm ngân sách là thông tin tỷ phú Jared Isaacman, người được dự đoán lãnh đạo NASA, bị Tổng thống Donald Trump rút đề cử, khiến cơ quan vũ trụ Mỹ rơi vào tình trạng hỗn loạn.

"Đây là cuộc khủng hoảng lớn nhất mà NASA phải đối mặt trong lịch sử", Casey Dreier, người đứng đầu tổ chức phi lợi nhuận The Planetary Society, cho biết. "Chúng tôi đang cố gắng làm mọi thứ có thể để ngăn chặn điều này".

Ngày 30/5, chính quyền Trump tiết lộ ngân sách đầy đủ dự kiến cho NASA vào năm 2026, sau nhiều báo cáo trước đó cho biết ngân sách sẽ cắt giảm tài trợ khoa học tại NASA. Ngân sách phân bổ cho NASA là 18,8 tỷ USD, giảm gần 25% so với mức 24,9 tỷ USD vào năm 2025. Các chương trình khoa học không gian là một trong những mục tiêu lớn nhất của đề xuất cắt giảm ngân sách, giảm gần 50% xuống chỉ còn 3,9 tỷ USD. Những chương trình cụ thể bị nhắm đến để loại bỏ bao gồm nhiệm vụ Mars Sample Return, nhiệm vụ Mars Odyssey và MAVEN đang hoạt động quanh Sao Hỏa, và một số nhiệm vụ tới Sao Kim.

Một số chương trình vật lý thiên văn đang diễn ra và được đề xuất bao gồm Đài quan sát tia X Chandra, cũng sẽ kết thúc nếu ngân sách đề xuất được thông qua. Các chương trình chở người bay vào không gian của NASA cũng đối mặt với khả năng bị cắt giảm. Ngân sách đề xuất loại bỏ Hệ thống phóng không gian, tàu chở người Orion và trạm Lunar Gateway sau nhiệm vụ Artemis III.

Artemis III, dự kiến diễn ra vào năm 2027, sẽ là chuyến bay có người lái đầu tiên trở lại bề mặt Mặt Trăng kể từ năm 1972. Nhiệm vụ sẽ sử dụng tên lửa Hệ thống phóng không gian và tàu vũ trụ Orion để đến đó. Lunar Gateway, trạm vũ trụ nhỏ trên quỹ đạo Mặt Trăng, sẽ bị hủy bỏ hoàn toàn. Thay vào đó, ngân sách đề xuất thiết lập một chương trình thương mại từ Mặt Trăng đến Sao Hỏa. Theo sáng kiến này, NASA sẽ sử dụng các hệ thống thương mại như New Glenn của Blue Origin và Starship của SpaceX để chở người lên Mặt Trăng và Sao Hỏa.

Ngân sách ít hơn cũng đồng nghĩa với lực lượng lao động của NASA giảm đi. Đề xuất ngân sách cho thấy số lượng nhân viên NASA sẽ giảm 1/3, từ hơn 17.000 người xuống còn 11.853 người. Những người ủng hộ khoa học và khám phá vũ trụ chỉ trích việc cắt giảm. Tổ chức The Planetary Society cho rằng cắt giảm đối với khoa học vũ trụ sẽ kết thúc khả năng nghiên cứu khoa học có ý nghĩa của NASA.

Đảng Dân chủ cũng lên tiếng phản đối và cho rằng đề xuất cắt giảm sẽ cản trở khả năng thực hiện các nhiệm vụ của Mỹ. Tuy nhiên, Quốc hội sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về số tiền NASA nhận được và chương trình nào được tài trợ. Dù vậy, Quốc hội hiếm khi phân bổ cho NASA nhiều tiền hơn yêu cầu của tổng thống.

Theo nhà nghiên cứu Paul Byrne tại Đại học Washington ở St. Louis, Missouri, việc cắt giảm sẽ "tàn phá khoa học của NASA". Các cơ quan khoa học khác ở Mỹ cũng đang đối mặt với cắt giảm tương tự hoặc nghiêm trọng hơn, chẳng hạn Quỹ Khoa học Quốc gia có thể phải đóng cửa một trong hai đài quan sát sóng hấp dẫn LIGO ở Mỹ.

Sau khi chi tiết đề xuất ngân sách được công bố, Tổng thống Trump cũng thông báo rút đề cử Isaacman làm giám đốc NASA. "Tôi sẽ sớm công bố một ứng viên mới phù hợp và đưa nước Mỹ dẫn đầu về hàng không vũ trụ", ông Trump chia sẻ. Dù lý do rút đề cử không rõ ràng, Isaacman trước đó từng chỉ trích đề xuất cắt giảm ở NASA.

An Khang (Theo New Scientist, Conversation)