Mở rộng địa giới, 40 tỉ USD cho mạng lưới metro TP HCM là chưa đủ

TP HCM mở rộng địa giới, mạng lưới metro được rà soát lại với quy mô hơn 1.000 km, đặt ra thách thức lớn về vốn, nhân lực và mô hình quản lý.

Ban Quản lý Đường sắt đô thị TP HCM (MAUR) cho biết sau khi thành phố mở rộng địa giới hành chính, UBND TP đã chỉ đạo Sở Xây dựng phối hợp với các sở, ngành liên quan khẩn trương rà soát tổng thể quy hoạch mạng lưới metro theo mô hình và tầm nhìn mới. Ưu tiên đặt ra là kết nối TP HCM với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu cũ. Công tác này hiện đang được tổ chức triển khai.

Mạng lưới metro có quy mô hơn 1.000 km

Theo Nghị quyết 188/2025/QH15 của Quốc hội ban hành ngày 19-2-2025 về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển metro tại Hà Nội và TP HCM, thành phố (trước khi mở rộng) dự kiến cần khoảng 40,2 tỉ USD để hoàn thành 7 tuyến metro, tổng chiều dài 355 km. Sau khi hợp nhất địa giới hành chính, mạng lưới metro của TP HCM (mới) đã tăng lên quy mô hơn 1.000 km. Thách thức lớn nhất đặt ra là khả năng đáp ứng nguồn vốn để phát triển.

Ngoài vấn đề vốn, thành phố còn đối diện nhiều khó khăn khác như phát triển nguồn nhân lực, thúc đẩy công nghiệp đường sắt, bồi thường - hỗ trợ - tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng. Với khối lượng công việc rất lớn, lãnh đạo thành phố cũng giao các cơ quan chức năng nghiên cứu mô hình tổ chức phù hợp cho công tác đầu tư, quản lý, vận hành và khai thác hệ thống metro.

 Nhiều kênh huy động vốn cho metro

Về phương án tài chính, Nghị quyết 188/2025/QH15 và Luật Đường sắt (ban hành ngày 27-6-2025) quy định nhiều kênh huy động vốn cho metro, gồm: ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu, ngân sách địa phương, vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài, phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, nguồn thu từ phát triển các khu vực TOD. Đồng thời, thành phố cũng khuyến khích khu vực tư nhân tham gia thông qua đầu tư trực tiếp hoặc theo hình thức đối tác công - tư (PPP).

Về triển vọng, MAUR đánh giá việc phát triển hệ thống metro tại Hà Nội và TP HCM đang nhận được sự quan tâm đặc biệt của Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ. Các cơ chế, chính sách mới đã cụ thể hóa nhiều giải pháp: rút ngắn thủ tục đầu tư, huy động và bố trí vốn, phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực, phát triển đô thị theo mô hình TOD, cùng với chính sách về vật liệu và bãi đổ thải.

Ngoài ra, Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4-5-2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân mở rộng sự tham gia của doanh nghiệp, tạo cơ chế ưu đãi để khu vực tư nhân đồng hành cùng Nhà nước trong các dự án metro.