Tài nguyên “vô giá” ở vựa lúa lớn nhất Việt Nam sắp cạn: Chuyên gia đưa sáng kiến tuyệt vời

Nước ngầm là tài nguyên vô giá tuy nhiên tại Đồng bằng Sông Cửu Long đang cạn kiệt, cần có hành động sớm.

Mới đây, tại Ngày hội Sáng kiến Thanh niên diễn ra tại Hà Nội The Water Agency đã mang tới một game nhập vai người dân Đồng bằng Sông Cửu Long cùng học cách giữ nguồn nước ngầm.

Đồng bằng Sông Cửu Long vựa lúa lớn nhất Việt Nam đang đối diện nguy cơ cạn kiệt nước ngầm, sụt lún đất do khai thác quá mức. Dù đã có Nghị định 167/2018/NĐ-CP, việc thực thi vẫn gặp khó khăn do thiếu dữ liệu, giám sát và đặc biệt là nhận thức của các bên liên quan, đặc biệt là nhận thức từ cộng đồng.

Trước thách thức ấy, một nhóm chuyên gia đã sáng tạo ra “Groundwater Serious Game” – trò chơi nhập vai về quản lý nước ngầm, biến vấn đề khô khan thành trải nghiệm trực quan, gần gũi với người dân.

Theo bà Huệ Trịnh – Chuyên gia tư vấn tại The Water Agency, hệ thống canh tác và thủy lợi tại khu vực sông Mê Kông vô cùng phức tạp, với nhiều mô hình sinh kế khác nhau. Trong khi các nghiên cứu khoa học cung cấp dữ liệu quan trọng thì kinh nghiệm thực tiễn của nông dân lại mang màu sắc rất riêng, nhiều khi không khớp với kết luận hàn lâm. Từ đó, nhóm dự án gồm The Water Agency, Deltares, Viện Phát triển Kinh tế Tuần hoàn (ICED), Đại học Quốc gia TP.HCM, Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội (HUNRE) cùng Wageningen University & Research (WUR) đã khởi động dự án Negotiating Groundwater Serious Game (2023–2025).

Theo bà Huệ mục tiêu là tạo ra một công cụ vừa trực quan, vừa gắn liền thực tiễn, để nông dân có thể “chơi” nhưng đồng thời trải nghiệm sự được – mất khi chọn loại cây trồng, phương pháp tưới tiêu khác nhau. Qua đó, người chơi hiểu rằng mỗi lựa chọn sản xuất đều ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn nước và tương lai sinh kế.

Từ trò chơi đến tác động thực tế

Trong giai đoạn 2023–2025, nhóm đã tiến hành 30 khảo sát hộ dân tại Bến Tre (cũ) và Sóc Trăng (cũ), huấn luyện 15 điều phối viên, tổ chức 2 hội thảo với hơn 60 nông dân. Trò chơi cũng được lồng ghép giới thiệu nhiều giải pháp thực tiễn từ Mekong Salt Lab.

“Người dân thấy bộ công cụ thú vị, dễ chia sẻ. Quan trọng hơn, họ nhận ra chính hoạt động tưới tiêu, canh tác của mình có thể làm cạn kiệt nguồn nước ngầm – vốn là ‘mạch sống’ lâu dài của đồng bằng”, bà Huệ Trịnh chia sẻ.

Theo nhóm dự án, Groundwater Serious Game đã chứng minh hiệu quả như một công cụ giáo dục, truyền thông sáng tạo, đúng với tinh thần của The Water Agency: dùng đổi mới để kết nối cộng đồng và thúc đẩy hành động vì nguồn nước bền vững.

Sau khi thử nghiệm tại đồng bằng Sông Cửu Long, Groundwater Serious Game lần đầu tiên được giới thiệu tại Hà Nội, trong Ngày hội Sáng kiến Thanh niên. Tại đây, sinh viên và thanh niên thành phố đã trực tiếp trải nghiệm trò chơi, đưa ra những phản hồi giúp nhóm cải thiện sản phẩm để gần gũi và thân thiện hơn.

“Trong tương lai, nhóm dự án kỳ vọng đưa trò chơi đến nhiều trường đại học, diễn đàn nước tại Việt Nam và xa hơn là các cộng đồng quốc tế. Trò chơi không chỉ giúp hiểu rõ hơn về hệ thống thủy lợi và khai thác nước ngầm, mà còn tạo diễn đàn đối thoại đa bên – từ nông dân, nhà khoa học đến nhà quản lý – để cùng xây dựng giải pháp bền vững”, bà Huệ chia sẻ.

Đại diện The Water Agency nhấn mạnh: “Nước không phải lúc nào cũng sẵn có. Nếu sử dụng thiếu trách nhiệm, chúng ta sẽ để lại gánh nặng cho thế hệ sau”. Thông điệp mà nhóm mong muốn lan tỏa là: hãy sử dụng nước tiết kiệm, thông minh và bền vững – vì gia đình, cộng đồng và cả hệ sinh thái.