Mộ cổ 177 năm ở TP.HCM, lưu danh công thần thuộc hàng Đệ nhất triều Nguyễn

Mộ cổ Lê Văn Duyệt là nơi lưu dấu một trong những 'Đệ nhất khai quốc công thần' triều Nguyễn, là chứng tích lịch sử và văn hóa đặc sắc ở TP.HCM.

Chiều 22.10, PV Báo Thanh Niên trở lại phường Gia Định (quận Bình Thạnh, TP.HCM cũ) để tìm hiểu khu mộ cổ tồn tại gần 200 năm, nơi vẫn vẹn nguyên vẻ tôn nghiêm, cổ kính giữa đô thị hiện đại.

Đó là khu mộ của Tả quân Lê Văn Duyệt và chánh thất Đỗ Thị Phận nằm trong khuôn viên Lăng Ông (dân gian gọi là Thượng Công miếu).

Bước qua cổng tam quan lợp ngói men xanh, chúng tôi như bước vào một thế giới tĩnh lặng, trầm mặc và tách biệt hoàn toàn với nhịp sống hiện đại bên ngoài.

Lăng mộ cổ mang dấu ấn cung đình triều Nguyễn

Lăng và mộ cổ Tả quân Lê Văn Duyệt mang đậm dấu ấn kiến trúc cung đình Huế là di tích quốc gia đặc biệt vừa tinh tế vừa trang nghiêm.

Toàn bộ khuôn viên rộng khoảng 164 m², ngôi mộ hiện còn tương đối nguyên vẹn với các hạng mục: bình phong tiền, bình phong hậu, nấm mộ và thành mộ.

Bao quanh là bức tường đá ong và vôi vữa được gọi là Uynh Thành, tạo nên không gian khép kín. Dọc tường, 4 góc được dựng trụ đá chạm hình búp sen, biểu trưng cho sự thanh khiết và cao quý. Bên ngoài tường là hàng chậu tùng, mai được cắt tỉa cẩn thận.

Bước vào trong là nhà bia, thường gặp ở các di tích cổ để ghi lại công đức, tưởng nhớ bậc tiền nhân. Sau nhà bia là đôi chim hạc cưỡi rùa, biểu tượng của sự trường thọ và trung nghĩa.

Tiến thêm vài bước là 2 ngôi mộ song táng cùng hình dáng mai rùa. Nhìn chung, cả hai ngôi mộ đều có cùng kỹ thuật và chất liệu, được trát xi măng đen cổ. Theo thời gian, lớp rêu phong phủ kín, tạo nên sắc thái u trầm, cổ kính.

Mặt ngoài bình phong tiền có chạm hình con chim đậu trên cành cây trong tư thế xõa cánh, còn mặt trong đắp hình hai con hổ (một lớn, một nhỏ).

Bình phong hậu đắp nổi một mặt rồng, chân có bốn móng biểu tượng cho quyền uy, khí phách.

Phía sau khu mộ là Thượng công linh miếu, nơi người dân đến dâng hương tưởng niệm. Miếu được xây dựng theo bố cục "tiền án hậu chẩm" (trước có sân, sau có điện), hài hòa phong thủy, mang ý nghĩa bảo hộ và tôn vinh bậc công thần.

Ông Tài (54 tuổi) là thợ sửa giày ở khu chợ kế bên Lăng Ông cho hay, nơi này rất linh thiêng, người dân quanh khu này rất tin tưởng và hay đến viếng, xin xăm, gieo quẻ.

Đức Tả quân Lê Văn Duyệt, vị công thần muôn dân kính trọng

Theo sử sách, Lê Văn Duyệt (1764 - 1832) là một trong những vị tướng tài ba và trung nghĩa bậc nhất triều Nguyễn.

Từ thân phận thái giám, ông sớm được chúa Nguyễn Ánh (sau là vua Gia Long) trọng dụng, cùng chinh chiến khắp nơi, dẹp loạn trong và ngoài nước, kể cả tại Cao Miên và Lào.

Khi chúa Nguyễn lên ngôi năm 1802, Lê Văn Duyệt được liệt vào hàng "Đệ nhất khai quốc công thần" (xếp hàng đầu trong công thần triều đình - PV).

Ông từng 2 lần được giao trọng trách Tổng trấn Gia Định thành (1813 - 1816 và 1820 - 1832), được nhân dân yêu kính vì tài trị nước và lòng thương dân.

Sau khi mất, ông được vua Minh Mạng truy phong hàm Thái Bảo, và lăng mộ của Tả quân Lê Văn Duyệt được xây dựng theo quy cách dành cho công thần bậc nhất lúc bấy giờ ở Nam bộ.

Lễ giỗ Tả quân Lê Văn Duyệt diễn ra vào cuối tháng 7, đầu tháng 8 âm lịch hằng năm. Đây là một trong những sự kiện văn hóa - tín ngưỡng đặc trưng của Sài Gòn - Gia Định xưa cho đến ngày nay.

Gần 2 thế kỷ trôi qua, giữa nhịp sống hối hả của phố thị hiện đại, khu mộ cổ của Tả quân Lê Văn Duyệt không chỉ biểu tượng như chứng nhân của lịch sử, mà còn là di sản văn hóa quý giá giữa lòng TP.HCM.