Miếu cổ gần 200 tuổi ở TP.HCM: Giai thoại người đánh cá vớt được pho tượng lạ

Ít ai biết rằng, ở TP.HCM có ngôi miếu cổ gắn với giai thoại người đàn ông đánh cá vớt được pho tượng lạ bên bến đò gần 2 thế kỷ trước.

Miếu cổ có kiến trúc Việt - Hoa độc đáo

Nép mình giữa khu dân cư đông đúc tại số 46 Trần Bá Giao (P.5, Q.Gò Vấp, TP.HCM), Miếu Sa Tân hiện ra như một khoảng lặng linh thiêng giữa nhịp sống đô thị hối hả. Vào một chiều đầu tháng 6.2025, chúng tôi tìm đến miếu cổ này để khám phá giai thoại độc đáo đã lưu truyền gần 200 năm.

Với diện tích khoảng 150 m², Miếu Sa Tân nằm ven sông Vàm Thuật - một nhánh của sông Sài Gòn mang dáng dấp của một đình làng Nam bộ truyền thống; kết hợp với lối trang trí đậm sắc văn hóa người Hoa. Mái ngói âm dương cổ kính phủ lên 3 gian 2 chái, được tô điểm bằng những hình tượng quen thuộc của mỹ thuật Á Đông.

Trên đỉnh mái, đôi rồng chầu quả cầu là hình tượng "lưỡng long chầu nhật" uốn lượn, biểu trưng cho sự bảo hộ linh thiêng và hòa hợp âm dương. Màu đỏ sơn bên ngoài khiến ngôi miếu vừa nổi bật, vừa trang nghiêm giữa phố thị hiện đại.

Bên trong, không gian thờ tự được bài trí công phu với nhiều pho tượng cổ, bao lam, hoành phi, liễn đối. Miếu thờ các vị thần linh như Mẹ Thủy Long Cung, Cửu Thiên Huyền Nữ, Ngọc Hoàng, 5 mẹ ngũ hành... và đặc biệt là 2 pho tượng truyền thống của Bà Chúa Xứ và Phật Mẫu Diêu Trì, được sử dụng trong nghi lễ thường niên.

Giai thoại ông Chài và pho tượng lạ bên sông Bến Cát

Tuy chưa rõ miếu cổ này được xây dựng chính xác năm nào, nhưng tài liệu lịch sử của Miếu Sa Tân ghi rằng, theo lời các bậc cao niên trong vùng, miếu được dựng vào khoảng thế kỷ 19 tại bến đò Bến Cát thuộc xã Hạnh Thông, H.Gò Vấp, tỉnh Gia Định xưa (sông Bến Cát là một nhánh nhỏ thuộc hệ thống sông rạch Vàm Thuật - Thị Nghè, chảy qua địa bàn Q.Gò Vấp ngày nay - PV).

Truyền rằng, một ngày đông giá buốt cách đây 188 năm, một người đàn ông chài lưới đã kéo được một pho tượng lạ từ dòng sông Bến Cát. Đó là tượng bà Thủy Tề cao khoảng 60 cm, được đắp bằng bùn và rơm, rỗng bên trong. Ông đã lập một am nhỏ để thờ cúng.

Sau khi ông mất, để tỏ lòng thương mến, người dân trong vùng đặt tên cho miếu là miếu Ông Chài để tưởng nhớ công đức của ông.

Trải qua biến thiên lịch sử, đến năm 1955, miếu Ông Chài được đổi tên thành Miếu Sa Tân (hay còn gọi là Sa Tân Miếu Kỳ Thánh Thủy Long Cung). Theo người xưa phân tích: "Sa có nghĩa là cát, Tân có nghĩa là mới, hàm ý đây là ngôi miếu mới được lập bên bờ sông Bến Cát".

Đến cuối những năm 60 của thế kỷ 20, miếu xuống cấp trầm trọng. Nhờ sự chung tay của cộng đồng người Hoa và người Việt, đặc biệt là ông Lý Văn Tân (hội trưởng) và ông Phạm Văn Tám (hội phó), miếu được trùng tu, gìn giữ.

Năm 1990, công tác cải tạo tiếp tục được thực hiện, mang lại diện mạo khang trang, rực rỡ nhưng vẫn giữ được cốt cách truyền thống của người Hoa và người Việt.

Một điểm đặc biệt trong khuôn viên miếu là cây cầu gỗ dài 100 mét vươn ra sông Vàm Thuật, nối liền Miếu Sa Tân với Miếu Nổi (hay còn gọi là Miếu Phù Châu, có tuổi đời hơn 300 tuổi - PV). Nhờ đó, khách viếng có thể dễ dàng hành hương và trải nghiệm hành trình tâm linh liên kết giữa 2 điểm thờ tự linh thiêng.

Chị Hà (37 tuổi, ở Q.Tân Bình), làm nghề buôn bán chia sẻ rằng, chị thường xuyên đến miếu để cầu nguyện, vì được người quen mách rằng nơi đây rất linh.

Trước khi được xếp hạng di tích, nhiều người dân còn nhầm lẫn Miếu Sa Tân với Miếu Nổi do vị trí gần nhau và cùng thờ Thủy thần. Tuy nhiên, từ khi được UBND TP.HCM công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật vào tháng 11.2020, Miếu Sa Tân đã được chú ý nhiều hơn và trở thành điểm đến văn hóa, tâm linh đáng quý giữa lòng thành phố.

Với kiến trúc độc đáo, giai thoại ly kỳ và giá trị lịch sử gần 200 năm, miếu cổ này chính là một phần ký ức sống động của Sài Gòn - Gia Định xưa. Nơi truyền thống Việt và Hoa lặng lẽ giao thoa qua từng mái ngói, pho tượng và làn khói hương.