Mất ngủ có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh cực kỳ nguy hiểm

Căng thẳng tâm lý (Nguyên nhân hàng đầu): Như trường hợp của chị D., áp lực cuộc sống hiện đại là yếu tố gây mất ngủ hàng đầu. Công việc căng thẳng, áp lực học tập, gánh nặng tài chính, mâu thuẫn gia đình, hay những sang chấn tâm lý (như mất mát người thân, ly hôn, tai nạn...) đều có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng mất ngủ.

Căng thẳng tâm lý là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mất ngủ. Ảnh minh họa: Internet

Khi căng thẳng, cơ thể sản xuất hormone cortisol và adrenaline, gây hưng phấn và khó đi vào giấc ngủ. BSCKII. Đoàn Thị Huệ nhấn mạnh: "Các vấn đề về giấc ngủ thường tồn tại cùng với các triệu chứng trầm cảm hoặc lo âu và có thể làm trầm trọng thêm các tình trạng này."

Thói quen ngủ không lành mạnh (Vệ sinh giấc ngủ kém): Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây mất ngủ mà nhiều người thường bỏ qua. "Vệ sinh giấc ngủ" là tập hợp các thói quen và điều kiện môi trường có lợi cho giấc ngủ. Khi vệ sinh giấc ngủ kém, cơ thể sẽ khó điều chỉnh nhịp sinh học tự nhiên:

Lịch ngủ thất thường: Việc đi ngủ và thức dậy không đúng giờ, đặc biệt là vào cuối tuần, làm rối loạn đồng hồ sinh học bên trong cơ thể.

Sử dụng chất kích thích: Caffeine (trong cà phê, trà đặc, nước ngọt có ga), nicotine (trong thuốc lá) là những chất có tác dụng kích thích thần kinh, gây khó ngủ nếu sử dụng gần giờ ngủ (thường là sau 2-3 giờ chiều).

Tiếp xúc ánh sáng xanh quá khuya: Ánh sáng xanh từ điện thoại, máy tính bảng, TV ức chế sản xuất melatonin - hormone giúp cơ thể buồn ngủ. Việc sử dụng các thiết bị này trước khi ngủ sẽ làm trì hoãn quá trình đi vào giấc ngủ.

Môi trường ngủ không tốt: Phòng ngủ ồn ào, quá sáng, nhiệt độ không phù hợp (quá nóng hoặc quá lạnh), nệm/gối không thoải mái đều có thể gây khó chịu và gián đoạn giấc ngủ.

Ăn no hoặc vận động mạnh sát giờ ngủ: Ăn quá nhiều vào buổi tối hoặc tập thể dục cường độ cao trước khi ngủ có thể khiến cơ thể phải hoạt động, khó thư giãn để chìm vào giấc ngủ.

Dành quá nhiều thời gian cố ngủ trên giường: Nằm trằn trọc trên giường khi không buồn ngủ sẽ khiến não bộ liên kết giường với sự tỉnh táo và lo lắng, thay vì sự thư giãn và giấc ngủ.

Việc đi ngủ và thức dậy không đúng giờ, đặc biệt là vào cuối tuần, làm rối loạn đồng hồ sinh học bên trong cơ thể. Ảnh minh họa: Internet

Bệnh lý tâm thần: Mất ngủ là một triệu chứng phổ biến và thường đi kèm với nhiều bệnh lý tâm thần như trầm cảm, rối loạn lo âu lan tỏa, rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD), rối loạn lưỡng cực...

Nghiên cứu cho thấy, tới 90% người mắc trầm cảm nặng bị mất ngủ. Ngược lại, tình trạng mất ngủ kéo dài cũng được chứng minh là yếu tố làm tăng nguy cơ khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm các bệnh lý tâm thần này.

Bệnh lý cơ thể: Nhiều bệnh lý thể chất có thể gây ra sự khó chịu hoặc các triệu chứng làm gián đoạn giấc ngủ:

Đau mạn tính: Các bệnh như đau xương khớp, đau đầu mạn tính, đau thần kinh... khiến người bệnh khó tìm được tư thế thoải mái hoặc bị đánh thức bởi cơn đau.

Bệnh tim mạch: Suy tim sung huyết, tăng huyết áp có thể gây khó thở, hồi hộp, làm gián đoạn giấc ngủ.

Bệnh hô hấp: Hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hoặc đặc biệt là hội chứng ngưng thở khi ngủ (sleep apnea) gây thiếu oxy và thức giấc đột ngột nhiều lần trong đêm.

Bệnh tiêu hóa: Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) gây ợ nóng, khó chịu khi nằm.

Bệnh nội tiết: Cường giáp gây tăng chuyển hóa, tim đập nhanh; tiểu đường có thể gây tiểu đêm nhiều lần.

Một số loại thuốc điều trị các bệnh lý khác có thể có tác dụng phụ gây mất ngủ. Ảnh minh họa: Internet

Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc điều trị các bệnh lý khác có thể có tác dụng phụ gây mất ngủ. Ví dụ như một số thuốc hạ huyết áp, thuốc chứa corticoid, thuốc hạ mỡ máu (statin), một số loại thuốc chống trầm cảm, thuốc thông mũi có chứa pseudoephedrine, hoặc thuốc chống động kinh. Người bệnh cần thông báo cho bác sĩ về bất kỳ tác dụng phụ nào liên quan đến giấc ngủ khi đang dùng thuốc.

Sử dụng rượu bia, chất kích thích: Nhiều người lầm tưởng rượu bia giúp dễ ngủ, nhưng thực tế, rượu có thể giúp bạn dễ chìm vào giấc ngủ ban đầu nhưng sau đó lại gây gián đoạn chu kỳ giấc ngủ, khiến giấc ngủ chập chờn và thức giấc sớm. Caffeine, như đã đề cập, làm tăng thời gian trằn trọc và giảm chất lượng giấc ngủ sâu.

Nhiều người lầm tưởng rượu bia giúp dễ ngủ, nhưng thực tế, rượu có thể giúp bạn dễ chìm vào giấc ngủ ban đầu nhưng sau đó lại gây gián đoạn chu kỳ giấc ngủ, khiến giấc ngủ chập chờn và thức giấc sớm. Ảnh minh họa: Internet

Yếu tố nhân khẩu học:

Phụ nữ: Đặc biệt trong giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, sự thay đổi hormone (estrogen và progesterone) có thể gây bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, làm gián đoạn giấc ngủ.

Người cao tuổi: Quá trình lão hóa tự nhiên làm thay đổi cấu trúc giấc ngủ, giảm thời gian ngủ sâu, dễ thức giấc hơn.

Người làm việc ca kíp: Làm việc luân phiên ngày/đêm làm rối loạn nhịp sinh học tự nhiên của cơ thể.

Tính cách: Những người có tính cách hay lo âu, cầu toàn, ít chia sẻ cảm xúc (như chị D. trong ca lâm sàng) cũng có nguy cơ cao hơn mắc chứng mất ngủ do khó giải tỏa căng thẳng.

Hậu quả khôn lường: Không chỉ là mệt mỏi

Mất ngủ mãn tính không chỉ gây ra sự mệt mỏi đơn thuần mà còn là "mồi lửa" cho hàng loạt vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, tác động lên cả thể chất, tinh thần và chất lượng cuộc sống.

Ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất: Mất ngủ kéo dài làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, bệnh tim mạch (bao gồm cả nguy cơ đột quỵ), đái tháo đường type 2. Nó cũng làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc bệnh nhiễm trùng hơn, và thậm chí làm tăng nguy cơ béo phì do rối loạn hormone kiểm soát cảm giác đói và no.

Ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần: Thiếu ngủ làm suy giảm nghiêm trọng chức năng nhận thức. Người bệnh thường gặp khó khăn trong việc tập trung, suy giảm trí nhớ, khả năng tư duy và giải quyết vấn đề bị ảnh hưởng. Điều này không chỉ làm giảm hiệu suất công việc và học tập mà còn tăng nguy cơ tai nạn giao thông và lao động do mất cảnh giác.

Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Ngoài những tác động trực tiếp đến sức khỏe, mất ngủ còn làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống. Người bệnh thường xuyên cảm thấy chán nản, cáu kỉnh, dễ xung đột trong các mối quan hệ cá nhân. Hiệu suất làm việc và học tập sụt giảm, khả năng giao tiếp xã hội bị hạn chế, dẫn đến cảm giác cô lập và giảm hạnh phúc cá nhân.