Lý do công nghệ bất lực trong đám cháy chung cư Hong Kong

Vụ hỏa hoạn nghiêm trọng tại cụm chung cư Wang Fuk Court ở Hong Kong ngày 26/11 đã khiến ít nhất 94 người chết và hàng trăm người mất tích. Đây là vụ cháy hỏa hoạn chết chóc nhất tại Hong Kong trong vài thập kỷ gần đây, khi lửa bốc lên từ hệ thống giàn giáo bằng tre bên ngoài, bắt vào các vật liệu dễ cháy bên trong, biến 7 tòa nhà thành những bó đuốc khổng lồ.

Sở Cứu hỏa Hong Kong ngay từ đầu đã huy động hàng trăm xe chữa cháy, hàng nghìn lính cứu hỏa, nhưng vẫn không thể ngăn được đám cháy từ một tòa ban đầu lan sang 6 tòa còn lại, rồi tất cả đồng loạt bốc cháy dữ dội. Thảm kịch đã khiến nhiều người đặt câu hỏi về năng lực cứu hỏa và cứu hộ tại các tòa nhà cao tầng khi xảy ra sự cố, ngay cả với thành phố hiện đại như Hong Kong.

Hong Kong là một trong những đô thị đông đúc nhất trên thế giới, với các tòa chung cư cao tầng được xây dựng san sát. Để giải quyết thách thức cứu hỏa trong môi trường đô thị đông đúc, các nhà nghiên cứu và lực lượng cứu hỏa Hong Kong cũng như Trung Quốc đại lục đã phát triển, áp dụng công nghệ mới, giúp chịu nhiệt cao, xác định vị trí đám cháy và tiếp cận các tầng cao.

Tuy nhiên, các kỹ sư an toàn cháy nổ và nhà nghiên cứu về hỏa hoạn chỉ ra phòng ngừa vẫn là yếu tố quan trọng nhất, bởi đám cháy cụm chung cư Wang Fuk Court cho thấy "thần lửa" vẫn hoàn toàn có thể vượt quá khả năng kiểm soát của con người và công nghệ hiện tại.

Một số cư dân Hong Kong đã chỉ trích lực lượng cứu hỏa không dùng trực thăng thả bom nước xuống tòa nhà để chữa cháy, như cách họ ứng phó các đám cháy rừng. Tuy nhiên, giới chuyên gia chỉ ra rằng đây không phải là phương án khả thi trong môi trường đô thị.

Cơ quan Dịch vụ Bay Hong Kong vận hành một số trực thăng chữa cháy Super Puma, sử dụng gàu múc nước để dập các đám cháy rừng diện rộng. Tuy nhiên, việc điều khiển trực thăng mang theo gàu nước nặng hàng tấn len lỏi giữa các tòa tháp cao tầng ở Hong Kong là cực kỳ rủi ro, có thể gây va chạm hoặc tai nạn hàng không.

Ngoài ra, luồng gió cực mạnh từ cánh quạt trực thăng có thể vô tình cung cấp thêm oxy cho ngọn lửa, thổi bùng đám cháy lớn hơn, đe dọa tính mạng những người đang mắc kẹt và lính cứu hỏa. Việc dội nước từ trực thăng xuống cũng chỉ có thể làm ướt phần ngoài tòa nhà, không còn hiệu quả khi lửa đã lan vào bên trong các căn hộ.

Nhiều người Hong Kong cũng chỉ trích Sở Cứu hỏa vì trang bị xe thang quá ngắn, không đủ vươn lên các tầng cao. Tuy nhiên, William Ip, giám sát an toàn của công ty OHMS Limited chuyên lắp đặt thiết bị phòng cháy, cho hay chiều dài của thang chữa cháy không phải là yếu tố quyết định trong vụ hỏa hoạn này.

Ông cho hay vòi rồng từ xe thang chữa cháy Hong Kong hiện nay thường có thể đạt độ cao dập lửa hiệu quả lên tới khoảng 30 tầng, trong khi các tòa nhà ở khu Wang Fuk Court cao khoảng 31-32 tầng, hoàn toàn nằm trong tầm khống chế. Tuy nhiên, lượng nước phun ra từ số vòi rồng này chỉ có thể giúp hạ nhiệt độ đám cháy chứ không thể dập tắt ngọn lửa hoàn toàn.

Asif Usmani, giáo sư khoa học xây dựng và kỹ thuật an toàn cháy nổ tại PolyU, cũng có chung quan điểm rằng việc cứu hỏa tại các khu đông dân, nhiều tòa nhà cao tầng gặp nhiều khó khăn vì lực lượng cứu hộ khó tiếp cận đám cháy, trong khi thiết bị từ bên ngoài chỉ có thể vươn tới giới hạn nhất định.

Trong 6 năm qua, ông cùng nhóm nghiên cứu tại PolyU và một số cơ sở khác đã thực hiện dự án nghiên cứu SureFire nhằm giải quyết các thách thức cứu hỏa tại đô thị đông đúc. Ở các thành phố lớn của Trung Quốc như Thâm Quyến hay Thành Đô, các thiết bị cứu hỏa công nghệ cao cho những tòa nhà cao tầng đang được thử nghiệm.

Các thiết bị này gồm drone chở chất chữa cháy, robot, thiết bị hình ảnh nhiệt để tìm kiếm cứu nạn, thang cứu hỏa siêu cao có thể vươn tới các tầng trên. Xe thang dài 101 m (tương đương 33 tầng) do công ty Bronto Skylift thiết kế đã được triển khai ở nhiều thành phố, trong đó có Thâm Quyến. Một thành phố lớn khác đã triển khai xe thang Bronto Skylift là Toronto ở Canada, với loại cao 70 mét từ năm 2022, theo CTV News.

Tuy nhiên, các chuyên gia lưu ý thời tiết khô hanh và nhiệt độ cao từ các tòa nhà đang bốc cháy cũng khiến các loại xe cứu hỏa cỡ lớn khó tìm chỗ đậu phù hợp trên các con phố chật hẹp để phun nước chữa cháy.

Ông Anthony Lâm Chấn Mẫn, một chuyên gia an toàn phòng cháy chữa cháy và là cựu giám đốc Sở Cứu hỏa Hong Kong, cho biết giới hạn chiều cao của xe thang bị chi phối bởi nhiều yếu tố, bao gồm việc liệu kết cấu đường sá có chịu được trọng lượng của xe hay không.

Ông cho rằng thang dài hơn chưa chắc đã tốt hơn, vì chiều dài của thang phải được tính toán dựa trên chiều rộng của đường phố. Ông nhấn mạnh rằng thang càng dài thì xe càng nặng, và khả năng chịu tải của mặt đường là một yếu tố cân nhắc tối quan trọng.

William Ip cho hay điều rất đặc biệt trong vụ cháy cụm chung cư Wang Fuk Court là lửa khởi phát và bùng lên từ hệ thống giàn giáo bên ngoài, sau đó bén vào các tấm xốp và vật liệu dễ cháy lan vào trong căn hộ, thay vì cháy từ bên trong ra như thường thấy. Đây hiện tượng hiếm gặp, và chính điều này đã gây ra nhiều thách thức cho lực lượng cứu hỏa.

Theo kết quả điều tra sơ bộ, lực lượng chức năng Hong Kong phát hiện nhà thầu xây dựng khi cải tạo các tòa chung cư đã dùng một loại xốp cực kỳ dễ cháy để bịt kín các cửa sổ thông gió khu vực sảnh chờ thang máy tại tất cả các tầng.

Khi các cửa sổ này bị bịt kín, hành lang ở mỗi tầng biến thành một đường ống kín, khói độc và nhiệt độ cực cao từ đám cháy không thể thoát ra ngoài, khiến nhiệt bị nén lại bên trong, nung chảy mọi thứ. Áp suất tăng cao trong hành lang cũng đẩy lửa len lỏi qua khe cửa vào các căn hộ trong tầng, khiến tình hình tồi tệ hơn và vượt quá khả năng xử lý của lính cứu hỏa bằng công nghệ hiện nay.

Một giải pháp công nghệ đang được nghiên cứu là sử dụng máy bay không người lái (drone) để cứu hỏa. Tại Thâm Quyến, lực lượng cứu hỏa đã triển khai drone làm từ sợi carbon, chịu tải 350 kg, có thể phun bọt hoặc nước lên cao 30 m. Chúng có thể hoạt động liên tục ở độ cao trên 200 m nhờ nguồn điện và nguồn chất lỏng cung cấp qua dây cáp.

Năm 2020, công ty thiết bị không người lái EHang ở Quảng Châu ra mắt phiên bản drone 216F chuyên dùng chữa cháy nhà cao tầng. Thiết bị này có thể bay cao 600 m, mang theo 150 lít bọt chữa cháy và 6 bình chữa cháy mỗi lần bay, xác định mục tiêu bằng camera và laser.

Jiang Liming, phó giáo sư khoa kỹ thuật năng lượng và môi trường xây dựng tại PolyU, cho hay nhóm của ông đã tham gia phát triển thiết bị bay không người lái để chữa cháy, có thể giúp phun nước lên các tầng cao.

"Tuy nhiên, những giải pháp này chưa đủ hoàn thiện để triển khai trong thực tế. Chúng tôi sẽ nỗ lực hơn để hoàn thành chúng", ông nói.

Các nhà nghiên cứu cũng phát triển công nghệ hỗ trợ cứu hỏa khác gồm robot chữa cháy cho nhà kho hoặc nhà máy. Tuy nhiên, robot này không có khả năng leo cầu thang nên không thể sử dụng cho các tòa nhà cao tầng.

"Điều tôi muốn nhấn mạnh là không có công nghệ nào trên thế giới có thể dập được đám cháy tại các tòa nhà cao tầng", Huang Xinyan, phó giáo sư Đại học Bách khoa Hong Kong (PolyU) kiêm phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Cứu hỏa và Đô thị Thông minh, nói.

Anwar Orabi, giảng viên kỹ thuật an toàn cháy nổ của Đại học Queensland, Australia và từng nghiên cứu tại PolyU, nhấn mạnh phòng ngừa vẫn là giải pháp hiệu quả nhất đối với hỏa hoạn.

"Có nhiều công nghệ mới để cứu hỏa, nhưng hầu như không được lực lượng cứu hỏa áp dụng vì đôi khi chúng có thể gây hại nhiều hơn lợi. Nếu hỏi một lính cứu hỏa, họ sẽ nói rằng công nghệ tốt nhất vẫn là vòi phun nước trực tiếp", ông nói.

Phó giáo sư Huang nhận xét Hong Kong nhìn chung đã làm tốt công tác an toàn cháy nổ so với thế giới và vụ hỏa hoạn ở Wang Fuk Court là trường hợp "ngoại lệ". Ông nói rằng nếu chính quyền phá dỡ và xây dựng lại khu chung cư, họ có thể lắp đặt công nghệ cứu hỏa thông minh, gồm cảm biến và hệ thống số để giám sát tòa nhà.

"Khi đó, mọi nguy cơ cháy nổ sẽ được phát hiện nhanh chóng và lực lượng cứu hỏa bên ngoài cũng có thông tin đầy đủ về bên trong tòa nhà để chuẩn bị tốt hơn", ông nói.

Thanh Tâm (Theo SCMP, Xinhua, CTV News)