Lối thoát cho những người già im lặng trên ghế đá chung cư

Tôi từng gặp nhiều cụ già trong khu phố mình sống ở Hà Đông, Hà Nội, cứ chiều chiều lại ra ngồi trên chiếc ghế đá trước sân chung cư, mắt nhìn xa xăm. Con cái họ đi làm, cháu đi học, và họ ngồi đó, lặng lẽ, ít ai bắt chuyện. Nhiều khi, thấy tôi chào một câu, các cụ cười rất tươi, như thể bấy lâu nay chẳng có ai thực sự trò chuyện cùng.

Trong báo cáo mới đây của Tổng cục Thống kê, hiện nước ta có 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Tới năm 2030, con số này sẽ tăng lên xấp xỉ 18 triệu người, cao hơn dự báo trước đó. Tốc độ già hóa dân số của chúng ta nhanh hơn nhiều so với dự đoán. Đáng chú ý, có khoảng 30% người cao tuổi đang sống một mình hoặc chỉ sống với bạn đời cũng đã già yếu. Nhiều cụ phải tự chăm sóc bản thân trong khi con cháu đi làm xa, hoặc định cư ở nước ngoài.

Tôi có một người bạn thân, làm việc ở Đức. Bố mẹ bạn sống ở một làng quê Bắc Ninh. Năm nào bạn cũng chỉ về một lần, còn lại chủ yếu gọi video. Những ngày lễ Tết, hai cụ tự thắp hương, tự chúc nhau chén trà. Bạn kể với tôi: "Mỗi lần gọi về, thấy mẹ bảo trong nhà lạnh lắm, nhớ con cháu lắm, mà nước mắt cứ trào ra". Câu chuyện ấy khiến tôi day dứt mãi.

Sự cô đơn của người già không tự nhiên mà có. Nó đến từ nhiều nguyên nhân đan xen: sự thay đổi cấu trúc gia đình, áp lực mưu sinh, công nghệ vô tình tạo khoảng cách, sự di cư lao động và học tập...

>> 'Thu nhập 70 triệu không dám đưa cha mẹ vào viện dưỡng lão'

Tôi đã chứng kiến một cụ ông hàng xóm, sau khi vợ mất, con cái đi xa, chỉ ở một mình. Ban đầu, cụ vẫn đi bộ, tập dưỡng sinh. Nhưng sau vài tháng, cụ dần ít ra ngoài, ít nói chuyện, rồi ốm nặng. Chỉ khi cụ mất, con cái mới vội vàng trở về, và dằn vặt khôn nguôi. Thế mới thấy, cái chết không đáng sợ bằng sự sống mà thiếu vắng tình người. Với người già, mỗi cuộc trò chuyện, mỗi nụ cười, mỗi cái nắm tay có thể là liều thuốc quý hơn bất cứ loại dược phẩm nào.

Để chống cô đơn cho người cao tuổi, tôi nghĩ rằng không thể chỉ trông chờ vào một giải pháp duy nhất. Đây phải là sự kết hợp giữa gia đình - cộng đồng - Nhà nước - công nghệ - truyền thông.

Gia đình là điểm tựa trước tiên. Người già cần nhất là tình thân. Tôi từng thấy một cụ bà trong xóm, chỉ cần con trai gọi điện 5 phút mỗi tối là cụ vui suốt cả ngày. Vậy nên, mỗi chúng ta – những người con – cần học cách dành thời gian thay vì chỉ dành tiền bạc. Một bữa cơm gia đình, một cái ôm, một câu hỏi thăm, đôi khi quý giá hơn cả những món quà.

Cộng đồng cần những mô hình nhân văn. Tôi ủng hộ sáng kiến "sáng đón đi, chiều đưa về". Mỗi phường, mỗi xã có thể xây dựng những trung tâm sinh hoạt ban ngày cho người già, nơi các cụ có thể cùng nhau tập thể dục, học hát, chơi cờ, đọc sách. Chiều về, họ lại trở về mái ấm của mình. Ngoài ra, có thể thành lập câu lạc bộ "Ông bà nuôi dạy cháu", nơi kết nối người già với trẻ nhỏ.

Nhà nước cũng cần chính sách cụ thể. Những mô hình dưỡng lão cộng đồng, nhà dưỡng lão thông minh cần được nhân rộng. Bên cạnh đó, cần có chính sách hỗ trợ tài chính, y tế cho người cao tuổi, nhất là những cụ đơn thân, không nơi nương tựa.

Công nghệ phải trở thành cầu nối chứ không phải rào cản. Các ứng dụng trò chuyện, mạng xã hội có thể được thiết kế thân thiện với người cao tuổi: chữ to hơn, thao tác đơn giản hơn. Đồng thời, có thể tổ chức các lớp "xóa mù công nghệ" cho ông bà, để họ biết cách gọi video, nhắn tin với con cháu.

Tôi viết những dòng này không chỉ với tư cách một người quan sát, mà bằng trái tim của một người con, một người mẹ. Tôi biết, một ngày nào đó, tôi và bạn cũng sẽ già đi. Khi ấy, điều ta mong chờ không phải là tiền bạc, mà chỉ là ánh mắt yêu thương của con cháu, là tiếng cười rộn rã của một mái nhà, là sự hiện diện ấm áp của cộng đồng.

Hãy bắt đầu ngay hôm nay. Hãy cùng nhau tạo dựng một "hệ sinh thái yêu thương", nơi tuổi già đồng nghĩa với niềm vui và sự an nhiên, chứ không phải nỗi sợ bị lãng quên. Hãy để mỗi cụ già đều cảm nhận được rằng họ vẫn cần thiết, vẫn được trân trọng, vẫn được yêu thương.

Vũ Thị Minh Huyền