Lộ diện hai ứng cử viên hàng đầu kế nhiệm đại giáo chủ Iran

Giữa căng thẳng leo thang và tương lai chính trị nhiều bất định, Iran đang âm thầm chuẩn bị cho một bước chuyển quyền lực lịch sử: tìm người kế vị Đại giáo chủ Khamenei. Theo nguồn tin tiết lộ với Reuters, hai ứng viên hàng đầu đã lộ diện.

Ngày 23-6, Hãng tin Reuters dẫn lời các nguồn tin cho biết trong bối cảnh an ninh leo thang sau các cuộc tấn công và đe dọa ám sát từ Israel, một ủy ban ba thành viên thuộc Cơ quan Giáo sĩ cấp cao tại Iran - do chính Đại giáo chủ Ali Khamenei bổ nhiệm từ hai năm trước - đã đẩy nhanh tiến trình tìm kiếm người kế nhiệm vị lãnh tụ tối cao.

Ông Khamenei (86 tuổi), được cho là thường xuyên nhận các báo cáo chi tiết về quá trình thảo luận nội bộ dù đang trú ẩn. Ông và gia đình đang được lực lượng đặc nhiệm Vali-ye Amr - một đơn vị tinh nhuệ trực thuộc Lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo (IRGC) - bảo vệ nghiêm ngặt.

Dù vậy, các nguồn tin thừa nhận rằng việc dự báo bước đi kế tiếp của nền chính trị Iran là điều không dễ dàng. 

Trong trường hợp xấu nhất, nếu ông Khamenei bị ám sát, giới lãnh đạo sẽ lập tức xúc tiến việc chỉ định người kế nhiệm, nhằm đảm bảo sự ổn định và tính liên tục của chính quyền.

Theo các nguồn tin, nhà lãnh đạo tương lai sẽ được lựa chọn dựa trên tiêu chí là lòng trung thành tuyệt đối với các nguyên tắc cách mạng, do cố Lãnh tụ Ayatollah Ruhollah Khomeini đặt nền móng.

Tuy nhiên giới lãnh đạo cấp cao đang cân nhắc khả năng lựa chọn một ứng cử viên có lập trường ôn hòa, nhằm làm dịu căng thẳng với bên ngoài và hạn chế nguy cơ bất ổn nội bộ trong nước.

Hai ứng cử viên hàng đầu đang nổi lên trong các cuộc thảo luận về người kế vị là ông Mojtaba, 56 tuổi - con trai của ông Khamenei, và ông Hassan Khomeini - cháu trai của cố Lãnh tụ tối cao - cũng đồng thời là người sáng lập Cộng hòa Hồi giáo Iran Ruhollah Khomeini.

Hassan Khomeini: cháu trai cố Lãnh tụ tối cao Ruhollah Khomeini

Ông Hassan Khomeini là một đồng minh thân cận của phe cải cách ủng hộ việc nới lỏng các hạn chế về xã hội và chính trị, nhưng vẫn nhận được sự tôn trọng từ các giáo sĩ cấp cao và Lực lượng Vệ binh cách mạng vì dòng dõi của ông.

“Tôi một lần nữa khiêm nhường chia sẻ rằng, tôi - người hầu nhỏ bé và tầm thường của nhân dân Iran - luôn sẵn sàng có mặt một cách tự hào trên bất kỳ mặt trận nào mà các bạn yêu cầu” - ông Hassan Khomeini tuyên bố trong một thông điệp công khai ngày 21-6, chỉ vài giờ trước khi Mỹ không kích các cơ sở hạt nhân tại Iran. 

Thông điệp của ông Khomeini được xem là lời khẳng định trung thành với đất nước và lãnh tụ tối cao, trong bối cảnh căng thẳng khu vực đang gia tăng.

Do đó ông Hassan Khomeini đang nổi lên như một ứng cử viên tiềm năng thay thế Đại giáo chủ Ali Khamenei. 

Theo các nguồn tin, ông Khomeini được xem là gương mặt có thể mang đến hướng tiếp cận hòa giải hơn - cả trên trường quốc tế lẫn trong nội bộ Iran - so với ông Mojtaba Khamenei, con trai của lãnh tụ đương nhiệm.

Mojtaba Khamenei: con trai Đại giáo chủ Khamenei

Ông Mojtaba sinh năm 1969 tại thành phố Mashhad, lớn lên trong thời điểm cha ông tham gia lãnh đạo phong trào đối lập chống lại chế độ Shah. Khi còn trẻ, ông từng phục vụ trong cuộc chiến tranh Iran - Iraq.

Ngược lại với ông Khomeini, ông Mojtaba Khamenei được cho là trung thành với di sản và đường lối cứng rắn của cha mình. 

Theo nhà phân tích chính trị Iran Hossein Rassam (đang làm việc tại London): "Dù Cộng hòa Hồi giáo có tiếp tục tồn tại hay không, Iran chắc chắn sẽ là quốc gia rất khác, bởi bối cảnh chính trị và xã hội đã thay đổi".

Ông Rassam cũng nhận định rằng ông Hassan Khomeini có thể là người phù hợp để dẫn dắt đất nước bước sang một chương mới, trong bối cảnh Iran cần một nhà lãnh đạo có khả năng định hình lại con đường phát triển trước những chuyển biến sâu sắc trong và ngoài nước.

Tuy nhiên các nguồn tin cũng cảnh báo chưa có quyết định cuối cùng nào được đưa ra, danh sách ứng cử viên có thể thay đổi theo thời cuộc, và nhà lãnh đạo tối cao hiện tại vẫn là người nắm quyền.

Trong khi đó, theo tờ New York Times, Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei đã chỉ định ba giáo sĩ cấp cao làm người kế nhiệm tiềm năng và danh sách này chưa được tiết lộ. 

Đáng chú ý, “con trai ông là Mojtaba không có tên trong danh sách này”.

Hãng tin Reuters cũng dẫn các nguồn tin cho biết Lãnh tụ tối cao Khamenei đã nhiều lần phản đối ý tưởng để con trai mình kế vị trong các cuộc thảo luận về việc kế nhiệm trước đây.

Ngoài ra ông Ali Vaez, giám đốc dự án Iran tại tổ chức tư vấn International Crisis Group, cho biết ngoài những ứng cử viên tiềm năng nêu trên, cũng có khả năng một giáo sĩ ít nổi tiếng hơn sẽ được chọn để làm "con cờ".

"Có khả năng họ sẽ đề cử một ứng cử viên chưa ai từng nghe đến và không thực sự nắm giữ những đòn bẩy quyền lực mà Đại giáo chủ Khamenei đã nắm giữ trong hơn 30 năm qua", ông Ali Vaez phân tích.