Lão nhà báo 3 lần thoát chết trong chiến tranh, U90 chân chưa biết mỏi

“Muốn có ảnh chân thực, muốn có ảnh đẹp thì phải ra thực địa. Mà thực địa của chiến tranh là còn - mất, là sống - chết. Bộ đội sống được, sao mình phải sợ!” - nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh Ngô Minh Đạo nói về những năm tháng khốc liệt đã qua.

Vừa trở về sau chuyến đi Nam Định cùng mấy ông bạn "hưu nhưng không chịu già" của tổ phóng viên ảnh Thông tấn xã Việt Nam, lão nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh (nhà báo) U90 Ngô Minh Đạo vồn vã tiếp tôi trong căn phòng thoáng mát trên tầng hai ngôi nhà ở đường Trần Quang Diệu (Đống Đa, Hà Nội). 

Cà phê gói, sữa chua lấy ra từ tủ lạnh, tự tay chế biến, ông có ngay món sữa chua cà phê đãi khách.

Hơn 20 năm về hưu, dường như nhà báo Ngô Minh Đạo chưa bao giờ có ngày nghỉ. Ông luôn tìm cách ra đường tụ tập với bạn bè, đồng nghiệp. Ông cũng sẵn sàng xách ba lô lên đường khi nghe đâu đó có cảnh đẹp, chuyện hay.

Gió núi mấy ngàn, rừng xanh hoa trắng, ruộng bậc thang từ khi mới vào mùa nước đổ đến lúc rực vàng màu lúa chín, mùa nào thức ấy, lão nhà báo đều "sòn sòn" cho ra đời nhiều bộ ảnh độc đáo về phong cảnh nước non kỳ thú Việt Nam.

“Người được xác lập 'kỷ lục gia về ảnh phong cảnh' thì phải thế chứ” - tôi đùa vui với cụ.

Nghề chọn người

Con trai xứ Nghệ, nghèo nhưng máu nghệ sĩ thì có dư, nhiếp ảnh gia Ngô Minh Đạo thừa hưởng niềm đam mê nghệ thuật từ bố - nghệ sĩ nhiếp ảnh Ngô Quỳnh Sơn. Nghệ sĩ Ngô Quỳnh Sơn là người đã nuôi sống gia đình bằng nghề chụp ảnh từ những năm 40 của thế kỷ trước ở Quỳnh Lưu và đã có hàng nghìn bức ảnh về những năm kháng chiến chống Pháp được lưu trữ ở Bảo tàng Xô Viết - Nghệ Tĩnh.

Năm 1960, Ngô Minh Đạo ra Hà Nội học một khóa chụp ảnh báo chí ngắn hạn, rồi trở thành phóng viên ảnh của Thông tấn xã Việt Nam. 

Những năm kháng chiến chống Mỹ, ông đã vác máy vào tận Quảng Bình, Quảng Trị để tác nghiệp với mong muốn có những tác phẩm thật nhất. Những bức ảnh sinh hoạt, lao động, chiến đấu của người dân vùng tuyến lửa của Minh Đạo chuyển về Hà Nội được hầu hết các báo, tạp chí trong và ngoài nước sử dụng, thông tin kịp thời đến công chúng và dư luận về cuộc kháng chiến đầy cam go mà anh dũng của quân dân ta. 

“Muốn có ảnh chân thực, muốn có ảnh đẹp thì phải ra thực địa. Mà thực địa của chiến tranh là còn - mất, là sống - chết. Bộ đội sống được, sao mình phải sợ!” - ông cười thật thoải mái khi nghĩ về những “may mắn” của mình trong những năm tháng ác liệt đó.

“Đến giờ, tôi vẫn nhớ như in cái chết của anh Thái - đại đội trưởng một đơn vị bộ đội ở Quảng Bình năm 1966.

Khi pháo binh ta bắn cháy tàu của địch trên biển, từ bên trong, hai anh em chúng tôi ngoi ra cửa hầm nhỏ như lỗ châu mai để xem. Thế mà bất ngờ, một loạt đạn của địch đã bắn đúng vào cửa hầm. Anh Thái hy sinh khi hai anh em kề vai nhau trong gang tấc. Nên tôi nghĩ mình còn sống trở về đã là hạnh phúc lắm rồi”. 

Dọc ngang khắp các chiến trường

Không chỉ đi trong nước, nhà báo Ngô Minh Đạo còn theo chân đoàn quân tình nguyện Việt Nam sang chiến trường Lào. Những địa danh quen thuộc năm nào của xứ sở Triệu Voi vẫn luôn là kỷ niệm khó quên đối với ông. Khi đó, ông vừa hằng ngày phải chụp ảnh, đưa tin về nước, vừa giúp đào tạo phóng viên cho Thông tấn xã KPL của Lào. Những phóng viên đầu tiên đi ra từ bom đạn ác liệt trên mặt trận Cánh đồng Chum năm ấy sau này đã trưởng thành, giữ các chức vụ cao nhất của KPL.  

Xông pha trận mạc nên ông không ít lần phải đối mặt với sinh tử, với 3 lần thoát chết trong gang tấc: lần thứ nhất năm 1966, tại đất lửa Quảng Bình, lần thứ hai tại mặt trận Cánh đồng Chum (ở Lào).

Còn lần thoát chết thứ 3 là tại biên giới Lạng Sơn năm 1979, khi ông đang cùng phóng viên Nhật Bản Takano tác nghiệp thì bị lọt vào ổ phục kích của lính Trung Quốc. Một loạt đạn bắn xả vào Takano khiến nhà báo dũng cảm này hy sinh sáng 7/3/1979. Nhà báo Ngô Minh Đạo trở thành nhân chứng trong nhiều thước phim tư liệu về sự kiện đặc biệt này.

Tới khi hòa bình, Minh Đạo là phóng viên chuyên ảnh chính trị. Ảnh của ông được các báo dùng ở hầu hết trên những bản tin, bài viết về hoạt động của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các sự kiện thời sự chính trị lớn của đất nước. Và thật vinh dự khi ông được làm phóng viên chuyên trách, tháp tùng nhiều vị lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước như Lê Duẩn, Phạm Hùng, Võ Văn Kiệt, Lê Khả Phiêu, Đỗ Mười. 

Chính những chuyến đi dọc ngang đất nước và trên 50 chuyến công tác ra nước ngoài ấy đã giúp nhà báo, người nghệ sĩ nhiều đam mê như Ngô Minh Đạo ghi lại những khoảnh khắc ấn tượng của cuộc sống, nhất là những danh lam thắng cảnh của đất nước từ trên cao.

“Người thường chúng ta đã quá quen với bao hình ảnh thân thương của núi sông diễm lệ, kỳ ảo trong những chuyến đi xa gần qua những tấm ảnh hào hoa trác tuyệt. Nhưng mấy ai có những chuyến đi dài ngắn bằng máy bay trên chín tầng mây để nhìn ngắm say sưa cảnh huy hoàng của nước non ngàn dặm bao la, đủ muôn ngàn màu sắc. May mắn thay, nhà nhiếp ảnh Ngô Minh Đạo đã đi hộ chúng ta, ghi lại hộ chúng ta những ảnh hình vừa thực tế vừa thơ mộng vừa rõ nét vừa mông lung ấy” - nhà văn Băng Sơn đã viết như vậy trong lời đề tựa cuốn sách “Nhìn từ cánh bay non nước Việt” của nhà báo Ngô Minh Đạo xuất bản năm 2003. 

Hơn 100 bức ảnh chọn lọc từ nhiều chuyến đi của Ngô Minh Đạo đã mang đến cho người xem vẻ đẹp khác lạ đối với những cảnh sắc, địa danh quen thuộc. Những vùng đất ông đi qua như Ninh Bình, Hạ Long, Mù Cang Chải, Hà Giang, Pắc Bó, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, Long An…, nơi nào cũng để lại những hình ảnh diệu kỳ của đất nước.

Năm 2014, cuốn sách “Nhìn từ cánh bay non nước Việt” được tổ chức Kỷ lục Việt Nam trao tặng bằng xác lập kỷ lục "Sách ảnh tập hợp nhiều ảnh màu và đen trắng về phong cảnh Việt Nam được chụp từ trên cao nhiều nhất”.

Nhà báo Ngô Minh Đạo bộc bạch: “Tôi vui vì giá trị của giải thưởng, nhưng hơn hết là cảm thấy những bức ảnh mà mình dày công chụp được nhiều người biết đến”.  

Nghệ sĩ là vậy, vui buồn đều nghĩ đến công chúng của mình.  

Còn khỏe là còn đi

Bây giờ, dẫu đã xấp xỉ tuổi 90, nhà báo Ngô Minh Đạo vẫn chưa hết say sưa với nghệ thuật ánh sáng. Ông vẫn tiếp tục cầm máy và cho ra đời những bức ảnh đầy ấn tượng về quê hương đất nước, về bạn bè đồng nghiệp.

Loạt ảnh chân dung phóng viên Thông tấn xã Việt Nam từng tham gia chiến trường miền Nam được trưng bày tại Triển lãm ảnh nhân kỷ niệm 50 năm ngày đất nước thống nhất ở Hà Nội vừa rồi được xem là những khoảnh khắc hiếm hoi mà lão nhà báo này đã nhanh tay “bắt lấy trước lúc đồng nghiệp mình đi xa”. Đặc biệt hơn, đây là triển lãm đầu tiên với những bức ảnh chân dung được chụp bằng điện thoại (tất nhiên, điện thoại của ông không đơn giản chỉ là "cái a lô", mà đã thuộc dạng thượng thừa). 

Ông bảo “Không cần diễn. Cái tôi muốn là bắt lấy những khoảnh khắc chân thật nhất của cuộc sống. Phải thật thì tác phẩm mới sống được trong lòng công chúng”. 

Những bức chân dung các nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh, các nhà báo chiến trường đang và sẽ tiếp tục được hoàn thiện, chuẩn bị cho một quyển sách ảnh chân dung nữa sắp ra đời. Với lão nhà báo Ngô Minh Đạo, còn được chụp ảnh là còn được sống vui, sống khỏe với con cháu, bạn bè, đồng nghiệp xa gần. Còn khỏe là còn đi. Còn đi là còn sáng tạo. 

"Campuchia đã trở lại, hẹn một ngày không xa sẽ là Lào để được trở lại với những kỷ niệm khó quên cùng đồng đội trên Cánh đồng Chum" - ông bảo thế.