Làm gì khi nhận được cuộc gọi video từ 'công an' giả mạo?

Dịp mua sắm cuối năm là thời điểm người dùng dễ lộ lọt thông tin cá nhân, nếu thấy đối tượng lạ gọi video qua Zalo cần nhanh chóng cúp máy.

Chia sẻ trên được chuyên gia Vũ Ngọc Sơn - Trưởng Ban Nghiên cứu, Tư vấn, Phát triển công nghệ và Hợp tác quốc tế của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) - chia sẻ tại tọa đàm “Nhận diện bẫy lừa - An tâm vui sắm” diễn ra chiều 27-11 tại Hà Nội, dưới sự chỉ đạo của Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) - Bộ Công an, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia phối hợp cùng TikTok tổ chức.

90% những vụ lừa đảo người dân không nhận diện được

Phát biểu mở đầu sự kiện, ông Vũ Duy Hiền - Phó tổng thư ký kiêm Chánh Văn phòng Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA) - nhận định trên không gian mạng, đặc biệt là thời điểm mua sắm cuối năm như hiện nay là lúc tội phạm mạng hoạt động mạnh nhất, với những thủ đoạn lừa đảo không chỉ tinh vi mà còn biến đổi liên tục: giả mạo thương hiệu lớn, mạo danh nhân viên sàn thương mại điện tử, các chiêu “sale sốc - hoàn tiền ảo”, lừa thanh toán qua ví điện tử, cho tới việc sử dụng deepfake để chiếm lòng tin người dùng.

“Tội phạm sử dụng công nghệ cao đã áp dụng trí tuệ nhân tạo lừa đảo rất tinh vi. Có tới 90% những chiêu trò mà người dân vẫn chưa nhận diện được”, ông Hiền nhấn mạnh.

Đồng quan điểm trên, chuyên gia Vũ Ngọc Sơn - Trưởng Ban Nghiên cứu, Tư vấn, Phát triển công nghệ và Hợp tác quốc tế của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia - chia sẻ cách để đối phó với những “cái bẫy vô hình nhưng gây thiệt hại hữu hình” này là cần triển khai đồng bộ khiên 3 lớp: hành lang pháp lý đủ mạnh, công nghệ phòng vệ hiệu quả và kỹ năng số phổ cập đến người dân.

Ông Sơn cũng nhấn mạnh dự thảo Luật An ninh mạng 2025, nội dung về an ninh dữ liệu tiếp tục được xác định là trọng tâm, đồng thời luật nghiêm cấm hành vi sử dụng công nghệ để giả mạo thông tin, hình ảnh, giọng nói hoặc làm nhái sản phẩm và thương hiệu.

Bên cạnh khung pháp lý trong nước, Việt Nam cũng đã tích cực thúc đẩy hợp tác quốc tế nhằm ngăn chặn tội phạm xuyên biên giới. Công ước Hà Nội, văn kiện quốc tế đầu tiên về phòng chống tội phạm mạng được mở ký tại Việt Nam, hướng tới thiết lập cơ chế phối hợp toàn cầu trong chia sẻ dữ liệu, thu thập bằng chứng số và dẫn độ tội phạm mạng. 

Việc tăng cường hợp tác này góp phần mở rộng “lớp khiên” bảo vệ người dùng ra ngoài biên giới quốc gia. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng môi trường mạng an toàn, lành mạnh.

Chuyên gia an ninh mạng cũng mong muốn người dân cần rèn luyện phản xạ an toàn thông qua nguyên tắc “3 Không - 3 Nhanh”, gồm không tin tưởng tuyệt đối (kể cả khi video call), không cài ứng dụng từ liên kết lạ và không chuyển tiền khi chưa xác thực.

Đồng thời nhanh chóng tra cứu khi nhận được thông tin đáng ngờ, nhanh ngắt kết nối khi bị đe dọa hoặc thao túng và nhanh báo cáo tới cơ quan chức năng khi phát sinh sự cố.

“Nếu có đối tượng lạ gọi điện tự xưng là "công an" gọi video qua Zalo thì ngay lập tức cúp máy; nếu các đối tượng yêu cầu duy trì kết nối, người dùng lại càng phải nhanh chóng ngắt kết nối càng nhanh càng tốt.

Sau thời điểm đó liên hệ với người thân để chia sẻ thông tin và nhanh chóng báo cáo cho các cơ quan công an. Tránh trường hợp gọi điện thoại lại với đối tượng lừa đảo mong có thể lấy lại tiền bị lừa”, ông Sơn lấy ví dụ.

Cần tạo ra hệ sinh thái số an toàn

Tại tọa đàm, TS Phan Thế Thắng - Phó trưởng Ban Bảo vệ người tiêu dùng, Ủy ban Cạnh tranh quốc gia - cho rằng kỷ nguyên số mở ra nhiều cơ hội nhưng cũng kéo theo rủi ro mới.

Nhằm tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên không gian mạng và trong kỷ nguyên số tại Việt Nam, thời gian qua việc hiện thực hóa Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 đã được Ban Bảo vệ người tiêu dùng - Ủy ban Cạnh tranh quốc gia triển khai với nhiều hoạt động cụ thể, trong đó có việc bổ sung hoàn thiện quy định về xử lý vi phạm trong lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Trong đó có việc tăng mức xử lý đối với vi phạm trên không gian mạng, trong thương mại điện tử; Xây dựng Luật Thương mại điện tử, bổ sung thêm các quy định mới để giám sát, quản lý đối với các chủ thể kinh doanh trên không gian mạng, các loại hình kinh doanh mới trên môi trường số;

Xây dựng kế hoạch, chương trình hành động chiến lược quốc gia cho giai đoạn năm năm 2026-2030 về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Tuy nhiên theo TS Phan Thế Thắng, để việc thực thi luật hoàn hảo cũng cần sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng người tiêu dùng nhằm tạo nên hệ sinh thái giao dịch số an toàn.