Kiểm lâm khổ sở vì người dân xem động vật hoang dã là món ăn sang chảnh

Chừng nào người dân còn xem động vật hoang dã là món ăn vui, sang chảnh thì kiểm lâm còn phải đối mặt với vô vàn khó khăn vất vả và cả nguy hiểm để bảo vệ rừng.

Thú rừng quý hiếm bị đưa vào bàn nhậu

Ngày 13.6, Báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức tọa đàm "Bảo vệ động vật hoang dã nhìn từ luật pháp và lương tâm".

Theo ông Đinh Đức Thọ, Phó tổng biên tập Báo Pháp Luật TP.HCM, từ ngày 9 - 13.6, Báo Pháp Luật TP.HCM đã đăng tải tuyến bài điều tra đa phương tiện mang tên "Tiếng kêu ai oán giữa rừng xanh", và các chuyên đề xung quanh vấn đề bảo vệ động vật hoang dã.

"Chúng tôi đã không khỏi bàng hoàng khi thịt thú rừng quý hiếm lại bị đưa vào những quán ăn bình dân, công khai rao bán và giết mổ, bất chấp mọi quy định pháp luật. Việc này đã tiếp tay cho nạn săn bắt trái phép, và tiềm ẩn nguy cơ lây truyền các dịch bệnh nguy hiểm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng", ông Đức Thọ nhấn mạnh.

Cũng theo ông Đức Thọ, thống kê từ Vườn quốc gia Cát Tiên, từ năm 2015 đến nay, gần 1.100 vụ vi phạm liên quan đến săn bắt, đặt bẫy thú rừng đã được phát hiện, gần 1.400 đối tượng đã bị xử lý. Chỉ riêng năm 2015, hơn 15.600 bẫy các loại đã được tháo gỡ. Mặc dù số bẫy bị tháo gỡ có giảm trong những năm gần đây, nhưng điều đó không có nghĩa là tình trạng săn bắt đã giảm bớt.

"Người dân xem bữa ăn thú rừng là bữa ăn cho vui, cho sang chảnh, làm cho kiểm lâm chúng tôi rất vất vả", ông Phạm Xuân Thịnh, Giám đốc Vườn quốc gia Cát Tiên chia sẻ.

Vườn có 82.600 ha, 571 loài có xương sống trên cạn trên tổng số 1.730 loài động vật rừng, 65 loài nguy cấp quý hiếm. Các loài tiêu biểu: voi châu Á (Loài biểu tượng của Vườn quốc gia Cát Tiên, đang được bảo vệ nghiêm ngặt), bò tót (loài thú lớn quý hiếm, số lượng đang dần phục hồi), vượn đen má vàng (loài linh trưởng đặc hữu, đang bị đe dọa nghiêm trọng). Mặc dù diện tích rừng rất lớn nhưng lại chỉ có 19 trạm kiểm lâm địa bản, 1 trạm kiểm lâm cơ động và 111 kiểm lâm viên.

Nghệ sĩ ưu tú Nguyễn Cao Minh: "Tôi làm du lịch sinh thái thấy các cháu nhỏ yêu động vật lắm. Chỉ có người nhậu, người giàu mới khoe đã dùng động vật hoang dã như mật gấu. Trong khi động vật có khối óc, có trái tim nhưng không biết nói".

Kiểm lâm có quyền nhưng khó thực hiện khởi tố

Ông Trần Đình Hưng, Phó hạt trưởng Hạt kiểm lâm huyện Đạ Huoai, tỉnh Lâm Đồng, chia sẻ sau khi 3 huyện của tỉnh sáp nhập lại chỉ có 35 người, mà phải quản lý tới 92.000 ha. Một cán bộ kiểm lâm để đi bộ địa bàn phải đi hết mấy năm mới đi được hết diện tích này.

"Hiện kiểm lâm được giao cho thẩm quyền điều tra, khởi tố đối với những vụ án đơn giản. Nói chúng tôi tiến hành lấy lời khai, để thu thập chứng cứ cũng là phải tự đi học lỏm, không được đào tạo bài bản. Nếu có ai có trình độ cao thì họ đã đi làm luật sư rồi", ông Trần Đình Hưng nói.

Theo ông Hưng, quản lý việc tiêu thụ động vật hoang dã trên bàn ăn hay trong nhà hàng rất khó chứng minh. Nếu lập biên bản họ nói "con này tôi nuôi", đem đi giám định thì chi phí ai chịu, kiểm tra cũng phải có sự vào cuộc của các cơ quan ban ngành.

Ông Nguyễn Văn Minh, Phó giám đốc Vườn quốc gia Cát Tiên nói: "Tất cả các loài động vật có quyền được đối xử như con người". Việc bắt giữ người theo quy định chỉ trong thời gian rất ngắn, trong khi kiểm lâm ở trong rừng tới mấy ngày mới ra được thì việc này rất khó thực hiện.

"Nếu người nào vi phạm, bị phạt hành chính từ 5 - 7 triệu đồng thì kiểm lâm có thể xử lý được. Còn dân nghèo vi phạm bị phạt tới 300 triệu đồng thì họ không có gì để cưỡng chế. Nhưng nếu không cưỡng chế được thì cũng không thể đưa ra để giáo dục răn đe được", ông Minh chia sẻ.

Ngoài ra, kiểm lâm không có phòng tạm giữ, tạm giam nên khó có thể thực hiện theo pháp luật về quyền được khởi tố. Có những năm xử lý cao nhất hơn 200 vụ vi phạm nhưng chỉ xử lý hình sự được rất ít khoảng 6 - 7 vụ/năm. 

Theo PGS.TS Lê Huỳnh Tấn Duy, Phó trưởng khoa luật Hình sự, Trường đại học Luật TP.HCM, hiện chưa đảm bảo tính công bằng, hợp lý trong phân hóa trách nhiệm hình sự.

Theo đó, người phạm tội sẽ bị phạt tù từ 5 - 10 năm, nếu thuộc một trong các trường hợp như: số lượng động vật hoặc bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống của từ 3 - 7 cá thể lớp thú, từ 7 - 10 cá thể lớp chim, bò sát, hoặc từ 10 - 15 cá thể động vật lớp khác, quy định tại điểm a khoản 1 điều 244 bộ luật Hình sự.

Cụ thể, tại điều 244 bộ luật Hình sự quy định: Tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép cá thể, bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống hoặc sản phẩm của động vật quy định tại điểm a khoản này. Tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép ngà voi có khối lượng từ 2 kg đến dưới 20 kg; sừng tê giác có khối lượng từ 50 gam đến dưới 1 kg.

PGS.TS Tấn Duy cho rằng, các khoản 2, 3, 4 và 5 điều 244 bộ luật Hình sự cũng không quy định về sản phẩm của động vật thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. Chưa có quy định để xử lý hành vi xâm hại các loài động vật hoang dã thuộc các lớp khác nhau trong trường hợp số lượng của mỗi lớp chưa đủ mức tối thiểu theo luật định.