Khu di tích dân công hỏa tuyến Vĩnh Lộc Mậu Thân năm 1968: Bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử

Khu di tích dân công hỏa tuyến Vĩnh Lộc Mậu Thân năm 1968 là địa chỉ đỏ giàu giá trị lịch sử, văn hóa và giáo dục. Nơi đây ghi dấu sự hy sinh của 32 dân công hỏa tuyến, góp phần tô thắm trang sử vàng của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Sáng 30.9, Sở VH-TT TP.HCM tổ chức hội thảo khoa học "Di tích lịch sử Khu di tích dân công hỏa tuyến Vĩnh Lộc Mậu Thân năm 1968", thu hút sự quan tâm của giới nghiên cứu, nhà khoa học, cơ quan quản lý văn hóa, cựu chiến binh, nhân chứng lịch sử… Sở tiếp nhận các tham luận, ý kiến làm cơ sở lập hồ sơ khoa học để đề nghị xếp hạng di tích cấp quốc gia cho khu di tích.

GIÁ TRỊ LỊCH SỬ

Khu di tích dân công hỏa tuyến Vĩnh Lộc Mậu Thân năm 1968 (gọi tắt: Khu di tích) nằm tại xã Vĩnh Lộc, TP.HCM. Đây là nơi ghi dấu sự kiện đêm 15.6.1968 (nhằm ngày 20.5 âm lịch), đoàn dân công gồm 55 người vượt đồng bưng xuống Đức Hòa, Long An để từ đó tải đạn về Sài Gòn. Khi đoàn dân công đến góc bưng của kinh Láng Sấu thì bị địch phát hiện, bắn xối xả. Trận oanh kích ác liệt bằng rocket khiến 32 dân công hỏa tuyến gồm 25 nữ, 7 nam hy sinh ở tuổi mười tám, đôi mươi.

Ngay sau ngày 15.6.1968, người dân đã dựng lên ngôi miếu nhỏ tại bưng Láng Sấu để thờ 32 dân công hỏa tuyến đã ngã xuống. Năm 1980, chính quyền và nhân dân nâng cấp miếu thờ thành đền tưởng niệm; năm 1996 tiếp tục nâng cấp khang trang hơn. Năm 2004, TP.HCM chủ trương mở rộng Khu di tích với kinh phí đầu tư hơn 7 tỉ đồng. Đến năm 2005, công trình này được UBND TP.HCM công nhận Di tích lịch sử cấp TP.

PGS-TS Hà Minh Hồng, Phó chủ tịch Hội Khoa học lịch sử TP.HCM, cho biết: Năm 2007, Khu di tích được quy hoạch 10.000 m2, xây dựng nhà bia, tượng đài dân công, sân lễ, cảnh quan và các công trình phụ trợ… Trong đó, tượng đài bằng đồng cao 3 m, tạc hình tượng 3 nữ dân công hỏa tuyến vai mang súng, vác cáng thương, vác hòm đạn, được xây dựng tại địa điểm chứng kiến sự hy sinh của 32 dân công hỏa tuyến trong cuộc tổng tấn công Mậu Thân năm 1968. Đây cũng là tượng đài duy nhất về dân công hỏa tuyến trong kháng chiến chống Mỹ ở phía nam.

Năm 2010, tập thể 32 dân công hỏa tuyến được Đảng và Nhà nước truy tặng danh hiệu "Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân". Năm 2024, TP.HCM đầu tư xây dựng nhà trưng bày kết hợp không gian văn hóa Hồ Chí Minh tại Khu di tích.

Xứng đáng được xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia

Ông Lâm Thiếu Kỳ, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích TP.HCM, cho biết việc tổ chức hội thảo khoa học lần này là dịp để các nhà nghiên cứu, nhà quản lý và nhân chứng lịch sử cùng trao đổi, đề xuất những giải pháp bảo tồn, phát huy giá trị di tích gắn với giáo dục truyền thống và phát triển du lịch văn hóa, lịch sử của địa phương.

Tại hội thảo, bà Lê Tú Cẩm, Chủ tịch Hội Di sản văn hóa TP.HCM, nhận định: Với những giá trị lịch sử, văn hóa và giáo dục mà di tích mang lại, Khu di tích xứng đáng được xếp hạng Di tích lịch sử cấp quốc gia. "Nhà trưng bày cần tạo nên không gian sống động, kết nối quá khứ bi hùng với hiện tại, thông qua ứng dụng công nghệ số tái hiện địa hình, tuyến đường dân công đi qua, cảnh tượng "đêm trắng" bị bom đạn trút xuống. Các hiện vật hiếm hoi còn lại sẽ được giới thiệu thông qua thuyết minh, ký ức nhân chứng có thể trở thành chất liệu thực hiện đề tài sân khấu hóa", Chủ tịch Hội Di sản văn hóa TP.HCM đề xuất.

Theo TS Nguyễn Thị Hoài Hương (Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM), nếu được quy hoạch, đầu tư bài bản, Khu di tích có thể trở thành một trung tâm giáo dục - trải nghiệm lịch sử xứng tầm quốc gia. "Dựa trên tiêu chí đánh giá di tích lịch sử - văn hóa (luật Di sản văn hóa và các hướng dẫn chuyên ngành), Khu di tích đáp ứng các điều kiện như gắn liền với sự kiện lịch sử trọng đại; mang giá trị chứng tích và nhân chứng; giá trị giáo dục và văn hóa - xã hội. Việc kiến nghị Bộ VH-TT-DL xem xét, công nhận Di tích lịch sử cấp quốc gia cho công trình này là có cơ sở khoa học và thực tiễn", TS Hoài Hương nói.

Ông Đào Văn Chương, nguyên Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích TP.HCM, đồng tình với quan điểm trên và chia sẻ: Trải qua 4 lần tu bổ, từ ngôi miếu nhỏ ban đầu đến công trình khang trang như hiện nay, Khu di tích vẫn cần được tiếp tục tôn tạo và bổ sung yếu tố cảnh quan gắn liền với ký ức lịch sử. Bên cạnh việc ứng dụng công nghệ hiện đại, ông đề xuất cần tái hiện trực quan những hình ảnh quen thuộc như cánh đồng bưng, đường trâu, đìa dứa… bởi chính những yếu tố ấy mới làm nên giá trị và cảm xúc của di tích. "Nếu thiếu đi bối cảnh đặc trưng đó, thì dù có cắm trại hay tham quan, người xem cũng khó cảm nhận trọn vẹn được tinh thần của di tích", ông Chương nhấn mạnh.

Ông Huỳnh Cao Cường, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Vĩnh Lộc, cho biết địa phương sẵn sàng phối hợp cùng Sở VH-TT TP.HCM và các cơ quan, đơn vị để lập hồ sơ đề nghị xếp hạng di tích quốc gia đối với Khu di tích. Phía địa phương cũng kiến nghị Sở VH-TT phối hợp Đài truyền hình TP.HCM thực hiện bộ phim lịch sử về 32 dân công hỏa tuyến, nhằm tái hiện sự kiện lịch sử, bảo tồn các giá trị lịch sử, giáo dục, khơi dậy và truyền cảm hứng yêu nước, lòng tự hào dân tộc.