Khi mỹ phẩm được quảng cáo có công dụng như thuốc chữa bệnh

Không ít thương hiệu gắn mác "dược mỹ phẩm" để tăng độ tin cậy, khiến người tiêu dùng lầm tưởng đây là sản phẩm vừa làm đẹp vừa điều trị bệnh. Tuy nhiên, thực tế các loại mỹ phẩm này đang "nổ" công dụng như thuốc chữa bệnh.

Ngụy trang dưới vỏ bọc làm đẹp

Thông tư 06/2011/TT-BYT của Bộ Y tế quy định về quản lý mỹ phẩm về công bố tính năng của sản phẩm mỹ phẩm, những từ dùng cho quảng cáo như: đặc trị, điều trị, trị mụn, trị nám, chữa khỏi, làm lành mụn; giảm/kiểm soát sự sưng tấy phù nề; loại bỏ/giảm mỡ/ giảm béo; diệt nấm; diệt virus; kích thích... không được chấp nhận dùng trong quảng cáo mỹ phẩm.

Các quy định và hướng dẫn của Bộ Y tế nêu rất rõ, rằng mỹ phẩm không có tác dụng chữa bệnh hoặc thay thế thuốc chữa bệnh và không được phép kê đơn cho người bệnh. Nội dung quảng cáo mỹ phẩm cũng phải tuân thủ theo đúng quy định tại Điều 4, Nghị định số 181/2013/NĐ-CP.

Theo đó, tính năng, công dụng của sản phẩm phải phù hợp với bản chất của sản phẩm, phân loại sản phẩm và tính năng, công dụng đã được công bố theo quy định của pháp luật. Không được quảng cáo mỹ phẩm gây hiểu nhầm sản phẩm đó là thuốc.

Mặc dù quy định của pháp luật đã có, cơ quan chức năng cũng đã nhiều lần thu hồi, tiêu hủy và phát đi cảnh báo đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh mỹ phẩm nhưng trên thực tế, tình trạng vi phạm trong sản xuất, kinh doanh mỹ phẩm vẫn đang diễn biến phức tạp.

Nhiều cơ sở tiếp tục lợi dụng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, website để quảng cáo bán mỹ phẩm, kiểu mập mờ công dụng hoặc "tự vẽ" công dụng mỹ phẩm như thuốc điều trị, ghi sai nhãn hàng hóa... gây hiểu lầm cho người tiêu dùng.

Lực lượng chức năng kiểm tra, phát hiện nhiều mỹ phẩm không đảm bảo.

Đơn cử, trên website của nhà thuốc An Khang, nhiều sản phẩm được xếp vào danh mục mỹ phẩm, nhưng lại có tác dụng trị mụn, ngừa sẹo, trị thâm. Có sản phẩm còn quảng cáo là giảm mụn chuyên sâu, tái tạo da, ngăn ngừa sẹo, ngừa mụn, ngừa thâm. Ví dụ như Derma forte Advanced được xếp vào danh mục mỹ phẩm nhưng lại quảng cáo như thuốc trị nám, trị mụn.

"Nếu bạn đang tìm dòng mỹ phẩm trị mụn, ngừa mụn cho tình trạng da của bạn và chưa tìm được sản phẩm dược mỹ phẩm nào, Derma forte Advanced gel sẽ là sản phẩm trị mụn, ngừa sẹo, mờ thâm uy tín dành cho bạn", website nhà thuốc quảng cáo. Trong phiếu công bố sản phẩm cũng chỉ công bố thành phần và dạng sản phẩm là kem, nhũ tương, sữa gel hoặc dùng trên da (tay, mặt, chân) chứ không nêu rõ công dụng

Tương tự, kem nghệ Thái Dương nano bạc do Công ty cổ phần Sao Thái Dương Việt Nam (lô CC1-III.13.4 thuộc dự án khu đô thị mới Pháp Vân - Tứ Hiệp, phường Yên Sở, TP Hà Nội) được nhà thuốc xếp vào mỹ phẩm. Tuy nhiên, khi đọc quảng cáo, người dùng dễ nhận thấy đây là thuốc trị các bệnh ngoài da.

"Nếu bạn đang loay hoay giữa vô số dòng mỹ phẩm trên thị trường, mong muốn tìm được một sản phẩm trị mụn, ngừa sẹo, mờ thâm hiệu quả, an toàn và phù hợp với làn da của chính mình, thì Kem nghệ Thái Dương chắc chắn là cái tên bạn không nên bỏ qua. Kem nghệ và Vitamin Thái Dương - sản phẩm đã đi vào tiềm thức người Việt, luôn được các khách hàng tin dùng khi bị mụn, bỏng, muỗi đốt, côn trùng cắn,...

Luôn tiên phong trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ hiện đại, Kem nghệ và Vitamin Thái Dương thế hệ mới, bổ sung Nano bạc chuẩn châu Âu (diệt nhanh các loại vi khuẩn, virus và nấm), hiệp đồng tác dụng cùng tinh chất nghệ và vitamin E, tăng cường tái tạo tế bào da, liền da, không chỉ rút ngắn thời gian sử dụng trong các trường hợp: Muỗi đốt, côn trùng cắn, rôm sảy. Các vết trầy xước, vết thương nhẹ, da khô nứt nẻ. Mụn trứng cá. Ngăn ngừa nám da, nứt rạn da ở phụ nữ sau sinh. Bỏng da nhẹ. Kem nghệ và Vitamin Thái Dương thế hệ mới còn rất hiệu quả với các tổn thương da do thủy đậu, zona thần kinh. Nấm da (hắc lào, lang ben), nước ăn tay, chân".

Tương tự, trên website https://saothaiduong.com.vn/ của công ty này, sản phẩm kem nghệ cũng được xếp vào danh mục mỹ phẩm. Tuy nhiên, mục đích sử dụng lại được công ty quảng cáo: "Dưỡng da, làm mờ các vết thâm, nám; giúp da nhanh liền, phù hợp với các trường hợp: Muỗi đốt, côn trùng cắn, rôm, sảy; các vết trầy xước; da khô nứt nẻ, da bị nám, bị rạn sau sinh; da bị mụn trứng cá; da bị bỏng nhẹ: góp phần giúp da nhanh liền do hư tổn bởi: lang ben, hắc lào, thủy dậu, zona thần kinh, nước ăn tay, chân, mụn trứng cá...".

Với sản phẩm kem chống nắng valentine, công ty còn quảng cáo như sản phẩm chữa nám, có tác dụng ngăn ngừa, làm mờ các vết sạm da, nám da...

Trước đó, Sao Thái Dương từng bị Cục Quản lý dược đình chỉ lưu hành, thu hồi trên toàn quốc lô sản phẩm dầu gội dược liệu sạch chấy Aladin - hộp 1 tuýp 30g, số lô: 0050924; HSD: 13/9/2027 vì mẫu kiểm nghiệm không đạt tiêu chuẩn chất lượng do chứa Methylparaben không có trong thành phần công thức sản phẩm đã được cấp số tiếp nhận phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm.

Siết chặt quản lý thị trường mỹ phẩm

Thời gian qua, cơ quan quản lý phát hiện nhiều vi phạm tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dẫn đến việc thu hồi và tiêu hủy nhiều thuốc, mỹ phẩm giả, kém chất lượng. Trong tháng 6, Cục Quản lý dược, Bộ Y tế đã kiểm tra đột xuất 38 cơ sở và phát hiện 17 cơ sở vi phạm. Đồng thời, 20 tỉnh, thành phố đã kiểm tra 865 cơ sở sản xuất, nhập khẩu và kinh doanh, phát hiện 48 cơ sở vi phạm.

Một trong những phát hiện gây lo ngại là nhiều sản phẩm chứa chất permethrin - một loại thuốc diệt côn trùng nằm trong danh mục thuốc thiết yếu của WHO - đã được cấp phép, như thể là mỹ phẩm bình thường. Permethrin vốn được dùng để trị ký sinh trùng, diệt ve chó và côn trùng, hoàn toàn không phù hợp để bôi lên da người như "mỹ phẩm".

Không chỉ vậy, một số sản phẩm được cấp phiếu công bố mỹ phẩm dù có hướng dẫn sử dụng hoặc ghi nhãn dễ gây hiểu nhầm là thuốc, như "chữa bệnh ngoài da", "trị gàu nặng", "diệt khuẩn"... Có sản phẩm chống nắng, thì "phóng đại" chỉ số SPF, không tuân thủ đúng hướng dẫn của ASEAN.

Mới đây, Cục Quản lý dược đình chỉ lưu hành và thu hồi trên toàn quốc lô sản phẩm Gel Promed, hộp 1 tuýp 30 g do phát hiện nhiều vi phạm về thành phần, hàm lượng và nội dung ghi trên nhãn không phù hợp quy định. Cụ thể, lô sản phẩm Gel Promed, hộp 1 tuýp 30g có số tiếp nhận phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm (PCB) 52/22/CBMP-HY, số lô sản xuất 010124, ngày sản xuất 8/1/2024, hạn sử dụng 8/1/2027.

Một loại mỹ phẩm bị thu hồi vì nhiều vi phạm.

Đây là sản phẩm do Công ty CP Dược phẩm công nghệ cao Starmed (Hưng Yên) sản xuất và Công ty CP Tập đoàn Dược phẩm Starmed (địa chỉ: C12, TT6 khu đô thị Văn Quán, TP Hà Nội) chịu trách nhiệm đưa ra thị trường. Theo đó, lô sản phẩm có 3 vi phạm. Kết quả kiểm nghiệm cho thấy, mẫu Gel Promed chứa methylparaben, một chất bảo quản không nằm trong công thức sản phẩm đã được công bố. Bên cạnh đó, hàm lượng phenoxyethanol trong sản phẩm là 1,08%, vượt quá giới hạn cho phép theo quy định tại Phụ lục VI, Hiệp định Mỹ phẩm ASEAN.

Không chỉ sai phạm về thành phần, sản phẩm còn bị phát hiện có nội dung ghi nhãn không đúng quy định. Cụ thể, hướng dẫn sử dụng in trên bao bì đề cập đến những công dụng như "ngừa sẹo", "tái tạo tế bào da mới, mau lành vết thương", hay chỉ định cho nhiều bệnh ngoài da do virus như tay chân miệng, herpes, zona, thủy đậu, sởi... trong khi theo quy định, sản phẩm mỹ phẩm không được phép ghi các nội dung liên quan đến điều trị bệnh lý.

Các cụm từ này vi phạm nghiêm trọng Thông tư số 06/2011/TT-BYT và không phù hợp với nội dung phiếu công bố đã được cấp. Cục Quản lý dược yêu cầu Sở Y tế các tỉnh, thành phố thông báo đến tất cả cơ sở kinh doanh, sử dụng mỹ phẩm trên địa bàn ngừng ngay việc lưu hành, sử dụng lô Gel Promed vi phạm và trả lại nơi cung cấp. Đồng thời, tổ chức thu hồi, tiêu hủy toàn bộ sản phẩm, kiểm tra giám sát việc thực hiện và xử lý nghiêm các đơn vị vi phạm theo quy định pháp luật.

Về phía 2 công ty liên quan, Cục yêu cầu gửi thông báo thu hồi đến toàn bộ hệ thống phân phối, cơ sở sử dụng, tiếp nhận và tiêu hủy toàn bộ sản phẩm vi phạm. Gửi báo cáo thu hồi về Cục Quản lý dược trước ngày 29/8; đồng thời, rà soát toàn bộ các lô sản phẩm Gel Promed khác đã sản xuất, nếu phát hiện lỗi tương tự phải khẩn trương thu hồi. Cục nhấn mạnh nếu các báo cáo không trung thực, doanh nghiệp sẽ chịu hoàn toàn trách nhiệm trước pháp luật.

Cùng với yêu cầu thu hồi sản phẩm, Cục Quản lý dược còn đề nghị Sở Y tế Hà Nội và Hưng Yên thu hồi số tiếp nhận phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm 52/22/CBMP-HY, đồng thời kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp luật trong hoạt động sản xuất, kinh doanh mỹ phẩm của hai công ty Starmed nói trên. Trường hợp phát hiện vi phạm, cần xử lý theo quy định.

Trước đó, Cục Quản lý dược cũng đình chỉ lưu hành, thu hồi sản phẩm trên toàn quốc lô Gel AG Nano TP Plus do không đạt chất lượng. Theo quyết định thu hồi ngày 1/8, sản phẩm này có nhãn Gel AG Nano TP Plus, hộp 1 tuýp nặng 20g, số lô 072024, do Công ty CP Xuất nhập khẩu TH Pharma ở Hà Nội chịu trách nhiệm đưa ra thị trường và Công ty TNHH Dược mỹ phẩm Quang Xanh ở Hưng Yên sản xuất.

Theo đó, Trung tâm Kiểm nghiệm thuốc, mỹ phẩm, thực phẩm Nghệ An lấy mẫu tại Nhà thuốc 365 trên địa bàn tỉnh để kiểm tra chất lượng. Kết quả mẫu thử không đạt tiêu chuẩn chất lượng về chỉ tiêu giới hạn vi sinh vật.

Trên các website bán hàng, sản phẩm Gel AG Nano Plus được quảng cáo giúp làm sạch da, giúp dưỡng ẩm, làm dịu da, giúp kháng khuẩn và giúp phòng ngừa các tác nhân gây nấm, ngứa, viêm da, lở loét,...

Trước vi phạm này, nhà chức trách yêu cầu Sở Y tế các địa phương phải thông báo cho các cơ sở kinh doanh, sử dụng mỹ phẩm trên địa bàn ngừng ngay việc kinh doanh, sử dụng lô sản phẩm nêu trên và trả lại cơ sở cung ứng sản phẩm. Riêng Sở Y tế Hà Nội, Hưng Yên giám sát các công ty trên trong việc thực hiện thu hồi, tiêu hủy lô sản phẩm, xử lý theo quy định đối với các vi phạm.

Trước việc cơ quan chức năng đang tập trung đấu tranh, kiểm tra mặt hàng mỹ phẩm, nhiều doanh nghiệp ồ ạt xin rút phiếu tiếp nhận công bố mỹ phẩm. Nhiều người đặt câu hỏi, doanh nghiệp ồ ạt xin rút phiếu công bố mỹ phẩm liệu có phải né hậu kiểm khi cơ quan chức năng trên cả nước đang tiến hành thanh tra, kiểm tra hậu mãi, chống buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng thuộc nhóm hàng hóa là mỹ phẩm hay không?

Theo luật sư Nguyễn Văn Tuấn (thuộc Đoàn Luật sư TP Hà Nội), việc sản xuất mỹ phẩm sai thành phần công bố không chỉ là vi phạm hành chính, mà còn tiềm ẩn rủi ro vi phạm dân sự và hình sự. Trong trường hợp có bằng chứng cho thấy hành vi cố tình sản xuất sai thành phần để trốn tránh kiểm soát hay xảy ra hậu quả nghiêm trọng trên diện rộng (người dùng bị tổn hại sức khỏe nghiêm trọng, sản phẩm gây ảnh hưởng đến cộng đồng)... thì hoàn toàn có cơ sở để xem xét trách nhiệm hình sự gián tiếp theo các tội danh về gian dối trong kinh doanh, sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm (Điều 193, 194, 195 Bộ luật Hình sự, tùy theo hậu quả cụ thể).