Kế hoạch hòa bình cho Ukraine liên tục thay đổi

Kế hoạch hòa bình cho Ukraine đang được điều chỉnh liên tục sau khi đề xuất ban đầu gây thất vọng cho Kiev và đồng minh, trong khi Tổng thống Zelensky và Tổng thống Trump phải xử lý những điểm gai góc còn tồn đọng.

Đầu tuần này, truyền thông phương Tây đưa tin Mỹ và Ukraine đã điều chỉnh đáng kể kế hoạch gồm 28 điểm gây tranh cãi nhằm chấm dứt cuộc chiến Nga - Ukraine. 

Tối 25-11 truyền thông Mỹ đưa tin thỏa thuận có khả năng sắp đạt được, Tổng thống Zelensky sắp đến Mỹ để thảo luận những bước cuối cùng.

Từ 28 điểm xuống 19 điểm

Những ngày qua, ông Zelensky cùng các quan chức cấp cao đã nỗ lực tìm kiếm sự ủng hộ cho một thỏa thuận tốt hơn. 

Cuối tuần qua, đoàn Mỹ do Ngoại trưởng Marco Rubio dẫn đầu và nhóm đại diện Ukraine do Chánh văn phòng Tổng thống Andriy Yermak đứng đầu đã gặp nhau tại Geneva để thống nhất những thay đổi đối với đề xuất.

Ông Oleksandr Bevz, cố vấn của ông Yermak, cho biết các cuộc họp "căng thẳng và gay gắt" nhưng mang lại kết quả. Nhiều điều khoản gây tranh cãi đã được giảm nhẹ hoặc điều chỉnh lại để sát với lập trường của Ukraine hơn và giảm bớt những yêu cầu đặt ra cho Kiev.

Theo báo Washington Post, tính đến ngày 24-11 bản kế hoạch đã được rút gọn từ 28 điểm xuống còn 19 điểm. Tuy số điều khoản cuối cùng vẫn chưa được thống nhất, nền tảng của kế hoạch vẫn dựa trên đề xuất của Mỹ chứ không phải bản dự thảo thay thế do châu Âu chuẩn bị sau đó.

Trong bài phát biểu đêm 24-11, Tổng thống Zelensky xác nhận số điều khoản đã được giảm đi. "Sau các cuộc gặp tại Geneva, hiện tại số điểm trong kế hoạch đã giảm xuống, không còn 28 điểm nữa và nhiều yếu tố hợp lý đã được tính đến trong khuôn khổ này" - ông Zelensky nói.

Báo Financial Times cũng tiết lộ 28 điểm đã giảm còn 19 điểm nhưng không nêu cụ thể những điều khoản nào bị loại bỏ. Riêng Hãng tin Bloomberg cho biết phiên bản sửa đổi đã bỏ đề xuất phân bổ 100 tỉ USD - lấy tài sản Nga bị phong tỏa - cho nỗ lực tái thiết và đầu tư tại Ukraine do Mỹ dẫn dắt.

Thứ trưởng Ngoại giao Ukraine Serhii Kyslytsia cho biết một số điểm quan trọng nhất - chẳng hạn như vấn đề lãnh thổ hay quan hệ giữa NATO, Nga và Mỹ - sẽ được quyết định sau bởi Tổng thống Zelensky và Tổng thống Trump. "Rất ít thứ còn sót lại từ phiên bản gốc" - ông Kyslytsia nói.

Kế hoạch ban đầu áp đặt những điều kiện khó chấp nhận đối với Ukraine, bao gồm nhượng toàn bộ vùng Donbass cho Nga, thu nhỏ quy mô quân đội Ukraine xuống còn 600.000 quân và từ bỏ tham vọng gia nhập NATO. Ông Kyslytsia cho biết phía Mỹ dường như sẵn sàng hủy bỏ đề xuất áp dụng mức 600.000 quân này.

Các quan chức Ukraine nhấn mạnh họ "không được ủy quyền" đưa ra quyết định về lãnh thổ, đặc biệt là việc nhượng đất như đề xuất ban đầu vì theo hiến pháp Ukraine, việc này sẽ cần tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân toàn quốc.

Một quan chức châu Âu tiết lộ dự thảo mới dường như còn loại bỏ các điều khoản về an ninh châu Âu và tập trung vào Ukraine. Các điều khoản ban đầu bị rò rỉ tuần trước đã khiến các quan chức châu Âu bất bình vì họ không được tham vấn.

Nguy cơ bế tắc trở lại

Tại Geneva hôm 23-11, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio trấn an các đồng minh châu Âu rằng những điều kiện trực tiếp liên quan châu Âu và NATO sẽ được xử lý "trên một tiến trình riêng, có sự tham gia của họ". Ông cho biết bản kế hoạch đang thay đổi "mỗi ngày" và "nhận góp ý từ cả hai phía".

Đầu tuần này, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nói Nga chưa nhận được bất kỳ tài liệu chính thức nào về "bản kế hoạch hòa bình sửa đổi" tại Geneva. Tuy nhiên ông khẳng định Nga vẫn để ngỏ đối thoại sau khi Tổng thống Vladimir Putin nói bản kế hoạch 28 điểm trước đó "có thể làm nền tảng cho một thỏa thuận hòa bình cuối cùng".

Các quan chức Ukraine đánh giá bản kế hoạch sửa đổi "dễ chấp nhận hơn nhiều" đối với Kiev nhưng lại có khả năng khiến Matxcơva không hài lòng - nghịch lý vốn luôn khiến nỗ lực chấm dứt chiến sự rơi vào bế tắc lâu nay.

Mỹ sẽ phải quyết định cách thức và thời điểm chuyển dự thảo thỏa thuận hòa bình cho Nga. "Người Nga sẽ phải cho thấy liệu họ có thực sự quan tâm đến hòa bình hay sẽ tìm ra cả ngàn lý do để không tham gia" - ông Kyslytsia nói.

Bản dự thảo ban đầu - được gửi tới Tổng thống Zelensky hồi tuần trước - chứa những nhượng bộ dành cho Nga vượt quá "làn ranh đỏ" của Ukraine khiến Kiev và các đồng minh, gồm cả các nghị sĩ Đảng Cộng hòa trong Quốc hội Mỹ, phẫn nộ.

Các nhà phân tích cho rằng thậm chí nếu Ukraine ủng hộ kế hoạch hòa bình 28 điểm ban đầu thì Nga vẫn sẽ đòi Kiev nhượng bộ thêm nữa. "Kế hoạch có thể được chấp nhận 70% nhưng phần còn lại là điều ông Putin sẽ không đồng ý" - nhà nghiên cứu Anton Barbashin tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại châu Âu bình luận.

Ông Fyodor Lukyanov, nhà phân tích chính sách đối ngoại thân cận với Điện Kremlin, nhận định Nga sẽ duy trì áp lực quân sự "ở mức hiện tại" cho đến khi Ukraine chấp nhận bản kế hoạch 28 điểm ban đầu, sau đó Matxcơva sẽ sẵn sàng chuyển sang các cuộc thảo luận chi tiết.