Ireland sắp khai quật mộ tập thể trong mái ấm tình thương

Các nhóm khai quật ngày 16/6 bắt đầu niêm phong bãi cỏ được quây bằng tường bao ở thị trấn Tuam, cách thành phố Dublin của Ireland khoảng 220 km về phía tây, để chuẩn bị cho công tác tìm kiếm hài cốt vào tháng tới.

Mảnh đất này từng có ngôi nhà là mái ấm tình thương dành cho mẹ và bé do các nữ tu sĩ điều hành từ năm 1925 tới 1961. Hầu như không ai lui tới nơi này kể từ khi cơ sở bị phá dỡ năm 1972.

"Có rất nhiều trẻ sơ sinh, trẻ em bị bỏ rơi ở đây", nhà sử học địa phương Catherine Corless, 71 tuổi, nói.

Năm 2014, bà Corless công bố bằng chứng cho thấy 796 trẻ em, từ sơ sinh tới 9 tuổi, đã chết trong mái ấm tình thương này. Nghiên cứu của bà cho thấy một bể phốt bỏ hoang được phát hiện năm 1975 có thể là nơi nhiều trẻ em bị chôn cất.

Ủy ban điều tra Ireland về mái ấm tình thương này được thành lập và đã phát hiện nhiều hài cốt trẻ em trong một hầm mộ tạm thời trong các đợt khai quật thí điểm năm 2016 và 2017.

"Không có hồ sơ chôn cất được ghi lại, không có nghĩa trang, không có bia mộ, không có thánh giá, không có bất kỳ thứ gì", bà Corless nói.

Theo hồ sơ công bố năm 2021, Ủy ban điều tra Ireland phát hiện số lượng trẻ sơ sinh tử vong tại mái ấm này "rất đáng lo ngại". Cơ sở này là nơi những phụ nữ mang thai ngoài giá thú bị đưa đến. Sau khi sinh con tại đây, người mẹ bị tách khỏi con, thường qua hình thức cho con nuôi.

Các điều tra viên phát hiện 56.000 phụ nữ chưa kết hôn và 57.000 trẻ em đã bị đưa đến 18 mái ấm như vậy trong hơn 76 năm, trước khi các cơ sở như vậy ngừng hoạt động vào năm 1998. Báo cáo của ủy ban kết luận 9.000 trẻ đã tử vong tại các mái ấm khắp Ireland.

Nhà thờ và chính quyền phối hợp điều hành các mái ấm này. Có cơ sở được cơ quan y tế địa phương quản lý và cấp ngân sách, có nơi được các dòng tu Công giáo quản lý, như nữ tu dòng Bon Secours quản lý cơ sở ở Tuam.

"Tất cả trẻ sơ sinh và trẻ em ở những cơ sở này đều đã được rửa tội nhưng nhà thờ vẫn nhắm mắt làm ngơ. Bởi với họ, việc này không quan trọng, các bé sinh ra một cách bất hợp pháp, đó là lập trường của họ", bà Corless nói.

Năm 2022, quốc hội Ireland thông qua luật cho phép khai quật cơ sở ở Tuam.

"Đây là cuộc chiến dai dẳng, khi tôi bắt đầu, không ai muốn lắng nghe nhưng cuối cùng, chúng ta đã sửa chữa sai lầm", bà Corless nói. 'Tôi chỉ muốn đưa hài cốt đám trẻ khỏi bể phốt, chôn cất các cháu tử tế theo nghi lễ Công giáo mà đáng lẽ các cháu được hưởng".

Đối với Anna Corrigan, 70 tuổi, người mãi tới ngoài 50 tuổi mới biết mẹ mình từng bí mật sinh hai con trai là John và William ở Tuam, gọi quá trình này là "đi tìm công lý kiểu Ireland".

Do William không được cấp giấy chứng tử và John không được bất kỳ y bác sĩ nào xác nhận đã tử vong, nên số tài liệu ít ỏi mà bà Corrigan được quyền xem khiến bà có nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời.

Trong phòng bếp, bà giới thiệu bản sao biên bản kiểm tra mái ấm Tuam năm 1947. Họ mô tả tình trạng của John là "đứa trẻ gầy còm khốn khổ" dù khi sinh ra một năm trước, cậu bé rất khỏe mạnh. Cả hai có lẽ đều đã chết ở Tuam, hoặc William có thể bị đưa ra nước ngoài theo đường con nuôi trái phép.

"Họ quanh co, che giấu, khiến mọi người khó tìm ra sự thật", bà nói. "Có những bí mật nhỏ đen tối đã bị giữ kín".

Chính quyền Ireland năm 2023 thành lập nhóm khai quật, thu hồi và chôn cất hài cốt ở Tuam. Họ sẽ thu thập và xét nghiệm mẫu ADN để xác định danh tính.

"Tôi chưa từng nghĩ có ngày được chứng kiến cảnh này, cảnh mà chúng tôi đã phải vượt qua nhiều chông gai để thúc giục họ đào lên cái mà tôi gọi là 'cái hố', không phải ngôi mộ", Corrigan nói. "Tôi rất vui là công việc khai quật đã bắt đầu, nhưng dù có tìm thấy và xác minh được nhiều hài cốt, mọi chuyện cũng chưa thể khép lại".

Hồng Hạnh (Theo AFP)