Người Indonesia kỳ vọng, hoài nghi với dự án đê biển 700 km

Nước biển dâng cao đang đánh mạnh vào con đường ở làng Bedono, đe dọa ngôi nhà của Karminah trên đảo Java ở Indonesia, khu vực mà chính phủ đang lên kế hoạch xây dựng tuyến đê biển dài 700 km.

Tình trạng sạt lở dọc bờ biển Java ngày càng nghiêm trọng do biến đổi khí hậu khiến mực nước biển dâng cao và khai thác nước ngầm khiến mặt đất sụt lún. Đối với những cư dân đã chứng kiến thủy triều xâm lấn hơn một km vào sâu trong đất liền ở một số nơi trên đảo Java, dự án xây đê biển này mang lại nhiều hy vọng.

Tuy nhiên, với thời gian thi công dự kiến kéo dài hàng thập kỷ và nguồn tài chính không vững chắc, kế hoạch dường như không thể giải quyết kịp thời tình trạng sạt lở. Các chuyên gia khí hậu cảnh báo đê biển thậm chí có thể làm tình hình nghiêm trọng hơn khi gây ra xói mòn ở những nơi khác và phá vỡ hệ sinh thái.

Đối với Karminah, 50 tuổi, những lo ngại này dường như quá xa xôi.

"Điều quan trọng là ở đây không ngập nữa, để cuộc sống dễ dàng hơn", bà nói, nhắc đến một con đường ven biển gần như biến mất trong làng Bedono. "Trẻ con không thể đi học, không thể vui chơi, chỉ có thể ngồi trên vỉa hè nhìn chằm chằm vào mặt nước".

Chính phủ Indonesia gọi bức tường chắn biển khổng lồ này là một trong những sáng kiến quan trọng nhất để giúp đỡ các cộng đồng ven biển ở Java. Hòn đảo là nơi sinh sống của hơn một nửa trong số 280 triệu người Indonesia, cũng như thủ đô Jakarta, khu vực đang sụt lún đáng báo động.

Những cư dân Bedono như trưởng làng Muhammad Syarif phải đắp đất sét nâng nền nhà. Họ đều cho rằng đê biển là "rất cần thiết" và là giải pháp đúng đắn để ngăn chặn thảm họa do thủy triều gây ra.

Tổng thống Prabowo Subianto đang kêu gọi vốn đầu tư từ châu Á và Trung Đông. Tuần này, ông khánh thành một cơ quan giám sát dự án.

"Tôi không biết tổng thống nào sẽ hoàn thành nó, nhưng chúng tôi sẽ bắt đầu" , ông Prabowo nói hồi tháng 6.

Các tuyến đê biển và công trình kiên cố ven biển được nhiều nơi trên thế giới sử dụng để ngăn chặn thủy triều. Những công trình này hấp thụ và làm chệch hướng năng lượng sóng, bảo vệ cơ sở hạ tầng ven biển và dân cư.

Nhu cầu xây đê biển của Indonesia là rất cấp bách bởi mỗi năm, khu vực bờ biển phía bắc Java ghi nhận 1- 20 cm đất biến mất. Theo tổ chức phi lợi nhuận về môi trường Climate Central, với mức độ biến đổi khí hậu như hiện tại, nhiều vùng đất rộng lớn sẽ biến mất vào năm 2100.

Tuy nhiên, các công trình kiên cố cũng có thể gây ra hậu quả tiêu cực như phá hủy bãi biển, đẩy xói mòn ra phía biển, ảnh hưởng hệ sinh thái cũng như cộng đồng ngư dân.

Ở những nơi như Puerto Rico và New Caledonia, các bức tường chắn biển đã sập do sóng đánh liên tục làm xói mòn cát bên dưới.

"Chúng đi kèm với cái giá môi trường và xã hội đáng kể", Melanie Bishop, giáo sư tại Đại học Macquarie của Australia về sinh thái học ven biển, nói. "Tường chắn biển làm mất môi trường sống ven bờ và cản trở sự di chuyển của cả động vật và con người giữa đất liền và biển".

Một báo cáo của Liên Hợp Quốc năm 2022 cảnh báo tường chắn biển chỉ là giải pháp tạm thời, thậm chí có thể làm trầm trọng thêm tác động của biến đổi khí hậu.

Đối với Rasjoyo, nông dân nuôi cua người Indonesia, xói mòn bờ biển không còn là chuyện trên sách vở. Anh và hàng trăm người khác từng sống trong làng Semonet, nơi đang bị bỏ hoang vì nước biển tràn vào nhà. Hiện làng cách đất liền 20 phút đi thuyền.

"Ngập lụt ngày càng nghiêm trọng hơn. Nhà cửa chìm dưới nước", người đàn ông 38 tuổi nói.

Anh cho hay dự án xây đê biển, công trình được đề xuất từ năm 1995, hiện đã quá muộn.

"Nếu có xây, thì bao giờ xây tới chỗ chúng tôi? Năm nào?" anh nói. "Đê có thể cũng không hiệu quả, vì đất đai đã sụt lún rồi".

Một số chuyên gia khí hậu cho rằng các giải pháp dựa vào tự nhiên như rừng ngập mặn và rạn san hô là lựa chọn thay thế hữu hiệu hơn.

"Không giống như đê biển cần phải nâng cấp khi mực nước biển dâng, cây cối sẽ mọc cao lên theo", Bishop nói.

Một giải pháp thay thế khác là kết hợp giữa việc di dời dân và xây tường chắn biển theo từng đoạn, Heri Andreas, chuyên gia về sụt lún đất tại Viện Công nghệ Bandung, đề xuất.

"Giải pháp đôi bên cùng có lợi là xây tường chắn biển một phần hoặc phân đoạn", ông nói, nhận xét kế hoạch hiện tại giống như "dùng dao mổ trâu giết gà".

"Sẽ hiệu quả hơn nếu chúng ta di dời dân và sau đó xây đê biển ở một số khu vực, hoặc nâng cấp cơ sở hạ tầng ven biển là đủ", ông giải thích.

Tại Bedono, nơi một nghĩa trang gần đây đã được di dời để tránh nguy cơ bị sóng biển xói mòn, cư dân chỉ muốn chính phủ đưa ra giải pháp nhanh chóng.

"Giải pháp là xây dựng một cái gì đó, tôi không biết, cứ xây một con đường, một bức tường hoặc một dải đê ven biển để tình trạng này không tiếp tục xảy ra nữa", Karminah nói, thở dài. "Chúng tôi có thể làm gì?".

Hồng Hạnh (Theo AFP)