Viện KSND chuẩn bị lộ trình khởi kiện vụ án dân sự

Quốc hội giao quyền cho Viện KSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự cho các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công (gọi chung là vụ án dân sự công ích).

Chiều 22.10, Viện KSND khu vực 7 (TP.HCM) tổ chức hội nghị tuyên truyền Nghị quyết 205/2025/QH15 của Quốc hội về việc thí điểm Viện KSND khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công (gọi chung là vụ án dân sự công ích).

Dự hội nghị có ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó viện trưởng Viện KSND TP.HCM; ông Trần Minh Ngọc, Viện trưởng Viện KSND Khu vực 7; đại diện lãnh đạo Viện KSND các khu vực 1, 3, 5, 7, 9 trên địa bàn TP.HCM; lãnh đạo UBND – MTTQ – Công an 11 phường trên địa bàn khu vực 7…

Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ 1.1.2026 và được giao thí điểm trong 3 năm tại 6 tỉnh, thành gồm: Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk. Đây được xem là dấu mốc quan trọng, khẳng định vai trò của Viện KSND trong tiến trình cải cách tư pháp và bảo vệ công lý.

"Lá chắn" công lý cho nhóm dễ bị tổn thương

Phát biểu tại hội nghị, ông Trần Minh Ngọc, Viện trưởng Viện KSND khu vực 7, thông tin Nghị quyết số 205/2025/QH15, ban hành ngày 24.6.2025, không chỉ là một văn bản pháp luật mà còn minh chứng cho tinh thần tư pháp nhân văn của Nhà nước.

Theo nghị quyết, Viện KSND khởi kiện vụ án dân sự trong hai trường hợp chính: Bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương (như trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số, người khó khăn về kinh tế - xã hội...) khi họ không có khả năng tự bảo vệ; Bảo vệ lợi ích công của Nhà nước và xã hội trong các lĩnh vực nóng như bảo vệ môi trường, đất đai, di sản văn hóa, an toàn thực phẩm, hay quản lý tài sản công.

Viện trưởng Viện KSND khu vực 7 Trần Minh Ngọc khẳng định: "Quyền khởi kiện này không chỉ đơn thuần là "gác cổng công lý" mà còn là một bước đi đột phá trong tiến trình cải cách tư pháp. Nó giúp lấp đầy khoảng trống pháp lý, tránh để những vi phạm nghiêm trọng về quyền dân sự và lợi ích công bị chìm vào quên lãng chỉ vì thiếu người khởi kiện.

Theo ông Ngọc, thực hiện Nghị quyết 205 là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để ngành kiểm sát khẳng định vai trò, vị thế trong công cuộc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Viện KSND nói chung và Viện KSND khu vực 7 đang tiến hành rà soát, xác minh và thu thập thông tin để chuẩn bị cho việc thực hiện quyền năng pháp lý theo quy định tại nghị quyết.

Viện trưởng Viện KSND khu vực 7 kỳ vọng, bằng quyền năng khởi kiện mới, sẽ góp phần ngăn chặn và khắc phục những thiệt hại lớn cho công cộng do các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến môi trường, sản phẩm độc hại, hay các dự án gây ảnh hưởng tới cộng đồng. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một xã hội công bằng, văn minh, nơi mọi quyền và lợi ích hợp pháp của người dân được bảo vệ một cách tối đa.

Quyền của Viện kiểm sát, nhưng trách nhiệm chung của xã hội

Chỉ đạo hội nghị, ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó viện trưởng Viện KSND TP.HCM cho biết Nghị quyết 205 là bước đột phá trong quá trình cải cách tư pháp để xây dựng một nhà nước pháp quyền lấy Nhân dân làm trọng tâm hoạt động.

Theo ông Nguyễn Tuấn Anh, Nghị quyết 205 cũng nêu nguồn thông tin về vụ án dân sự công ích là từ: Thông tin do cơ quan, tổ chức, cá nhân gửi đến Viện kiểm sát; thông tin từ phương tiện truyền thông hoặc dư luận xã hội; thông tin do Viện kiểm sát phát hiện qua giải quyết vụ án, vụ việc khác; nguồn thông tin hợp pháp khác.

"Vì vậy, Nghị quyết giao quyền cho Viện kiểm sát quyền khởi kiện, nhưng chúng ta phải nhận thức rằng bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhóm chủ thể này là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị, các cơ quan ban ngành và xã hội. Phải nhận thức đúng, để từ đó phối hợp thực hiện", Phó viện trưởng Nguyễn Tuấn Anh nêu.

Ông Tuấn nhấn mạnh Nghị quyết 205 vừa được Quốc hội thông qua, chưa có hiệu lực và văn bản hướng dẫn thi hành, nhưng ông Tuấn yêu cầu Viện KSND khu vực 7 cần quán triệt đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2026, nghiêm túc thực hiện và có hiệu quả.

Tiếp thu ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Viện KSND TP.HCM, ông Trần Minh Ngọc cho biết đầu tháng 10 vừa qua, Viện KSND khu vực 7 đã ban hành công văn 241 về việc phối hợp cùng các đơn vị, ban ngành trên địa bàn khu vực 7 để thực hiện Nghị quyết 205.

Theo đó, các cơ quan ban ngành tại địa phương cùng thực hiện các công tác: tuyên truyền; phân công đầu mối tiếp nhận, hướng dẫn nhân dân và cung cấp thông tin cho Viện kiểm sát để khởi kiện hoặc để được Viện kiểm sát hỗ trợ khởi kiện; thông báo kết quả thực hiện và cung cấp thông tin cho Viện kiểm sát định kỳ vào ngày 25 hàng tháng (nếu có).