Tín chỉ carbon xe điện: Giải pháp hiệu quả giảm ô nhiễm môi trường

Thị trường tín chỉ carbon xe điện không chỉ 'mỏ vàng' tỉ USD về giá trị kinh tế, mà còn là một giải pháp quan trọng giúp Việt Nam tăng tốc trên đường đua giảm phát thải.

Cơ hội giảm 7 triệu tấn CO2 từ nay đến 2030

Tín chỉ carbon được coi là một trong những mảnh ghép quan trọng để hoàn thiện hệ sinh thái cho xe điện, hình thành nên những đô thị xe điện xanh, sạch tại Việt Nam. 

Thông qua hệ sinh thái xanh toàn diện, Vingroup hiện là doanh nghiệp đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam thực hiện đăng ký một số dự án tín chỉ carbon theo tiêu chuẩn của các tổ chức uy tín, bao gồm VCS của Verra, GS4GG của Gold Standard và GCC. Theo thông tin được công bố, tín chỉ carbon của Tập đoàn Vingroup được tạo ra từ các công nghệ giảm phát thải, có đóng góp thật cho mục tiêu giảm phát thải KNK (khí nhà kính) của Việt Nam. Trong đó có 3 trụ cột chính là xe máy điện, ô tô điện và xe buýt điện. 

Với xe máy, trung bình mỗi chiếc xe máy ở Việt Nam di chuyển khoảng 7.400 km/năm. Mẫu xe máy điện Evo Grand của VinFast có mức tiêu thụ năng lượng 3,65 kWh/100 km, hệ số phát thải là 0,6295 kg/kWh trong khi một chiếc xe máy động cơ đốt trong có dung tích xy lanh 110 cc, tiêu thụ trung bình khoảng 1,9 lít xăng/100 km. Việc tiêu thụ mỗi lít xăng sẽ sản sinh ra 2,37 kg CO2. 

Như vậy, mỗi năm, một chiếc xe Evo Grand có thể giúp giảm phát thải 163,2 kg CO2, tương đương với việc tạo ra 0,1632 tín chỉ carbon.

Tương tự, với ô tô điện, một chiếc xe VF6 Eco có thể giúp giảm phát thải 926,6 kg CO2, tương đương với việc tạo ra 0,9266 tín chỉ carbon. Trong khi đó, một chiếc xe buýt điện EB10 của VinFast có thể chở tối đa 68 hành khách, tiêu thụ 110 kWh/100 km. Một chiếc xe buýt chạy bằng dầu diesel sẽ tiêu thụ khoảng 40 lít dầu/100 km, xe buýt khí nén thiên nhiên (CNG) sẽ tiêu thụ khoảng 40 kg CNG/100 km. Với giả định xe buýt di chuyển 45.000 km/năm, có thể tính toán ra một chiếc xe buýt EB10 giúp giảm phát thải 15 - 16 tấn CO2, tương đương với việc tạo ra 15 - 16 tín chỉ carbon mỗi năm.

Ngay cả trong trường hợp các phương tiện điện được sạc hoàn toàn bằng nhiệt điện than, dù hiệu quả sẽ kém hơn so với nguồn điện từ năng lượng mặt trời, năng lượng gió hay nhiệt điện gas, tuy nhiên phương tiện giao thông điện vẫn có khả năng giảm phát thải khí nhà kính so với kịch bản thông thường (sử dụng phương tiện động cơ đốt trong).

Trong giai đoạn 2025 - 2030, VinFast đặt mục tiêu sản xuất 7 triệu xe máy điện, 1,2 triệu ô tô điện và 5.600 xe buýt điện. Nếu đạt được mục tiêu này, VinFast có thể giúp giảm khoảng 7 triệu tấn CO2, đóng góp khoảng 15,5% mục tiêu NDC không điều kiện của toàn ngành giao thông vận tải.

Các thành phố lớn mong "xây móng" cho những đô thị xe điện

Tại Việt Nam, Hải Phòng là 1 trong những địa phương đầu tiên thể hiện mong muốn phát triển thị trường tín chỉ carbon. Hiện "thành phố hoa phượng đỏ" đang đứng trước một bước ngoặt phát triển quan trọng khi Nghị quyết 226/2025/QH15 của Quốc hội cho phép địa phương được hưởng 100% nguồn thu từ hoạt động giao dịch tín chỉ carbon. Đây không chỉ là một nguồn lực tài chính mới, mà còn là động lực thúc đẩy mọi ngành, mọi lĩnh vực hướng đến phát triển bền vững.

Theo tính toán, nếu Hải Phòng đạt mục tiêu giảm 43,5% lượng khí nhà kính so với kịch bản phát triển đến năm 2030 - tương đương khoảng 3 - 5 triệu tấn CO₂ mỗi năm thì doanh thu từ tín chỉ carbon có thể đạt 120 - 250 triệu USD/năm. Để hiện thực hóa, thành phố đang đặt mục tiêu thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon vào năm 2026. Việc xây dựng thành công mô hình sàn giao dịch không chỉ tạo tiền đề để Hải Phòng tận dụng cơ hội kinh tế từ carbon mà còn góp phần quan trọng vào mục tiêu quốc gia về phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Phía Nam, TP.HCM cũng đang nghiên cứu những giải pháp mang tính bước ngoặt để không chỉ chuyển đổi phương tiện theo từng bước mà còn song song hình thành một hệ sinh thái xe điện hoàn chỉnh. Trong đó, có giải pháp tạo tín chỉ carbon từ việc giảm phát thải trong giao thông, nhờ chuyển đổi sang xe điện và phương tiện công cộng.

Đại diện Viện Nghiên cứu và phát triển TP.HCM (HIDS - đơn vị nghiên cứu xây dựng đề án chuyển đổi xanh cho TP) cho biết: Theo Nghị quyết 98 về cơ chế đặc thù cho TP.HCM, TP được thí điểm trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon. Địa phương hưởng 100% nguồn thu từ giao dịch tín chỉ này, dùng chi cho các chương trình, dự án ứng phó với biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế xanh, số và tuần hoàn. Ba ưu tiên trong kế hoạch tạo tín chỉ carbon giao thông là chuyển đổi xe buýt, xe của lực lượng giao hàng (shipper) sang điện; giảm phát thải nhờ hệ thống đường sắt đô thị (metro) thông qua giảm sử dụng phương tiện cá nhân kết hợp với lắp điện mặt trời trên mái các ga tàu điện.

Hiện nay, TP.HCM đang thực hiện chuyển đổi mạng lưới xe buýt đúng theo kế hoạch, chuẩn bị triển khai áp dụng với lực lượng tài xế công nghệ và tăng tốc xây dựng các tuyến metro tiếp theo. Cùng với đó, Bộ Xây dựng đang xây dựng dự thảo Tiêu chuẩn quốc gia Việt Nam về phương tiện giao thông đường bộ. Một trong những hướng sửa đổi đáng chú ý là quy định giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu cho ô tô, xe máy, nhằm thực hiện các cam kết về biến đổi khí hậu. Phương tiện nào tiêu thụ vượt ngưỡng nhiên liệu cho phép sẽ bị phạt hoặc phải mua tín chỉ bù trừ.

"Tất cả những yếu tố trên vừa mang ý nghĩa tạo sức ép, vừa là lực đẩy tạo thuận lợi để TP.HCM xây dựng chương trình riêng để tạo tín chỉ carbon đối với lĩnh vực giao thông. Ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng và với vị thế mới cùng tầm nhìn phát triển của TP.HCM sau sáp nhập, chuyển đổi giao thông xanh cần được đẩy nhanh tăng tốc hơn nữa bằng một chiến lược tổng hòa nhiều giải pháp. Việc sử dụng tín chỉ carbon như một nền móng giúp khuyến khích các doanh nghiệp và cá nhân giảm lượng khí thải, chuyển đổi sang các phương tiện và phương thức di chuyển xanh hơn, đồng thời tạo động lực kinh tế để phát triển các giải pháp giao thông bền vững", đại diện HIDS chia sẻ.

Từ những phân tích trên, HIDS kiến nghị Chính phủ sớm ban hành quy định MRV hướng dẫn kỹ thuật đo lường - báo cáo - xác minh, dựa trên nghị quyết của Quốc hội. Đồng thời, nhanh chóng thiết lập sàn giao dịch tín chỉ carbon minh bạch, liên kết thị trường quốc tế (Singapore) theo thỏa thuận Việt Nam - Singapore, hỗ trợ các doanh nghiệp tham gia mua bán tín chỉ. Cùng với đó, áp dụng ưu đãi thuế, phí và hỗ trợ kỹ thuật để khuyến khích đầu tư, bảo vệ quyền lợi tài xế, doanh nghiệp vận tải và nhà đầu tư hạ tầng.