Nông sản phát thải thấp chứng nhận thế nào, ai đứng ra bao tiêu?

Góp ý vào Đề án sản xuất giảm phát thải trong những lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2030, tầm nhìn đến 2050 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, nhiều chuyên gia cho rằng cần hoàn thiện cơ chế chính sách và cam kết thị trường để nông dân, doanh nghiệp yên tâm chuyển đổi làm nông sản phát thải thấp.

Xây dựng nhãn hiệu "phát thải thấp" cho  ngành hàng chủ lực

Ngày 22.10, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức hội nghị công bố Đề án Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến 2050 và lấy ý kiến của các chuyên gia vào dự thảo kế hoạch hành động hướng đến mục tiêu phát thải thấp những năm tới.

Đề án gồm 7 nhóm nhiệm vụ: hoàn thiện cơ chế, chính sách và tổ chức thực hiện; chuyển đổi cơ cấu cây trồng linh hoạt, phù hợp với điều kiện từng vùng sinh thái; phát triển và áp dụng các gói kỹ thuật sản xuất trồng trọt giảm phát thải; triển khai mô hình sản xuất trồng trọt giảm phát thải quy mô vùng và chuỗi giá trị; thiết lập, vận hành hệ thống đo lường - báo cáo - thẩm định và cơ sở dữ liệu phát thải khí nhà kính; nâng cao năng lực và chuyển đổi nhận thức; kết nối thị trường cho sản phẩm nông sản phát thải thấp.

Theo ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, với đề án này, ngành trồng trọt đặt mục tiêu đến năm 2035 giảm ít nhất 15% lượng phát thải khí nhà kính so với năm cơ sở 2020. 

Đến năm 2050, 100% diện tích các loại cây trồng chủ lực áp dụng quy trình kỹ thuật canh tác theo hướng giảm phát thải. Ngoài ra, xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa về phát thải trong trồng trọt, tích hợp với hệ thống giám sát quốc gia; xây dựng và phổ cập nhãn hiệu "phát thải thấp" cho các ngành hàng nông sản chủ lực.

Khơi thông thị trường để bán nông sản phát thải thấp

Góp ý cho dự thảo kế hoạch hành động triển khai đề án, ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ NN-PTNT, cho rằng phải coi nông dân và doanh nghiệp là 2 chủ thể trung tâm, vừa là người thực thi, vừa là người hưởng lợi. 

Kế hoạch hành động giảm phát thải đặt mục tiêu rõ ràng về việc hoàn thiện cơ chế, chính sách và kết nối thị trường cho sản phẩm phát thải thấp.

Cũng theo ông Cao Đức Phát, kế hoạch hành động cần bổ sung phương án huy động nguồn lực đầu tư chuyển đổi trên phạm vi toàn quốc vì nếu chỉ trông chờ vào ngân sách thì đề án khó có thể đi đường dài.

Cán bộ cao cấp quản lý dự án nông nghiệp và tài nguyên thiên nhiên của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), ông Vũ Ngọc Châu, cho rằng ADB đặc biệt quan tâm đến tín chỉ carbon, loại "hàng hóa mới" có thể được tạo ra từ việc giảm phát thải trong sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam. ADB sẵn sàng mua tín chỉ carbon nếu Việt Nam hình thành được cơ chế giao dịch minh bạch, có tính khả thi và bền vững. 

Đại diện ADB cũng gợi ý, để thu hút các tổ chức tài chính quốc tế, Việt Nam cần sớm hoàn thiện cơ sở pháp lý cho thị trường carbon. 

"Khi có khung pháp lý rõ ràng, các đối tác như ADB mới có thể tham gia sâu hơn, không chỉ trong trồng trọt mà cả trong lĩnh vực lâm nghiệp, nơi có tiềm năng lớn về hấp thụ carbon", ông Châu nói.

Ông Lê Văn Tri, Chủ tịch Hiệp hội Phân bón sinh học Việt Nam kiến nghị phải làm rõ tính cam kết và trách nhiệm khi triển khai đề án. Khi nông dân tuân thủ đúng quy trình kỹ thuật thì ai sẽ đứng ra bao tiêu sản phẩm. Chất lượng nông sản đạt chuẩn theo quy định thì việc cấp chứng chỉ, nhãn hiệu "phát thải thấp" sẽ thực hiện như thế nào và giá trị gia tăng từ đó được chứng thực ra sao. Từ đó, ông Lê Văn Tri chỉ ra thách thức lớn nhất là tổ chức thực hiện và đảm bảo cam kết với nông dân.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung khẳng định đề án này không chỉ là một chương trình mà là một phong trào hành động quốc gia, lời cam kết của nông nghiệp Việt Nam trước thế giới về trách nhiệm trước biến đổi khí hậu, về con đường phát triển xanh, bền vững.

Về cơ chế chính sách, ông Trung nói, Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo Cục Biến đổi khí hậu trước 2028 thí điểm trao đổi carbon nội địa, trên cơ sở đó tham gia trao đổi carbon quốc tế. 

"Mục tiêu là sản phẩm trồng trọt phát thải thấp phải bán được, phải khơi thông được thị trường để cho người dân, doanh nghiệp yên tâm chuyển đổi", ông Trung nêu rõ.