Tiêm kích 'Mãnh Long' hai chỗ đầu tiên trên thế giới của Trung Quốc

Tiêm kích tàng hình J-20 “Mãnh Long” của Trung Quốc đã trải qua hành trình lột xác ấn tượng, từ nguyên mẫu non trẻ nhiều khiếm khuyết đến chiến đấu cơ J-20S thế hệ năm đầy uy lực.

Buổi sáng lễ duyệt binh ngày 3/9 tại quảng trường Thiên An Môn, đội hình tiêm kích của Không quân Trung Quốc rẽ mây bay qua bầu trời. Dẫn đầu là những chiến đấu cơ mới nhất: J-16D, J-20, J-35A, J-20A, và đặc biệt là J-20S - biến thể hai chỗ ngồi đầu tiên của dòng tiêm kích tàng hình “Mãnh Long”.

Ngay lập tức, ánh mắt cả thế giới dồn về dàn tiêm kích thế hệ mới này.

Sự xuất hiện của J-20S không chỉ đơn thuần là thêm một chiếc tiêm kích trong biên chế, mà còn phản ánh cả một hành trình dài của Trung Quốc: từ chỗ bị phương Tây mỉa mai vì “bản sao lỗi”, nay đã bước lên vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực chiến đấu cơ tàng hình.

Các chuyên gia quân sự nhận định với Global Times rằng chiếc ghế phụ của J-20S không chỉ đơn thuần thêm một phi công, mà còn mang lại bước nhảy vọt về hiệu quả tác chiến. Chính vì vậy, sự xuất hiện của J-20S được đánh giá có ý nghĩa tiên phong.

Các tiêm kích J-16D, J-20, J-35A, J-20S và J-20A xếp hình chữ V trên bầu trời trong lễ duyệt binh ngày 3/9 của Trung Quốc. Ảnh: CGTN.

Từ một bản sao non trẻ

J-20 là tiêm kích tàng hình đầu tiên được Không quân Trung Quốc (PLAAF) phát triển. Khi J-20 lần đầu ra mắt, phản ứng của giới phân tích phương Tây gần như đồng loạt: công nghệ tàng hình kém, điện tử hàng không lạc hậu, động cơ yếu và phụ thuộc Nga.

Biến thể nguyên bản của J-20 sử dụng động cơ AL-31 của Nga khiến dòng chiến đấu cơ này không thể so sánh với các đối thủ Mỹ như F-22 Raptor hay F-35 Lightning II.

Nhận định này không sai vào thời điểm đó, bởi ngành công nghiệp hàng không Trung Quốc khi ấy vẫn trong quá trình hiện đại hóa. Nhưng sau nhiều năm, J-20 đã được nâng cấp toàn diện, không còn là “bản sao” mà trở thành một mẫu máy bay với tính năng riêng biệt.

Phiên bản đầu tiên của J-20 có thiết kế cánh mũi - cánh tam giác (canard-delta) cho khả năng cơ động cao, cửa hút khí DSI giảm tiết diện radar và khoang vũ khí bên trong để duy trì tàng hình.

"Mãnh Long" J-20 trong lớp ngụy trang vào năm 2018. Ảnh: Không quân Trung Quốc.

Sau đó, Trung Quốc thay thế động cơ AL-31 ban đầu bằng động cơ WS-10B, nhưng đây cũng chỉ là giải pháp tạm thời trước khi phát triển thế hệ động cơ tiên tiến hơn.

Máy bay thiếu tính năng điều hướng lực đẩy, khả năng siêu hành trình hạn chế và hệ thống tàng hình yếu hơn. Những điểm yếu này buộc Trung Quốc phải phát triển biến thể nâng cấp, mở đầu là J-20A.

Máy bay này được trang bị hệ thống điều hướng lực đẩy, nâng khả năng cơ động lên một tầm cao mới. Động cơ WS-10C nội địa đáng tin cậy hơn, với cửa thoát khí răng cưa giúp cải thiện tính tàng hình.

Khung thân được tinh chỉnh, buồng lái hạ thấp để giảm phản xạ radar và tăng khí động học. Các hệ thống điện tử và cảm biến hiện đại cho phép hợp nhất dữ liệu, giúp phi công có “bức tranh toàn cảnh” về chiến trường - tính năng vốn chỉ thấy trên tiêm kích thế hệ 5 của phương Tây.

Quan trọng nhất, J-20A đã đạt khả năng siêu hành trình - bay với tốc độ siêu thanh mà không cần đốt sau. Đây là bước tiến đưa Trung Quốc tiến sát chuẩn mực tiêm kích thế hệ mới.

Khi “Mãnh Long” tìm được tiếng gầm

Những hình ảnh mới nhất tại lễ duyệt binh 3/9 cho thấy biến thể hai chỗ ngồi J-20S của Trung Quốc đã được tinh chỉnh với hệ thống cảm biến quang - điện tử cải tiến, lớp sơn ngụy trang mới cùng nhiều nâng cấp khác..

Mũi máy bay tái thiết kế có thể chứa cùng loại radar với J-20A - biến thể một chỗ cải tiến. Nhiều tin đồn cho rằng radar mảng pha quét điện tử (AESA) này sử dụng công nghệ bán dẫn GaN, cho phép tăng công suất, giảm nhiệt và thu nhỏ linh kiện. Hệ thống quan sát toàn cảnh, mũ ngắm tích hợp và năng lực xử lý dữ liệu theo thời gian thực này, sánh ngang F-35 theo đánh giá của một số chuyên gia.

Cận cảnh tiêm kích tàng hình hai chỗ ngồi J-20S đầu tiên trên thế giới. Ảnh: CCTV, X.

Hệ thống cảm biến quang - điện tử mới đặt dưới mũi, được cho là tương tự hệ thống EOTS trên F-35, cung cấp khả năng quan sát 360 độ, thay thế cho hệ thống đời đầu có góc quan sát hạn chế, War Zone phân tích.

Lớp sơn ngụy trang mới hầu hết khung thân được sơn xám đậm gần đen, trừ rìa cánh, cửa hút khí và radar mũi. Đây có thể là loại phủ hấp thụ sóng radar mới, tăng khả năng tàng hình.

Cú bứt phá của J-20 đến từ động cơ WS-15 - loại tuabin phản lực cánh quạt cao cấp do Trung Quốc tự chế tạo. Thử nghiệm lần đầu vào 2022 (J-20 đơn) và 2023 (J-20S hai chỗ), WS-15 đạt lực đẩy 19-20 tấn, vượt cả động cơ F119 của F-22. Không chỉ mạnh hơn, WS-15 còn tiết kiệm nhiên liệu, mở rộng tầm hoạt động và tăng hiệu quả siêu hành trình.

Tiên phong trong kỷ nguyên tác chiến “người - máy”

Trước những hình ảnh mới nhất của J-20S, giới phân tích phương Tây đặt giả thuyết cho rằng J-20S có thể đóng vai trò như “máy bay chỉ huy - kiểm soát trên không thu nhỏ”. Phân tích gần đây lại tiếp tục cho rằng biến thể hai chỗ này được phát triển để phối hợp cùng phi đội UAV đang ngày càng lớn mạnh của PLAAF.

Theo đó, phi công phụ sẽ điều khiển các máy bay không người lái “đồng đội trung thành” bay kèm J-20 hoặc các tiêm kích khác, hỗ trợ mở đường qua lưới phòng không đối phương hoặc thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ khác. Khái niệm tương tự hiện cũng đang được Mỹ thử nghiệm với chương trình Collaborative Combat Aircraft (CCA).

Tại Trung Quốc, giả thuyết này đang dần được xác minh. Các chuyên gia quân sự nước này cho biết, trong chiến tranh tương lai, khi khái niệm “đồng đội trung thành” - biên đội máy bay không người lái đi cùng tiêm kích có người lái - ngày càng phổ biến, phi công thứ hai trên J-20S có thể đảm nhiệm vai trò điều hành, truyền lệnh và phối hợp các UAV này thực hiện nhiệm vụ chiến đấu.

Nếu J-20S thực sự có khả năng chỉ huy biên đội UAV, tôi tin rằng nó thậm chí có thể được coi là tiêm kích thế hệ 5,5 - đưa Trung Quốc lên vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực tác chiến phối hợp người - máy trên không.

Chuyên gia quân sự Fu Qianshao

“Do đó, hai phi công cùng làm nhiệm vụ không đơn giản chỉ là ‘cộng thêm một người lái’”, chuyên gia quân sự Zhang Xuefeng phân tích.

Ông Fu cũng cho biết J-20A hiện là phiên bản nâng cấp của J-20 nguyên bản. “Dù J-20 đã nhiều lần xuất hiện trong các lễ duyệt binh và triển lãm hàng không, mỗi lần ra mắt đều cho thấy những cải tiến và nâng cấp mới”, ông nói.

Hiện có hơn 250 chiếc J-20 được biên chế tại các căn cứ trọng yếu ở Chiến khu miền Đông và miền Tây. Riêng biến thể J-20S được triển khai cho các đơn vị chuyên trách tấn công tầm xa và tác chiến điện tử, với kế hoạch nâng số lượng lên 24 chiếc vào năm 2026.

Chương trình J-20 chắc chắn sẽ tiếp tục được nâng cấp. Việc chuẩn hóa động cơ WS-15 cho toàn bộ phi đội sẽ tăng hiệu quả chiến đấu và khả năng tàng hình. Giới phân tích cũng dự đoán J-20 sẽ có thêm biến thể tối ưu phối hợp với UAV, thậm chí phiên bản hải quân dành cho tàu sân bay.

Với những cải tiến liên tục về động cơ, điện tử hàng không và tàng hình, J-20 đang trở thành trụ cột chiến lược của Không quân Trung Quốc, và là bài toán khó với Không quân Mỹ cũng như phương Tây trong những năm tới.