Thu thuế ngay với cổ tức bằng chứng khoán làm suy giảm động lực đầu tư

Đây là ý kiến của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) góp ý với Dự thảo Nghị định sửa đổi một số điều của luật Quản lý thuế liên quan đến cổ tức bằng cổ phiếu.

Góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 126/2020 quy định chi tiết một số điều của luật Quản lý thuế (sau đây gọi tắt là Dự thảo), VCCI cho rằng điều 7 Dự thảo thay đổi về thời điểm khấu trừ thuế thu nhập cá nhân với cổ tức bằng chứng khoán, theo hướng yêu cầu khấu trừ ngay tại thời điểm trả cổ tức sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của nhà đầu tư, làm suy giảm động lực đầu tư dài hạn.

Cụ thể, quy định này tạo ra thay đổi lớn về mặt nghĩa vụ: Từ chỗ thuế chỉ phát sinh khi cổ đông thực sự có thu nhập từ bán cổ phần sang chỗ cổ đông phải nộp thuế ngay khi nhận cổ phiếu. Việc chia cổ tức bằng cổ phiếu không tạo ra thu nhập thực tế cho cổ đông tại thời điểm nhận cổ tức. Về bản chất, đây chỉ là điều chỉnh kỹ thuật trong cấu trúc vốn, làm tăng số cổ phiếu lưu hành nhưng không làm tăng tổng giá trị tài sản của cổ đông.

Ví dụ, một cá nhân nắm giữ 100.000 cổ phiếu có giá 30.000 đồng/cổ phiếu. Khi doanh nghiệp chia cổ tức bằng cổ phiếu theo tỷ lệ 2:1 (2 cổ phiếu cũ nhận thêm 1 cổ phiếu mới), cá nhân này nhận thêm 50.000 cổ phiếu. Đồng thời, theo quy định pháp luật, giá cổ phiếu sẽ điều chỉnh còn 20.000 đồng/cổ phiếu. Tổng giá trị tài sản trước và sau khi nhận cổ tức vẫn là 3 tỉ đồng, không phát sinh thu nhập, nhưng cá nhân đó vẫn phải nộp 25 triệu đồng thuế thu nhập cá nhân. Như vậy, tại thời điểm trả cổ tức bằng cổ phiếu, cổ đông chưa nhận lợi ích gì từ việc này. Nếu thu thuế ngay thời điểm đó sẽ tạo áp lực tài chính và rủi ro thanh khoản cho nhà đầu tư, bao gồm cả các nhà đầu tư lớn và nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Đồng thời, chính sách thuế thu ngay tại thời điểm nhận cổ phiếu thưởng làm suy giảm sức hấp dẫn của phương pháp đầu tư dài hạn khi nhà đầu tư phải đóng thuế trước cả khi thực sự nhận được lợi nhuận.

Từ góc độ doanh nghiệp, lợi nhuận sau thuế có thể được xử lý theo ba cách: Không chia lợi nhuận; chia cổ tức tiền mặt; chia cổ tức bằng cổ phiếu: doanh nghiệp giữ lại được nguồn vốn cho hoạt động kinh doanh, đồng thời “chia sẻ” lợi nhuận cho cổ đông dưới hình thức tăng sở hữu cổ phiếu. Như vậy, có thể coi hình thức chia cổ tức bằng cổ phiếu là một hình thức dung hòa giữa lợi ích của doanh nghiệp và lợi ích của cổ đông. Đồng thời khuyến khích nhà đầu tư nắm giữ lâu dài, đồng hành cùng doanh nghiệp; chủ doanh nghiệp tiếp tục phát triển doanh nghiệp hơn nữa vì chỉ như thế mới thực sự biến số cổ phiếu đó thành lợi nhuận. Đây cũng là một trong những cách ngành thuế nuôi dưỡng nguồn thu bền vững, lâu dài.

Theo số liệu từ cơ quan thuế, trong giai đoạn 2016 - 2024, số thuế thu nhập cá nhân thực thu từ cổ tức bằng chứng khoán đạt khoảng 1.318 tỉ đồng, trong khi nếu thu ngay khi chia thì con số ước tính có thể khoảng 17.420 tỉ đồng. Có thể suy đoán rằng, phần lớn cổ đông đã chọn nắm giữ cổ phiếu lâu dài. Như vậy, hơn 10.000 tỉ đồng “chưa thu” này đang thực chất nằm trong doanh nghiệp, phục vụ tái đầu tư sản xuất - kinh doanh, tạo ra việc làm, đóng góp gián tiếp vào tăng trưởng GDP và nguồn thuế ổn định, bền vững cho ngân sách trong dài hạn. Nếu buộc thu ngay, dòng vốn này sẽ có thể bị rút ra, làm giảm khả năng tái đầu tư và phát triển của doanh nghiệp.

"Đề xuất đánh thuế ngay tại thời điểm chia cổ tức bằng cổ phiếu như Dự thảo sẽ khiến phương án này trở nên kém hấp dẫn, làm mất đi công cụ hiệu quả để doanh nghiệp có nguồn lực tái đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Nếu cùng phải đóng thuế ngay tại thời điểm nhận, tại sao nhà đầu tư phải ưu tiên chọn cổ phiếu trong khi cổ tức tiền mặt vừa đem lại dòng tiền ngay lập tức, có ngay nguồn đóng thuế và không phải chịu rủi ro tiềm tàng trong tương lai như cổ phiếu? Chính sách thuế, ngoài mục tiêu thu đúng, thu đủ, còn cần đảm bảo khả năng khuyến khích hoạt động đầu tư kinh doanh, phát triển doanh nghiệp, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế và nuôi dưỡng nguồn thu bền vững", VCCI phân tích. Từ những phân tích trên, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc lại quy định này.