Thứ ẩn chứa dưới đáy lọ hít thảo dược thông mũi

Lisa từng nhiều lần sử dụng lọ dầu hít nổi tiếng Thái Lan. Ảnh: W Magazine.

Cục Khoa học Y tế Thái Lan vừa công bố một kết quả khiến nhiều du khách Việt bất ngờ: sản phẩm "dầu hít thảo dược Hồng Thái công thức số 2" (số đăng ký G 309/62, lô sản xuất 000332) không đạt tiêu chuẩn chất lượng do nhiễm khuẩn vi sinh, trong đó có vi khuẩn Clostridium perfringens, tác nhân có thể gây ngộ độc ở người, theo The Bangkok Insight.

Theo quy định, tổng số vi khuẩn hiếu khí không vượt quá 200 khuẩn lạc/gram, nấm men và nấm mốc không quá 20 khuẩn lạc/gram, đồng thời tuyệt đối không được phát hiện các vi khuẩn nguy hại như E. coli, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa hay Clostridium spp.. Lô Hồng Thái này không đáp ứng các tiêu chuẩn, cảnh báo về nguy cơ sức khỏe khi sử dụng sản phẩm quen thuộc này.

Tại sao dầu hít mũi nhiễm khuẩn?

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, Thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam, cho hay từ đồng ruộng đến nhà kho, nhà máy, kho lạnh, phương tiện vận chuyển, rồi kệ hàng, nguyên liệu thảo dược đi qua nhiều mắt xích. Chỉ cần một khâu lơ là về nhiệt độ, độ ẩm hay vệ sinh, vi khuẩn, nấm mốc hoặc bào tử có thể xâm nhập và nhân lên.

"Mùi thơm dễ chịu hay cảm giác 'tự nhiên' không phải dấu hiệu an toàn; một lọ 'rất thơm' vẫn có thể chứa tải lượng vi sinh vượt chuẩn, thậm chí có bào tử Clostridium. Vì vậy, ngộ nhận 'thiên nhiên thì an toàn' cần được loại bỏ", bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.

Dầu hít mũi nhiễm vi khuẩn, người dùng cẩn trọng

Bác sĩ Nguyên Huy Hoàng nhận định đây là dòng sản phẩm "nhỏ - rẻ - tiện", thường được mua xách tay, quà du lịch hoặc qua sàn thương mại điện tử. Đặc thù mua nhanh, ít kiểm giấy tờ khiến người dùng khó truy vết số lô và khó tự đánh giá an toàn.

Một lô lỗi không đồng nghĩa toàn bộ sản phẩm đều nguy hiểm, nhưng trong khoảng trống cảnh báo chính thức ở thời điểm người dùng đang sử dụng, rủi ro vẫn hiện hữu. Đặc biệt ở nhóm nhạy cảm như trẻ nhỏ, người cao tuổi và những ai có bệnh hô hấp mạn tính.

Dầu hít Hồng Thái công thức số 2 được nhiều người tin tưởng sử dụng. Ảnh: Salika.

Nhiễm khuẩn do vi khuẩn hiếu khí: Khi tổng số vi khuẩn hiếu khí tăng cao, các vi sinh cơ hội như Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis hay nhóm Enterobacteriaceae có thể bám vào niêm mạc mũi - môi trường ấm, ẩm và giàu mạch máu. Hậu quả là viêm xoang, viêm tai giữa, dịch mũi đặc, xanh hoặc vàng, mùi hôi và kéo dài. Bào tử Bacillus bền trong môi trường dầu gợi ý ô nhiễm nguyên liệu hoặc môi trường.

Phản ứng dị ứng - viêm do nấm men, nấm mốc: Bào tử nấm nhỏ dễ lọt sâu vào đường hô hấp. Ở người cơ địa dị ứng hoặc niêm mạc bị kích ứng do dùng dầu hít nhiều lần, hệ miễn dịch phản ứng mạnh, gây phù nề, tăng tiết, co thắt phế quản và rối loạn dẫn lưu xoang.

Triệu chứng nhẹ là hắt hơi, ngứa mũi, ho khan; nặng hơn có thể gây nghẹt mũi, dịch mũi đục, đau mặt, giảm ngửi, khò khè về đêm, thậm chí viêm xoang do nấm dị ứng với dịch đặc, màu nâu hoặc xanh đậm và polyp mũi. Người hen hoặc xơ nang có nguy cơ viêm phổi dị ứng do nấm.

Nguy cơ từ Clostridium: Clostridium là vi khuẩn kỵ khí, tạo bào tử bền, nảy mầm ở môi trường thiếu oxy, đặc biệt khi niêm mạc có vết nứt. Có thể gây độc tố thần kinh (C. botulinum), co cứng (C. tetani), hoại thư sinh hơi (C. perfringens/C. septicum) hoặc tiêu chảy nặng (C. difficile). Người cao tuổi, đái tháo đường, suy giảm miễn dịch hoặc từng can thiệp mũi xoang, dùng kháng sinh đều có nguy cơ cao.

Theo bác sĩ Hoàng, nguy cơ cho người dùng còn đến từ việc lạm dụng loại dầu hít này. Cảm giác thông mũi tức thì khiến nhiều người dùng nhiều lần trong ngày. Menthol, long não hay methyl salicylate giúp co mạch tạm thời, nhưng dùng lặp lại làm niêm mạc khô, tổn thương vi thể, giảm chức năng lông chuyển - "máy quét bụi" của mũi.

"Khi dầu hít nhiễm vi sinh, mỗi lần hít là rải thêm mầm bệnh lên bề mặt niêm mạc đã bị tổn thương. Người bị viêm mũi dị ứng, polyp hay trào ngược dạ dày - thực quản càng dễ rơi vào 'bẫy' này", bác sĩ Hoàng nói.

Ông phân tích thêm các chất này an toàn khi dùng đúng liều, nhưng nếu nuốt, bôi trực tiếp hoặc hít quá nhiều có thể gây kích ứng, chóng mặt, buồn nôn; ở trẻ nhỏ thậm chí co giật, rối loạn nhịp, suy hô hấp.

Trẻ dưới 24 tháng đặc biệt nhạy cảm, đã có báo cáo ngừng thở khi bôi menthol sát mũi. Vì vậy, chỉ nên ngửi thoáng bên ngoài, tránh bôi trực tiếp lên niêm mạc, giới hạn 3-4 lần/ngày và cất xa tầm tay trẻ.

Khi nào theo dõi tại nhà, khi nào phải đi khám?

Vị chuyên gia cho hay những người đã dùng loại dầu hít này nên tự theo dõi sức khỏe trong 48-72 giờ. Nếu nghẹt mũi, rát, ho hắt hơi giảm, tiếp tục rửa mũi bằng nước muối, uống đủ nước, tránh khói bụi, ngủ đủ giấc. Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh hay thuốc co mạch kéo dài.

Ngược lại, nếu sốt >38,5°C kéo dài >48 giờ, đau mặt khi cúi, dịch mũi đặc nâu hoặc xanh, ho đờm mủ, khó thở, cơn hen không đáp ứng thuốc giãn phế quản, hoặc xuất hiện các dấu hiệu thần kinh như nhìn mờ, sụp mí, nói nuốt khó, yếu cơ, người dân cần đi khám ngay.

"Mang theo ảnh sản phẩm, số lô, nhật ký triệu chứng giúp bác sĩ chẩn đoán nhanh và chính xác hơn", bác sĩ Hoàng khuyến cáo.