Thụy Điển có thể bán tới 150 tiêm kích Gripen cho Ukraine

Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 22/10 ký kết ý định thư về tăng cường hợp tác không quân song phương. Theo ông Kristersson, nền tảng của văn kiện này là thỏa thuận xuất khẩu tiềm năng, trong đó cho phép Stockholm bán 100-150 tiêm kích cho Kiev.

"Thụy Điển sẽ hỗ trợ phát triển lực lượng không quân của Ukraine trong tương lai. Hợp tác mới giữa hai nước sẽ bao gồm trao đổi kinh nghiệm và kiến thức trong tác chiến không quân, cũng như sử dụng những khí tài tiên tiến trong lĩnh vực này như tiêm kích", chính phủ Thụy Điển cho biết.

Thomas Newdick, biên tập viên của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone, nhận định nếu thương vụ trở thành hiện thực, đó sẽ là đơn hàng xuất khẩu lớn nhất lịch sử đối với cả tiêm kích Gripen lẫn ngành công nghiệp quốc phòng Thụy Điển.

Thủ tướng Kristersson nói rằng sẽ mất khoảng ba năm để Thụy Điển chế tạo và bàn giao tiêm kích Gripen E đầu tiên cho Ukraine sau khi thỏa thuận được hoàn tất. Tuy nhiên, Tổng thống Ukraine muốn nhận được dòng Gripen từ năm 2026. "Điều này có khả năng cao liên quan đến những chiếc Gripen C/D đã qua sử dụng", Newdick nhận định.

Các phi công Ukraine từng bay thử trên dòng Gripen C/D tại Thụy Điển vào năm 2023. Tiêm kích của Thụy Điển được cho là phù hợp với Ukraine, khi không quân nước này liên tục phải cất giấu và triển khai phi cơ từ các sân bay dã chiến để tránh bị Nga phá hủy.

"Gripen phù hợp với học thuyết mà Ukraine đang áp dụng. Tuy nhiên, đây là tiêm kích do Thụy Điển chế tạo, do đó Mỹ và các nước thành viên NATO ở châu Âu sẽ gặp khó khăn hơn khi hỗ trợ Ukraine vận hành phi cơ này. Vấn đề khác là Thụy Điển có thể cung cấp bao nhiêu chiếc Gripen cho Ukraine vào thời điểm hiện tại", Newdick nói.

Thụy Điển dự kiến vận hành 120 tiêm kích Gripen vào năm 2030, trong đó một nửa là biến thể E mới nhất. Điều này khiến Ukraine có thể chỉ nhận được khoảng 37 chiếc Gripen C/D, con số thực tế có thể thấp hơn do khung thân máy bay tới niên hạn và các yếu tố khác.

Thụy Điển và Ukraine còn phải vượt nhiều rào cản khác trước khi chuyển giao chiếc Gripen đầu tiên, trong đó có Kiev sẽ chi trả thế nào. Tiếp đến là hãng chế tạo Saab có thể đẩy nhanh tiến độ chế tạo để xuất khẩu đến đâu.

Saab JAS 39 Gripen là tiêm kích hạng nhẹ một động cơ do Thụy Điển phát triển và đưa vào biên chế từ năm 1996. Tổng cộng khoảng 300 chiếc đã được xuất xưởng, phục vụ trong lực lượng vũ trang của 7 nước trên thế giới. Biến thể JAS 39E/F mới nhất có giá gần 85 triệu USD mỗi chiếc.

Truyền thông Ukraine cho biết Stockholm và Kiev bắt đầu thảo luận về chuyển giao tiêm kích Gripen từ tháng 9/2024, hai tháng sau khi không quân Ukraine từ chối nhận mẫu phi cơ của Thụy Điển. Giới chức Ukraine khi đó cho rằng vận hành cùng lúc hai vũ khí phức tạp như F-16 và Gripen là rất khó khăn.

Bộ Quốc phòng Ukraine hồi tháng 5 thông báo đang đàm phán với tập đoàn Saab của Thụy Điển để nâng cấp phi đội máy bay thời Liên Xô trong biên chế, đồng thời để ngỏ khả năng tiếp nhận dòng Gripen.

Nguyễn Tiến (Theo AFP, AP, War Zone)