Thiếu trầm trọng cơ sở y tế điều trị, chăm sóc chuyên cho người cao tuổi

Việt Nam có hơn 1.300 bệnh viện công lập song chỉ có 106 cơ sở tuyến Trung ương và tỉnh có khoa lão, số lượng đang thiếu trầm trọng, đặc biệt khi so sánh với số lượng bệnh viện sản, nhi hay kết hợp sản nhi ở cấp tỉnh.

Năm 2024, tỷ trọng dân số từ 65 tuổi trở lên ở Việt Nam là 9,3%, vẫn đang trong thời kỳ già hóa dân số. Bộ Y tế cho biết Việt Nam được dự báo sẽ bắt đầu thời kỳ dân số già từ năm 2036, khi tỷ trọng này đạt 14,2%. Thời kỳ dân số già của Việt Nam sẽ kéo dài 20 năm, từ năm 2036 đến năm 2055.

Trong 6 vùng kinh tế - xã hội, vùng Đồng bằng sông Cửu Long được dự báo sẽ có chỉ số già hóa cao nhất trên cả nước.

Trong xã hội già hóa, dần tiến đến dân số già và siêu già, số lượng người cao tuổi tăng lên trong khi dự báo mô hình bệnh tật trong nhóm bệnh không lây nhiễm (đặc biệt là tim mạch và ung thư) ngày càng tăng, nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người cao tuổi sẽ tăng tương ứng.

Thiếu trầm trọng cơ sở y tế điều trị lão khoa 

Tuy nhiên, số lượng các cơ sở y tế lão khoa chuyên chăm sóc sức khỏe cho người già ở Việt Nam đang thiếu trầm trọng, đặc biệt khi so sánh với số lượng bệnh viện sản, bệnh viện nhi hay bệnh viện kết hợp sản nhi ở cấp tỉnh. 

Sơ bộ, riêng khối Sản - Nhi, tuyến Trung ương có Bệnh viện Nhi Trung ương và Phụ sản Trung ương với 2 cơ sở, quy mô hàng nghìn giường nội trú, ở TPHCM có Bệnh viện Từ Dũ. Trong khi đó, với người cao tuổi, chỉ có Bệnh viện Lão khoa Trung ương (Hà Nội) là cấp Trung ương. 

Ở phía Nam, PGS.TS Đỗ Kim Quế, Phó Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất (thuộc Bộ Y tế), cho biết mạng lưới điều trị lão khoa ở phía Nam có bệnh viện này, tuy nhiên đây vẫn là bệnh viện đa khoa, chỉ chuyên sâu về các bệnh lão khoa vì đa số bệnh nhân là người cao tuổi.

Trong khi đó, Hà Nội có 10,5% dân số trên 65 tuổi (theo Cục Thống kê năm 2024, cao hơn mức trung bình cả nước), tương đương gần 900.000 người. Tuy nhiên, hiện chưa có bệnh viện lão khoa chuyên biệt nào thuộc Hà Nội. Một số bệnh viện có khoa Lão nhưng chủ yếu chăm sóc cơ bản, phục hồi chức năng như Bệnh viện Đa khoa Đống Đa, Bệnh viện Y học cổ truyền Hà Nội, Bệnh viện Phục hồi chức năng...

Trong một hội thảo cách đây không lâu, PGS.TS Hồ Thị Kim Thanh, Trường Đại học Y Hà Nội, cho biết riêng TP Hà Nội có khoảng 250.000 người từ 75 tuổi trở lên, cần nhiều sự trợ giúp xã hội, y tế, chăm sóc nhất. Hà Nội cần ít nhất 10 bệnh viện, khoa lão, trung tâm y tế chăm sóc lão khoa chuyên biệt để phục vụ người cao tuổi. 

Cả nước hiện chỉ có Bệnh viện Lão khoa - Phục hồi chức năng Quảng Ninh là đơn vị chuyên về lão khoa, phục hồi chức năng công lập tuyến tỉnh đầu tiên trong nước. Mới đây, Lào Cai có định hướng phát triển Bệnh viện Phục hồi chức năng tỉnh trở thành Bệnh viện Lão khoa - Phục hồi chức năng tỉnh Lào Cai, đóng vai trò nòng cốt trong chăm sóc sức khỏe người cao tuổi khu vực Tây Bắc.

Theo Bộ Y tế, Việt Nam hiện có hơn 1.300 bệnh viện công lập, song chỉ có 106 bệnh viện cấp Trung ương và cấp tỉnh có khoa lão; gần 1.000 khoa khám bệnh có buồng khám riêng hoặc bố trí bàn khám riêng cho người cao tuổi. Với xu hướng già hóa dân số ở Việt Nam, PGS.TS Đỗ Kim Quế, Phó Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất cho rằng, việc phát triển mạng lưới điều trị lão khoa trên toàn quốc là điều cấp thiết.

Thách thức lớn khi thiếu hụt bác sĩ chuyên ngành lão khoa...

Bộ Y tế cho hay cả nước có chưa đến 1.800 nhân viên y tế được đào tạo về lão khoa. Các nghiên cứu, đánh giá của cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Y tế cũng nhận định trình độ năng lực của nhân viên y tế, đặc biệt là bác sĩ ở tuyến y tế cơ sở hiện chưa đáp ứng với yêu cầu thực tế trong chăm sóc sức khỏe với sự thay đổi mô hình bệnh tật và các vấn đề sức khỏe liên quan tới già hóa dân số.

Tiến sĩ, bác sĩ Hà Thị Vân Anh, Trưởng khoa Khám bệnh (Bệnh viện Lão khoa Trung ương), cho rằng việc đào tạo được nhân lực y tế chuyên về lão khoa rất khó khăn, do liên quan đến nhiều ngành khác như thần kinh, tim mạch, nội tiết, chuyển hóa, cơ xương khớp... Việc thu hút nhân lực càng khó khăn, hơn nữa, chăm sóc người cao tuổi cũng đặt ra nhiều thách thức hơn nhiều so với người trẻ hay trung niên. 

"Một bác sĩ điều trị cho người cao tuổi, bên cạnh nắm chắc kiến thức đặc thù lão khoa phải hiểu biết nhiều về các chuyên ngành khác. Việc đánh giá, theo dõi người bệnh cao tuổi cần kỹ càng, sát sao để tiên lượng nguy cơ họ có thể gặp (như ngã, loét, rối loạn lo âu...), không phải đến khi có bệnh mới điều trị, từ đó chủ động có can thiệp dự phòng sớm", bác sĩ Vân Anh chia sẻ. 

Bên cạnh đó, do người cao tuổi thường mắc nhiều bệnh một lúc, việc kê cùng lúc nhiều thuốc cũng là thách thức vì bác sĩ cần cân nhắc rõ ràng tác dụng phụ của thuốc, tương tác thuốc, khả năng chi trả và tuân thủ điều trị của người bệnh. 

Tỉ mỉ, tận tâm, kiên nhẫn cũng là điều rất cần thiết với các nhân viên y tế vì người cao tuổi di chuyển chậm, suy giảm thính lực, thị lực, việc hỏi bệnh không dễ dàng. Ngoài ra, sự suy giảm nhận thức của người cao tuổi khiến việc bác sĩ thu nhận thông tin để chẩn đoán khó khăn, phải thông qua sự phối hợp của gia đình, người chăm sóc.