Sức nặng của chi tiết trong các tác phẩm kinh điển

Cuốn sách của tác giả Uông Triều chứa đựng rất nhiều câu chuyện thú vị về hành trình trưởng thành của một người cầm bút. Với kinh nghiệm nhiều cầm bút và làm bên tập viên, tác giả hiểu được người viết thường gặp khó ở đâu và làm cách nào để giải quyết những khó khăn ấy, nhiều kinh nghiệm sáng tác cũng được tiết lộ trong cuốn sách này.

Một cảnh trong phim Cậu Vàng, lấy cảm hứng từ tác phẩm Lão Hạc của nhà văn Nam Cao. Ảnh minh họa: L.Đ.

Một tác phẩm văn học dễ dàng bị lướt qua nếu không có những chi tiết đắt giá. Chi tiết đắt giá giúp tác phẩm thăng hoa, là điểm nhấn quan trọng để tác phẩm có sức nặng hoặc được lưu giữ trong trí nhớ độc giả.

Xóm Rá là cuốn tiểu thuyết dữ dội nhất của nhà văn Ngọc Giao về một xóm “làm đĩ” ở Sài Gòn cũ. Trong Xóm Rá có vô số những cảnh ăn chơi trụy lạc của đám người có tiền và những cảnh cùng khổ, khốn quẫn của những cô gái làm nghề “bán trôn nuôi miệng”. Cả một bè như thế, đọc trang nào cũng đầy những uất ức, đen tối của những người sống dưới đáy xã hội. Nhưng các cô điếm khốn khổ ấy cũng đầy lòng nhân từ và khoan dung.

Chương cuối cùng là đỉnh cao của tác phẩm và biến nó thành kiệt tác. Nhàn, nhân vật chính trong tiểu thuyết bị bệnh nan y và quyết tự tử vì không muốn truyền căn bệnh chết chóc cho khách làng chơi. Nhàn treo cổ ngay trong nhà thổ, xác của cô bị đem đến bệnh viện, bị mổ pháp y và sau đó bị quẳng xuống nhà xác như một mớ giẻ.

Bọn ma cô nhà xác lột truồng Nhàn lấy quần áo mang bán. Khi các cô gái điếm đến tìm xác Nhàn, họ kinh hoàng phát hiện ra người bạn của mình đã bị người ta lột truồng. Không thể để một cái xác trần truồng cho vào quan tài. Các cô gái điếm quyên góp quần áo, người cởi áo lót, kẻ bỏ áo ngoài cho bạn nhưng rốt cuộc vẫn thiếu một cái quần dài cho người chết.

Một người bạn thân của Nhàn - Na, đã tự lột truồng mình để nhường quần cho bạn. Đám ma được rước đi trên phố, trong xe thổ mộ có một chiếc quan tài và trong đám người đẩy xe có một cô gái cởi truồng!

Chi tiết nhân vật nữ cởi quần nhường cho bạn và để truồng đi trong đám tang cực kì đắt giá. Nó tố cáo tội ác và sự khốn nạn của xã hội đã đẩy con người vào mức cùng cực nhưng đồng thời cũng tôn vinh sự hi sinh và tâm hồn cao thượng của các cô gái điếm. Họ sống trong dơ bẩn nhưng sẵn sàng ở truồng nhường quần cho bạn.

Đó là những chi tiết đầy ám ảnh và tôi cho rằng với Xóm Rá, Ngọc Giao có thể đứng ngang hàng với những Vũ Trọng Phụng với Số đỏ, Nam Cao với Chí Phèo hay Nguyễn Tuân với Chùa Đàn... Nhưng số phận của Xóm Rá đã không được may mắn như những tác phẩm nói trên, nhưng đó là chuyện khác, sẽ bàn ở một dịp khác.

Tôi muốn tiếp tục với Ngọc Giao vì có lẽ ông là một tác giả lớn đã bị lãng quên quá lâu. Trong cuốn tiểu thuyết Nhà quê của ông có một chi tiết thế này: Một bà vú già lấy trộm hai cái nem rán và ăn vụng cùng với con chó.

Khi phát hiện ra mất cái nem, mụ chủ đã cạy mồm cả bà vú già và con chó ra để khám xét! Chi tiết quá ấn tượng. Nghèo đói quá, thèm khát quá nhưng con người vẫn không quên nhau, thậm chí là tình bạn với một con vật. Người ta đã cạy cả mõm chó lẫn miệng người để truy tìm hai cái nem rán bé xíu! Tác giả không bình luận gì và người đọc quá thấm thía!