Siêu đô thị TP.HCM: Quy hoạch hợp lý để khai thác lợi thế hợp nhất

TP.HCM trở thành siêu đô thị với lợi thế vượt trội về công nghiệp - thương mại. Nhưng cũng có những thách thức không nhỏ, làm sao quy hoạch hợp lý, phân vai rõ ràng, phát huy thế mạnh từng vùng mà không giẫm chân nhau.

Đây là kết luận được các doanh nghiệp, nhà quản lý rút ra tại tọa đàm "Hiến kế phát triển công nghiệp, thương mại TP.HCM" diễn ra ngày 5-9, với chủ đề "Phát triển công nghiệp trong không gian mới".

Sắp xếp không gian hợp lý, không phá nát

"Phải quy hoạch các vùng khu dân cư, khách sạn, du lịch, trồng trọt, cảng biển, nhà máy... rõ ràng, tránh tình trạng manh mún, phá nát không gian...", ông Trịnh Tiến Dũng, chủ tịch HĐQT Công ty CP cơ khí xây dựng thương mại Đại Dũng, thẳng thắn chia sẻ tại tọa đàm do Sở Công Thương TP.HCM, báo Tuổi Trẻ, Đại học Kinh tế TP.HCM và Viện Đào tạo quốc tế ISB tổ chức chiều 5-9. Trong đó, chú trọng công tác quy hoạch hợp lý để bảo đảm giá trị phát triển lâu dài.

Theo ông Dũng, trong kỷ nguyên vươn mình, kinh tế tư nhân đang được tạo điều kiện phát triển mạnh mẽ.

Bản thân TP.HCM có nhiều lợi thế như môi trường làm việc năng động, thuận lợi kết nối đường biển, lực lượng doanh nghiệp trưởng thành với không ít công ty tỉ USD, cùng với đó là nền tảng địa chính trị nước ta ổn định, mạng lưới hiệp định thương mại rộng khắp và quan hệ ngoại giao và văn hóa cởi mở.

Sau khi hợp nhất, TP.HCM như được chắp thêm đôi cánh mới, khi Bình Dương có thế mạnh công nghiệp phát triển, còn Bà Rịa - Vũng Tàu sở hữu những "kho báu" về thương mại dịch vụ, dầu khí, cảng biển, cùng tiềm năng khí - điện gió và công nghiệp.

Ông Trần Văn Quy, tổng giám đốc Công ty TNHH dệt may Trung Quy, cũng nhìn nhận trong bối cảnh không gian mới, cần tính toán quy hoạch các khu công nghiệp để thuận lợi sản xuất, nên tập trung công nghiệp về Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu.

Hiện các khu công nghiệp còn nhỏ, chưa có khu chuyên biệt hay phụ trợ cho từng lĩnh vực.

Chẳng hạn, với dệt may, nếu hình thành khu tập trung khép kín từ dệt, nhuộm đến may, các doanh nghiệp có thể tận dụng đầu vào và đầu ra ngay trong khu, giảm chi phí logistics và nhân công, từ đó tăng sức cạnh tranh. Đây là mô hình Trung Quốc đã làm từ lâu và rất thành công.

Cùng quan điểm, ông Trần Hoàng Thao, phó tổng giám đốc Công ty CP lương thực thực phẩm Safoco, nhấn mạnh muốn làm giàu, chúng ta phải làm công nghiệp, thương mại. Nhưng nếu tiếp tục "mạnh ai nấy làm" như trước đây, TP khó có thể phát triển bền vững.

Ông dẫn chứng, từ năm 2009, Trung Quốc đã có những khu công nghiệp rộng, hoạt động suốt ngày đêm, mỗi ngày xuất đi hàng loạt container khắp thế giới.

Tránh giẫm chân và bỏ lỡ "thời cơ vàng"

Từ góc nhìn đơn vị thực hiện quy hoạch, ông Lê Tấn Dương, phó tổng giám đốc Tổng công ty Công nghiệp Sài Gòn (CNS), chia sẻ sự "sốt ruột" của doanh nghiệp: "Trong không gian mới, mình sẽ làm gì, phát triển ra sao?".

Khi TP.HCM mới hình thành, địa giới tự nhiên đã rõ ràng, nhưng địa giới công nghiệp sau khi hợp nhất lại rất lớn và phân tán, liệu quy mô các tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước hiện nay còn phù hợp?

Theo ông Dương quy hoạch phải là việc đầu tiên. Nếu TP.HCM làm nhanh, chúng ta sẽ sớm có con đường phát triển rõ ràng. Bức tranh quy hoạch mới cần được thiết kế để tạo đà phát triển theo chuỗi, học hỏi mô hình thành công từ nhiều quốc gia, tránh trói buộc bởi nhiều chính sách.

Với tầm nhìn chính sách, TS Phạm Văn Đại, giảng viên chính sách công, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, nhận định phát triển công nghiệp là bài toán của quốc gia, của chính sách, của TP. Nếu chỉ để thương nhân làm thì không cạnh tranh, không phát triển được.

Bản thân doanh nghiệp thương nhân Việt Nam cũng không thể cạnh tranh với các tập đoàn của nước khác.

Theo ông Đại, trong báo cáo quy hoạch TP.HCM cũ trước đây có đưa ra ba định hướng phát triển về công nghiệp rất đặc biệt, kể cả trong cái không gian mới cũng có thể triển khai được.

Theo đó, đầu tiên là Nhà nước cần phải đầu tư vào hạ tầng công nghiệp mới. Hạ tầng công nghiệp mới đi vào khu công nghiệp xanh kiểu như khu công viên khoa học, kết hợp giữa sống, làm việc, học tập...

Các khu công nghiệp theo mô hình mới cạnh tranh được phải gom tất cả vào một chỗ. Về hạ tầng khu công nghiệp, ông Đại cho rằng: "Tôi cũng không nghĩ là ở Bình Dương nhất thiết chúng ta phải làm những ngành có giá trị gia tăng thấp. Chúng ta hoàn toàn có thể xây những khu công viên khoa học như mô hình ở Tân Túc, Trung Quốc".

Về chính sách, cần phải có cách tiếp cận mới trong việc công nghiệp hóa nền kinh tế. "Trước giờ chúng ta chỉ mới nói đến việc thu hút đầu tư, tức là chủ yếu thu hút các doanh nghiệp FDI lớn ở nước ngoài vào.

Chúng ta chưa nhấn mạnh đến việc chính sách phải làm sao để nuôi được các cái doanh nghiệp nội địa. Điều đó mới có giá trị", ông Đại nhận xét.

Theo tính toán của vị giảng viên Đại học Fulbright Việt Nam, với 100 USD xuất khẩu của những doanh nghiệp FDI, tổng giá trị gia tăng đem lại cho nền kinh tế chỉ khoảng 1 - 2 USD, 1 - 2% bao gồm tất cả các thứ từ tiền thuê đất, cho đến tiền trả cho công nhân...

Do đó, nếu không xây dựng được các doanh nghiệp nội địa TP.HCM nói riêng, Việt Nam nói chung sẽ khó phát triển.

"Lõi trung tâm" phải đặt ở TP.HCM

Chia sẻ với các ý kiến của doanh nghiệp, ông Hà Văn Út, phó giám đốc Sở Công Thương TP.HCM, nhấn mạnh quy mô mới mở ra nhiều cơ hội, nhưng cũng đòi hỏi tầm nhìn và tư duy quy hoạch khác trước.

Theo ông Hà Văn Út, trước đây mảng công nghiệp chiếm tỉ trọng lớn trong cơ cấu kinh tế của Bình Dương (trên 60%) và Bà Rịa - Vũng Tàu (khoảng 50%). Sau khi hợp nhất, công nghiệp - thương mại vẫn được xác định là lĩnh vực chiến lược của TP.HCM hiện tại.

Lúc trước, mỗi tỉnh định hướng theo thế mạnh riêng. Nay, lợi ích chung của TP.HCM phải đặt lên hàng đầu. Sở Công Thương TP đang rà soát, điều chỉnh quy hoạch, tập trung vào không gian phát triển.

Nếu như trước sáp nhập, cả ba địa phương đều có cụm, khu công nghiệp, thì nay cần phân bổ lại để phát huy hiệu quả.

Theo định hướng, cụm và khu công nghiệp sẽ được bố trí tại Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, trong khi TP.HCM chuyển sang phát triển các ngành công nghệ cao. TP sẽ đóng vai trò "lõi trung tâm", tập trung ý tưởng, thương hiệu, thiết kế sản phẩm và dịch vụ sau bán hàng; còn gia công, lắp ráp chuyển về Bình Dương.

Như vậy, TP.HCM không cần nhiều diện tích sản xuất, mà thay vào đó cần lực lượng nhân sự chất lượng cao.

Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ phát triển các ngành mũi nhọn như dầu khí, hóa chất. Nhìn chung, thay vì tách riêng thế mạnh từng tỉnh, nay phải hình thành các ngành nền tảng chung, vừa duy trì sản xuất, vừa thu hút công nghệ cao, cùng cơ chế khuyến khích doanh nghiệp.

"Chẳng hạn, để thu hút đầu tư bán dẫn, cần chính sách ưu đãi và cơ chế chuyển giao công nghệ. TP.HCM phải có giải pháp thu hút tập đoàn lớn đến đầu tư, đồng thời lan tỏa công nghệ cho khu vực trong nước", ông Hà Văn Út nói thêm.