Sẽ có loại thuốc kháng virus chống lại nhiều chủng virus nguy hiểm

Khó khăn lớn nhất trong việc phát triển thuốc kháng virus phổ rộng là tìm được điểm chung giữa các virus - Ảnh minh họa: Getty images

Trong một công trình nghiên cứu mang tính đột phá, các nhà khoa học tại Đại học Thành phố New York đã xác định được hướng đi khả thi để phát triển loại thuốc kháng virus có khả năng chống lại nhiều chủng virus nguy hiểm khác nhau - điều mà giới y học toàn cầu đã theo đuổi suốt nhiều thập kỷ qua.

''Hiện tại, nếu một đợt bùng phát virus mới xảy ra, dù là virus mới hay những virus cũ như sởi hoặc cúm, chúng ta thường không có sẵn vắc-xin hay thuốc điều trị hiệu quả. Điều này dễ dẫn đến đại dịch. Ngay cả khi có thể phát triển vắc-xin hoặc kháng thể mới, quá trình này có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm, và trong thời gian đó, thiệt hại do dịch bệnh gây ra là vô cùng lớn'' - Giáo sư Adam Braunschweig, chuyên gia về khoa học nano và là tác giả chính của nghiên cứu, chia sẻ.

Với nhiễm khuẩn, bác sĩ có thể cho dùng kháng sinh phổ rộng ngay từ đầu rồi sau đó mới xác định chính xác loại vi khuẩn. Nhưng với virus thì khác: cần thuốc kháng virus đặc hiệu, trong khi hầu hết thuốc hiện nay chỉ hiệu quả với một số ít loại virus.

''Chúng ta có thể kiểm soát các ca nhiễm khuẩn nghiêm trọng nhờ khả năng can thiệp sớm. Với virus, chúng ta chưa có giải pháp tương tự. Nhiều loại virus nguy hiểm như sốt xuất huyết, sởi hay Zika hiện vẫn chưa có thuốc đặc trị - bệnh nhân chỉ được điều trị giảm nhẹ triệu chứng'' - Braunschweig nói thêm.

Thách thức lớn nhất trong việc phát triển thuốc kháng virus phổ rộng là tìm được điểm chung giữa các virus. ''Virus biến đổi rất nhanh. Ngay cả trong cùng một họ virus, cấu trúc của các protein chức năng cũng có thể khác nhau rất nhiều. Đó là lý do vì sao phần lớn thuốc hiện nay chỉ tác động lên một hoặc một vài loại virus cùng họ'' - Braunschweig lý giải.

Các nhà nghiên cứu cho biết thuốc sẽ được bào chế dưới dạng xịt mũi, phù hợp với các virus đường hô hấp - Ảnh minh họa: Getty images

Trong nghiên cứu, nhóm của ông đã hướng đến một đặc điểm hiếm hoi được chia sẻ giữa nhiều virus: các phân tử đường gọi là glycan nằm trên lớp vỏ ngoài của virus. Đây là một vùng cấu trúc được bảo tồn cao giữa nhiều họ virus khác nhau nhưng lâu nay vẫn chưa được khai thác trong phát triển thuốc.

''Chúng tôi đặt giả thuyết rằng nếu có thể gắn kết với các glycan này - cụ thể là N-glycan - trên bề mặt virus, thì có thể ngăn virus xâm nhập vào tế bào, từ đó ngăn bệnh tiến triển. Nếu đúng, đây sẽ là một bước ngoặt trong lĩnh vực y tế công cộng'' - Braunschweig nhấn mạnh.

Nhóm nghiên cứu đã sàng lọc 57 phân tử gọi là chất tiếp nhận carbohydrate tổng hợp (SCRs), được thiết kế để liên kết với các glycan virus. Kết quả cho thấy 4 hợp chất trong số này đã chặn thành công quá trình nhiễm của 7 loại virus thuộc 5 họ virus khác nhau - bao gồm những mầm bệnh nguy hiểm như Ebola, Marburg, Nipah, Hendra và 2 loại coronavirus (SARS-CoV-1 và SARS-CoV-2).

Trong một thử nghiệm mang tính quyết định, một trong các SCR đã được sử dụng để điều trị cho chuột nhiễm SARS-CoV-2. Kết quả thu được là 90% chuột được điều trị sống sót, trong khi tất cả chuột không điều trị đều tử vong.

Phân tích sâu hơn xác nhận rằng các hợp chất này hoạt động bằng cách liên kết với glycan trên vỏ virus - một cơ chế hoàn toàn mới, có tiềm năng không chỉ trong điều trị bệnh truyền nhiễm mà còn mở ra triển vọng ứng dụng trong điều trị ung thư và rối loạn miễn dịch.

Theo nhóm nghiên cứu, nếu các hợp chất này vượt qua được các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng, chúng có thể được triển khai ngay từ giai đoạn đầu của dịch bệnh, giúp ngăn chặn bệnh lây lan và giảm áp lực lên hệ thống y tế.

Hiện tại, thuốc được bào chế dưới dạng xịt mũi, phù hợp với các virus đường hô hấp. Nhóm nghiên cứu đang tiếp tục hoàn thiện các bước tiền lâm sàng và dự kiến bắt đầu thử nghiệm giai đoạn 1 trên người vào năm 2028.

Nhật Minh (theo Newsweek)