Sau thượng đỉnh Mỹ - Nga, tương lai nào cho Ukraine?

Hôm qua, hội nghị thượng đỉnh giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin diễn ra ở bang Alaska (Mỹ) mà không đạt được thỏa thuận nào, đồng nghĩa với việc tương lai xung đột Ukraine vẫn khó đoán.

Rạng sáng 16.8 (theo giờ VN), cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo đã diễn ra tại Căn cứ không quân Elmendorf-Richardson ở thành phố Anchorage (bang Alaska).

Trước khi cuộc hội đàm diễn ra, ngay trong lễ đón vị lãnh đạo Nga, không quân Mỹ đã điều động oanh tạc cơ tàng hình chiến lược B-2 được hộ tống bởi 4 chiến đấu cơ thế hệ 5 tàng hình F-35 bay phía trên. Thảm đỏ dành cho chủ nhân Điện Kremlin cũng đi ngang qua một số chiến đấu cơ Mỹ tại căn cứ Elmendorf.

Mỹ - Nga đàm phán những gì?

Sau cuộc hội đàm kéo dài khoảng 3 giờ đồng hồ, hai nhà lãnh đạo đã có cuộc họp báo chung. Reuters dẫn lời Tổng thống Trump tại cuộc họp báo cho biết Ukraine nên đồng ý một thỏa thuận chấm dứt chiến tranh với Nga. "Chúng tôi (hai tổng thống Trump và Putin - NV) đã đạt được một số tiến bộ", ông Trump thông tin thêm nhưng cũng cho biết: "Không có thỏa thuận nào cho đến khi có một thỏa thuận".

Trong khi đó, Tổng thống Putin chia sẻ: "Tôi muốn hy vọng rằng sự hiểu biết mà chúng tôi đã đạt được sẽ cho phép chúng tôi tiến gần hơn đến mục tiêu đó và mở đường cho hòa bình ở Ukraine". Tổng thống Putin còn ẩn ý rằng Ukraine và các nước châu Âu phải chia sẻ "sự hiểu biết" trên và đừng nên tạo ra bất kỳ trở ngại nào.

Trả lời phỏng vấn độc quyền Fox News sau hội đàm, Tổng thống Trump tiết lộ đã cùng người đồng cấp Putin "đàm phán" và "đồng ý" về một cuộc trao đổi đất đai và đảm bảo an ninh để chấm dứt cuộc chiến Ukraine.

"Đó là những điểm mà chúng tôi đã đàm phán và là những điểm mà chúng tôi phần lớn đã đồng ý", ông Trump thông tin đồng thời cho biết nhiều điểm đã được đàm phán "thay mặt cho Ukraine và thay mặt cho toàn bộ tình hình NATO". "Tôi nghĩ chúng ta đang tiến gần đến một thỏa thuận", ông cho biết và nói thêm: "Ukraine phải đồng ý với điều đó". Ngoài ra, ông Trump cũng tuyên bố tạm hoãn áp đặt các lệnh trừng phạt mới lên Nga.

Thế cuộc các bên

Trong phân tích gửi đến Thanh Niên, Eurasia Group (Mỹ), đơn vị tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới, đánh giá: Tổng thống Trump muốn một chiến thắng nhanh chóng trong chính sách đối ngoại để thực hiện lời hứa trong chiến dịch tranh cử của mình về việc chấm dứt xung đột Ukraine "trong vòng 24 giờ". Thêm vào đó, chính quyền Washington đương nhiệm không còn kiên nhẫn tài trợ cho Ukraine, và các thành viên Nhà Trắng như Phó tổng thống JD Vance muốn thúc đẩy chính sách đối ngoại xoay trục sang Trung Quốc. Vì thế, không loại trừ khả năng Tổng thống Trump sẽ hướng đến việc miễn sao đạt thỏa thuận với Nga hơn là đàm phán đạt được thỏa thuận tốt.

Cũng theo Eurasia Group, Nhà Trắng có 2 công cụ mạnh mẽ để hướng đến thỏa thuận. Đối với Moscow, Washington có thể áp đặt các biện pháp trừng phạt Trung Quốc nhập khẩu năng lượng từ Nga. Nếu điều này xảy ra, Moscow sẽ bị giáng một đòn tàn khốc bởi nền kinh tế Nga phụ thuộc vào dầu mỏ. Đối với Kyiv, Nhà Trắng có thể sử dụng lá bài là đình chỉ chia sẻ thông tin tình báo. Trong khi các đồng minh châu Âu có thể cung cấp vũ khí thay Mỹ, thì Washington vẫn là nguồn cung cấp thông tin tình báo quan trọng sống còn để Kyiv triển khai các cuộc tấn công chính xác bằng máy bay không người lái.

Về phía Ukraine, nước này muốn ngừng bắn nhưng chỉ với một thỏa thuận lâu dài, kèm theo đó là các điều kiện như không bị loại trừ vĩnh viễn khả năng gia nhập NATO, và không nhượng bộ lãnh thổ mà thiếu sự đảm bảo an ninh vững chắc từ phương Tây. Bởi Kyiv vẫn lo ngại sẽ lại bị Moscow tấn công trong tương lai. Và rõ ràng nếu Ukraine không đồng ý thì mọi thỏa thuận ngừng bắn là vô nghĩa.

Trong khi đó, Nga tất nhiên muốn tránh các lệnh trừng phạt mới của Mỹ, nên cũng không muốn cắt đứt các nỗ lực đàm phán dù vẫn không thay đổi các yêu cầu về thỏa thuận ngừng bắn.

Cơ hội khả dĩ?

Hôm qua, viết trên mạng xã hội, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky thông báo ông sẽ đến Washington để gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump vào ngày 18.8 (theo giờ địa phương).

Sau hội đàm với Tổng thống Putin, Tổng thống Trump đã điện đàm với Tổng thống Zelensky cùng các nhà lãnh đạo châu Âu khi trở về từ cuộc gặp. Liên quan vấn đề này, CNN đưa tin Thủ tướng Anh Keir Starmer và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã hoan nghênh sự "cởi mở" của Mỹ trong việc cung cấp đảm bảo an ninh cho Ukraine như một phần của bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào trong tương lai. CNN dẫn lời một quan chức châu Âu tiết lộ một phần cuộc trò chuyện của ông Trump với các lãnh đạo châu Âu liên quan đảm bảo an ninh tương tự Điều 5 trong hiệp ước của NATO để áp dụng cho Ukraine. Nói một cách khác, dù chưa kết nạp Ukraine vào NATO nhưng khối này có thể thực hiện cam kết bảo vệ Ukraine.

Hồi cuối tháng 11, trả lời phỏng vấn trên Đài Sky News, Tổng thống Zelensky cho biết nếu có thể gia nhập NATO, để những vùng đất mà nước này còn kiểm soát được liên minh bảo vệ, thì Kyiv có thể đạt đồng ý thỏa thuận ngừng bắn. Ý kiến trên đồng nghĩa với việc Kyiv chưa đặt điều kiện tiên quyết về việc Moscow trả lại lãnh thổ đang kiểm soát của Ukraine, để đổi lấy việc gia nhập NATO và kết thúc cuộc chiến.

Chính vì thế, nếu quả thực Mỹ và NATO thống nhất đảm bảo an ninh cho Ukraine thì đây có thể là cơ hội khả dĩ để Kyiv đồng ý kế hoạch hòa bình với Nga.