Sáp nhập các trường phổ thông ra sao?

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có văn bản gửi UBND cấp tỉnh hướng dẫn việc sắp xếp, tổ chức lại mạng lưới cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông và giáo dục thường xuyên phù hợp với chính quyền địa phương hai cấp.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - thành viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội - nêu rõ việc sắp xếp, tổ chức lại mạng lưới các cơ sở giáo dục phổ thông là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước nhằm xây dựng hệ thống giáo dục tinh gọn, hiệu quả, bảo đảm chất lượng và phù hợp với điều kiện thực tiễn. 

Đây là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược, gắn với yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiện nay.

Phải hướng tới người học

Theo bà Nga, thực tế thời gian qua trong quá trình phát triển, mạng lưới trường, lớp học đã được mở rộng mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào việc nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. 

Tuy nhiên cùng với quá trình đô thị hóa, di dân, biến động dân số và sự thay đổi trong phân bố dân cư, nhiều bất cập đã nảy sinh. Cụ thể nơi thừa, nơi thiếu trường lớp; nhiều điểm trường quy mô nhỏ, cơ sở vật chất xuống cấp trong khi ở đô thị lại quá tải học sinh, quỹ đất hạn hẹp.

Trước thực tế đó việc rà soát, quy hoạch và sắp xếp lại mạng lưới các cơ sở giáo dục phổ thông nhằm sử dụng hiệu quả nguồn lực, bảo đảm chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững là hết sức cần thiết. Tuy nhiên quá trình này cần phải được tiến hành thận trọng, khoa học, đặt lợi ích của người học và đội ngũ nhà giáo ở vị trí trung tâm.

Bà Nga nêu rõ văn bản hướng dẫn của Bộ GD-ĐT đã nêu rõ các nguyên tắc, định hướng cơ bản, cụ thể và các địa phương cần dựa vào đó để xây dựng các đề án sắp xếp phù hợp. 

Trong đó nguyên tắc cơ bản nhất là phải không làm ảnh hưởng đến việc dạy và học. Đồng thời không áp dụng máy móc, không chạy theo chỉ tiêu hành chính mà phải xuất phát từ mục tiêu phục vụ tốt nhất quyền lợi học tập của người dân và phải được tính toán kỹ lưỡng. 

Bảo đảm học sinh vẫn được học tập trong điều kiện thuận lợi nhất, không phải đi học xa, không làm tăng sĩ số lớp học, không gây xáo trộn đội ngũ giáo viên.

"Điều quan trọng nhất là mọi quyết định trong sắp xếp mạng lưới trường học đều phải hướng tới người học. Người học phải được bảo đảm quyền được học tập trong môi trường an toàn, thuận lợi, được tiếp cận chương trình giáo dục chất lượng, có đội ngũ giáo viên đủ năng lực, cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Đây là yêu cầu xuyên suốt, thể hiện tính nhân văn và sự ổn định của chính sách giáo dục", bà Nga nêu rõ.

Điều tra, khảo sát kỹ lưỡng

Về giải pháp thực hiện, bà Nguyễn Thị Việt Nga đề nghị việc sắp xếp cần được tiến hành trên cơ sở điều tra, khảo sát kỹ lưỡng thực trạng quy mô học sinh, cơ sở vật chất, đội ngũ và điều kiện địa lý. 

Các địa phương cần xây dựng phương án tổng thể, có lộ trình rõ ràng, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các ngành liên quan như tài chính, nông nghiệp và môi trường, xây dựng... để bảo đảm tính đồng bộ và khả thi.

Đối với vùng đô thị, khu vực đông dân cư, hướng đi phù hợp là tăng quy mô trường học đạt chuẩn, đầu tư chiều sâu về cơ sở vật chất, giảm điểm trường nhỏ lẻ, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong quản lý và dạy học. 

Ngược lại, tại vùng sâu vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn cần có chính sách linh hoạt. Cụ thể duy trì các điểm trường hợp lý, tổ chức mô hình trường phổ thông nhiều cấp học ở nơi dân cư thưa thớt, đảm bảo học sinh không phải đi học xa, nhất là đối với bậc tiểu học.

Đặc biệt quá trình sắp xếp phải gắn liền với chính sách hỗ trợ đối tượng bị ảnh hưởng, như học sinh vùng di chuyển, giáo viên dôi dư, cơ sở vật chất không còn sử dụng. Việc bố trí, sử dụng lại tài sản công cần đúng quy định, tránh lãng phí và thất thoát.

Sắp xếp lại mạng lưới trường học là bước đi cần thiết trong quá trình đổi mới quản lý nhà nước về giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, cải thiện điều kiện dạy và học, hướng tới nền giáo dục công bằng, chất lượng và bền vững. 

Tuy nhiên sự thành công của quá trình này không chỉ được đo bằng số lượng trường được sáp nhập hay giảm đầu mối mà quan trọng hơn là đảm bảo mọi học sinh đều được học tập trong môi trường tốt hơn, thuận lợi hơn.

Đó chính là tiêu chí cao nhất, là thước đo của sự đúng đắn, nhân văn và phù hợp trong quá trình sắp xếp mạng lưới các trường phổ thông - một nhiệm vụ vừa cấp bách vừa lâu dài, đòi hỏi quyết tâm chính trị, sự đồng thuận xã hội và tinh thần trách nhiệm cao của toàn ngành giáo dục.

Không cơ học

Nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng (nay là Ủy ban Văn hóa và Xã hội) Lê Như Tiến cũng đánh giá việc sắp xếp mạng lưới các trường phổ thông nói riêng và các cơ sở giáo dục đào tạo trên cả nước nói chung là cần thiết. Ông nêu rõ việc sắp xếp các bộ ngành, cơ quan, tỉnh thành trong thời gian vừa qua chính là bài học kinh nghiệm quý để có thể vận dụng vào việc sắp xếp của ngành giáo dục.

Theo ông Tiến, cần khẳng định việc sắp xếp toàn bộ mạng lưới các cơ sở giáo dục, nhất là giáo dục phổ thông phải xác định rõ quan điểm để địa phương nào, vùng nào cũng được phủ đầy, phủ kín các bậc học, lớp học và đảm bảo quyền học tập của mỗi học sinh, người dân. 

Đồng thời việc sắp xếp này không được thực hiện một cách cơ học mà phải dựa trên các yếu tố dân số, tỉ lệ học sinh, đơn vị hành chính...

Ngoài ra còn phải dựa vào yếu tố về hệ thống nhà giáo có đáp ứng được đầy đủ yêu cầu của sắp xếp không. Trong đó nếu nhu cầu đào tạo lớn, một đơn vị hành chính có thể có nhiều trường còn với đơn vị hành chính nhỏ, học sinh ít cần sắp xếp đảm bảo phù hợp.

Ông cho rằng trong hướng dẫn của Bộ GD-ĐT mới ban hành đã nêu rõ các nguyên tắc, định hướng sắp xếp cụ thể để các địa phương có thể căn cứ vào đó thực hiện cho phù hợp, đảm bảo đúng yêu cầu, mục tiêu đề ra. 

Ông bày tỏ đồng tình với hướng dẫn của bộ khi nêu rõ việc không sáp nhập trường mầm non với trường phổ thông; không sáp nhập trường phổ thông với cơ sở giáo dục thường xuyên. 

"Nếu sáp nhập trường mầm non với trường phổ thông sẽ không hợp lý. Bởi các cháu học sinh mầm non là nhóm hoàn toàn khác, cần có sự giáo dục đặc biệt chứ không giống như các bậc tiêu học, trung học hay THPT. 

Tương tự vậy, trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên hiện nay là đơn vị đa chức năng, vừa đào tạo nghề vừa thực hiện nhiệm vụ giáo dục thường xuyên như xóa mù chữ, bổ túc văn hóa, cấp bằng trung học phổ thông cho người lớn hay tổ chức các chương trình giáo dục cộng đồng. Vì vậy nếu sáp nhập vào trường phổ thông cũng hoàn toàn không phù hợp", ông Tiến nêu.