Phát hiện nhiều vi phạm của doanh nghiệp xuất khẩu gạo

Qua kiểm tra về tình hình kinh doanh lúa gạo của 44 thương nhân ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, Bộ Công Thương đã chỉ ra nhiều sai phạm của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Không có gạo dự trữ vẫn ký hợp đồng xuất khẩu

Mới đây, Bộ Công Thương đã ban hành kết luận về tình hình kinh doanh lúa gạo của các thương nhân ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long sau khi Chính phủ có chỉ đạo.

Theo đó, một trong những vi phạm nổi cộm được Bộ Công Thương xác định là việc các thương nhân không thực hiện đúng nghĩa vụ dự trữ lưu thông gạo tối thiểu bằng 5% lượng gạo đã xuất khẩu trong 6 tháng trước liền kề, theo quy định tại Nghị định 107 về kinh doanh xuất khẩu gạo .

Đây là cơ chế bắt buộc nhằm đảm bảo cân đối cung cầu trong nước, đặc biệt khi thị trường thế giới biến động mạnh. Thế nhưng, qua kiểm tra, nhiều doanh nghiệp chỉ duy trì dự trữ trên giấy tờ, thậm chí hoàn toàn không có lượng gạo dự trữ thực tế.

Điển hình, Công ty CP Lương thực Hậu Giang không duy trì bất kỳ lượng gạo dự trữ nào, trong khi vẫn ký kết nhiều hợp đồng xuất khẩu lớn. Tình trạng tương tự cũng xảy ra tại Công ty TNHH MTV Lương thực TP. Cần Thơ khi lượng dự trữ thực tế chỉ đạt một nửa yêu cầu tối thiểu. Những lỗ hổng này khiến thị trường trong nước tiềm ẩn nguy cơ mất cân đối khi nhu cầu tăng cao hoặc khi giá quốc tế lên cơn sốt.

Ngoài ra, Bộ Công Thương chỉ ra nhiều vi phạm liên quan đến kho chứa và cơ sở xay xát. Không ít thương nhân sử dụng kho thuê ngoài không đạt chuẩn, xuống cấp, chưa đủ điều kiện phòng cháy chữa cháy, thậm chí không có chứng nhận an toàn vệ sinh. Công ty CP Lương thực Vĩnh Long bị chỉ ra sử dụng kho bãi đã xuống cấp nhiều năm nhưng chưa cải tạo, trong khi Công ty CP Lương thực Tiền Giang không có cơ sở xay xát riêng, phụ thuộc hoàn toàn vào đối tác bên ngoài chưa được cấp chứng nhận.

Đặc biệt, việc không tuân thủ nghĩa vụ báo cáo định kỳ cũng xuất hiện ở nhiều đơn vị. Điển hình, Công ty TNHH Sunrise Ins nhiều lần chậm gửi báo cáo định kỳ, thậm chí số liệu trong báo cáo không thống nhất với hệ thống hải quan, trong khi hồ sơ hợp đồng còn thiếu vận đơn và chứng nhận kiểm dịch. Công ty CP Xuất nhập khẩu An Giang (Angimex) cũng bị nêu tên khi nộp báo cáo muộn hàng quý, số liệu thiếu chính xác và thiếu thông tin về giá trị xuất khẩu.

Sai sót về chứng từ, thuế và quản trị

Đoàn kiểm tra liên ngành cũng chỉ rõ những sai phạm trong việc ký kết và thực hiện hợp đồng thương mại. Một số doanh nghiệp ký hợp đồng xuất khẩu gạo nhưng không kèm đầy đủ chứng từ bắt buộc như vận đơn, giấy chứng nhận kiểm dịch, chứng nhận chất lượng. Trường hợp của Công ty TNHH Sunrise Ins và Công ty CP Xuất nhập khẩu An Giang (Angimex) là điển hình cho tình trạng này, khi hợp đồng thiếu giấy chứng nhận chất lượng và chứng từ vận tải.

Trong khi đó, Công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An lại xuất trình bản photo chứng nhận kiểm dịch trong giao dịch xuất khẩu sang châu Phi, một hình thức không hợp lệ và tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu xảy ra tranh chấp quốc tế.

Không chỉ dừng ở đó, nghĩa vụ thuế và tài chính cũng là điểm nóng. Công ty CP Lương thực Sóc Trăng bị phát hiện chậm nộp thuế, còn nợ hơn 1,5 tỷ đồng chưa thanh toán. Công ty TNHH MTV Lương thực TP. Cần Thơ bị chỉ ra kê khai giá trị hợp đồng thấp hơn thực tế để giảm nghĩa vụ thuế, một hành vi vi phạm nghiêm trọng gây nguy cơ thất thu ngân sách Nhà nước.

Ngoài các lỗi cụ thể trên, nhiều doanh nghiệp cũng bộc lộ yếu kém trong quản trị nội bộ. Không ít nơi chưa có bộ phận giám sát chuyên trách, dẫn đến tình trạng hồ sơ lỏng lẻo, khai báo sai sót liên tục.

Từ kết quả kiểm tra, Bộ Công Thương yêu cầu các doanh nghiệp vi phạm về dự trữ lưu thông phải bổ sung đầy đủ lượng gạo dự trữ, có xác nhận của Sở Công Thương địa phương; doanh nghiệp sử dụng kho bãi không đạt chuẩn phải nhanh chóng cải tạo hoặc chấm dứt hợp đồng thuê; những đơn vị chậm báo cáo phải cam kết nộp báo cáo định kỳ đúng hạn và chính xác, số liệu sẽ được đối chiếu chéo với hải quan và thuế.

Về nghĩa vụ tài chính, doanh nghiệp nợ thuế phải thanh toán trong vòng 30 ngày, nếu không sẽ bị cưỡng chế theo Luật Quản lý thuế. Riêng các vi phạm liên quan đến hợp đồng và chứng từ thương mại, Bộ yêu cầu chuẩn hóa quy trình, lưu trữ và xuất trình đầy đủ khi có yêu cầu.

Đặc biệt với Công ty TNHH Sunrise Ins, Bộ Công Thương yêu cầu rà soát toàn bộ quy trình quản lý hồ sơ, khắc phục ngay tình trạng chậm trễ, thiếu minh bạch, nếu không sẽ xem xét đình chỉ giấy phép kinh doanh xuất khẩu gạo. Những doanh nghiệp tái phạm nhiều lần có thể bị thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện xuất khẩu.