Nợ công thuộc hàng cao nhất khu vực, nền kinh tế thứ 2 Châu Âu rơi vào khủng hoảng ngân sách, rủi ro lan rộng khắp EU

Việc nền kinh tế nổi tiếng này có khả năng phải cầu cứu IMF càng khiến thị trường bất an.

Trong nhiều thập kỷ, Pháp được xem là một trụ cột kinh tế của châu Âu, với nền công nghiệp đa dạng, hệ thống phúc lợi hào phóng và vị thế chính trị nổi bật. Thế nhưng chỉ trong vòng chưa đầy một năm, niềm tin đó đang lung lay.

Thâm hụt ngân sách phình to, nợ công vượt ngưỡng an toàn, và bất ổn chính trị gia tăng đang đẩy quốc gia này vào một vòng xoáy nguy hiểm, có thể tạo ra những làn sóng chấn động khắp Liên minh châu Âu (EU).

Thâm hụt

Năm 2024, thâm hụt ngân sách của Pháp đạt 5,8% GDP (tương đương gần 169 tỷ Euro), mức cao thứ hai trong khu vực đồng Euro (Eurozone), chỉ sau một số nền kinh tế vốn đã yếu khác và vượt xa mức 3% theo quy định của EU.

Nợ công quý I/2025 đạt khoảng 3,3 nghìn tỷ Euro, tương đương 114% GDP nếu tính theo chuẩn nợ gộp, vượt xa mức trần 60% mà EU quy định, cao hơn cả Italy và Tây Ban Nha.

Pháp đã duy trì thâm hụt ngân sách trong gần nửa thế kỷ, chủ yếu để tài trợ cho mô hình nhà nước phúc lợi rộng lớn. Tuy nhiên, tình hình trở nên tồi tệ hơn sau khi Pháp tăng cường chi tiêu công để bảo vệ nền kinh tế khỏi các tác động của đại dịch COVID-19 và cuộc khủng hoảng năng lượng.

Chi tiêu này, dù cần thiết, đã đẩy nợ và thâm hụt lên mức kỷ lục.

Dẫu vậy, nguyên nhân không chỉ nằm ở chi tiêu khẩn cấp thời đại dịch và khủng hoảng năng lượng mà còn ở việc những bất ổn địa chính trị khiến Pháp chưa thể rút lại mức chi tiêu công vốn đã chiếm hơn 57% GDP – cao nhất trong nhóm G7.

Tệ hơn vào ngày 26/8, thị trường tài chính phản ứng dữ dội trước thông tin Thủ tướng François Bayrou sẽ tổ chức bỏ phiếu tín nhiệm vào 8/9 để thông qua gói cắt giảm 44 tỷ Euro, bao gồm cả việc hủy hai ngày nghỉ lễ quốc gia.

Phe đối lập lập tức tuyên bố sẽ bỏ phiếu chống, làm dấy lên lo ngại chính phủ có thể sụp đổ – lần thứ hai chỉ trong vòng chín tháng.

Chỉ trong vài giờ, lợi suất trái phiếu chính phủ (OAT) của Pháp tăng mạnh, tiệm cận nhóm rủi ro cao của Eurozone, cổ phiếu các ngân hàng lớn như BNP Paribas và Société Générale giảm hơn 5%, phản ánh nguy cơ mất giá trị tài sản khi nắm giữ lượng lớn nợ công.

Các nhà đầu tư đã bán tháo cổ phiếu, đặc biệt là của các ngân hàng lớn của Pháp nắm giữ trái phiếu chính phủ. Điều này khiến chi phí vay nợ của Pháp tăng cao. Các cơ quan xếp hạng tín nhiệm quốc tế cũng đã hạ bậc tín nhiệm của Pháp, làm tăng thêm chi phí vay nợ và gây ra những lo ngại nghiêm trọng.

Bộ trưởng Tài chính Eric Lombard càng làm thị trường thêm bất an khi thừa nhận "không thể đảm bảo Pháp sẽ không cần đến sự hỗ trợ của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF)".

Tuyên bố này không chỉ gây chấn động dư luận trong nước, mà còn chạm vào một "điểm nhạy cảm" – khả năng một nền kinh tế hàng đầu EU phải cầu cứu thể chế thường gắn với các quốc gia đang phát triển hoặc khủng hoảng nghiêm trọng.

Theo các chuyên gia của Goldman Sachs, cuộc khủng hoảng hiện tại của Pháp không chỉ mang tính nội bộ mà còn có khả năng lan sang toàn châu Âu. Khi lợi suất OAT tăng, nhà đầu tư đòi "phí rủi ro chính trị" cao hơn, và sự chênh lệch này có thể kéo cả khối Eurozone vào vòng xoáy bất ổn tài chính – đặc biệt trong bối cảnh Italy, Tây Ban Nha hay Bỉ cũng mang gánh nợ lớn.

Thêm vào đó, việc Pháp bị đưa vào thủ tục thâm hụt quá mức (EDP) của EU đồng nghĩa với áp lực điều chỉnh ngân sách sâu hơn, tiềm ẩn nguy cơ thắt chặt tài khóa đồng loạt trong khu vực.

Nguy cơ

Tờ New York Times (NYT) nhận định nếu gói cắt giảm không được thông qua, Pháp sẽ phải đối mặt với hai rủi ro: chi phí vay tiếp tục leo thang, và nguy cơ chính trị rơi vào thế bế tắc kéo dài.

Các công đoàn lớn đã lên kế hoạch họp khẩn, trong khi trên mạng xã hội lan truyền lời kêu gọi "đóng cửa nước Pháp" vào 10/9 bằng đình công và tẩy chay toàn quốc.

Sự kết hợp của bất ổn xã hội và áp lực tài chính khiến nhiều chuyên gia lo ngại Pháp đang bước vào giai đoạn mà "mỗi ngày trì hoãn là một ngày trả giá đắt hơn".

Ngân hàng ING Bank cảnh báo kinh tế Pháp vốn yếu (tăng trưởng dự báo 0,8% năm nay) sẽ thêm bất ổn nếu chính phủ sụp đổ. Lãi suất vay có thể vượt Italy trong 2 tuần, khiến Pháp rơi xuống cuối bảng tài chính EU.

Trong bài phát biểu trước công đoàn CFDT, Thủ tướng Bayrou nói thẳng: "Chúng ta chỉ có 13 ngày để chọn giữa hỗn loạn hoặc trách nhiệm".

Tuy nhiên với bối cảnh chính trị phân mảnh, xã hội chia rẽ và thị trường đã bắt đầu rút vốn, lựa chọn "trách nhiệm" không còn là một quyết định thuần túy kinh tế, mà là một phép thử sinh tử cho vị thế của Pháp trong EU.

Thậm chí với vai trò là nền kinh tế lớn thứ hai trong khu vực đồng Euro, cuộc khủng hoảng nợ của Pháp không chỉ là vấn đề nội bộ mà còn đặt ra câu hỏi về sự ổn định tài chính của toàn bộ khu vực. Nếu Pháp không thể kiểm soát được nợ công, điều đó có thể gây ra hiệu ứng domino, đe dọa sự ổn định của cả châu Âu.

*Nguồn: NYT, Fortune, BI