Nhạc sĩ Mặc Thế Nhân: Yêu thương xưa chỉ còn âm thừa

Nhạc sĩ Mặc Thế Nhân đã trở về lòng đất mẹ, như tên một ca khúc nổi tiếng của ông Trả tôi về. Ông mất lúc 16 giờ ngày 8.8.2025 tại nhà riêng ở TP.HCM, thọ 86 tuổi.

Thuở niên thiếu của tôi cách đây gần 60 năm, tôi đã từng đắm hồn trong giai điệu bolero mượt mà, thấm đẫm phong vị quê hương của ca khúc Trả tôi về do nhạc sĩ Mặc Thế Nhân sáng tác: Xin trả tôi về ngày xưa thơ mộng đó. Bên mái tranh chiều ngồi ngắm áng mây trôi. Mẹ quê đun bếp nghèo thơm mùi rơm qua khói mờ. Ôi tình quê trìu mến…

Duyên trời đưa đẩy, sau này tôi trở thành phóng viên mảng văn nghệ và đã có dịp đến phỏng vấn ông tại tư gia trên đường Hà Huy Giáp, P.Thạnh Lộc, Q.12 cũ (nay là P.An Phú Đông), TP.HCM. Mặc Thế Nhân tên thật là Phan Công Thiệt, sinh năm 1939 tại mảnh đất hương hỏa này. 17 tuổi, ông vào học Trường Ca vũ nhạc phổ thông Sài Gòn và được học với các nhạc sĩ nổi tiếng như Thẩm Oánh, Hùng Lân... "Hạ sơn", ông gia nhập ban nhạc Hoa Niên, rồi cộng tác với ban nhạc Xuân Bình chuyên đệm nhạc trên đài phát thanh. Ca khúc đầu tay của ông là Trăng quê hương (1958), rồi đến Vui tàn ánh lửa (1959)... Không chỉ hoạt động âm nhạc, ông còn là ký giả tân nhạc kịch trường. Nghệ danh "Mặc Thế Nhân" theo ông giải thích có nghĩa là "Góp giọt mực cho đời", chứ không phải là "Mackeno" theo nghĩa tiêu cực…

NHỮNG BÓNG HỒNG TRONG ĐỜI

Ngồi nói chuyện với tôi là một ông già với mái tóc bạc trắng. Ông khoe những tấm ảnh của ông thời trẻ, trông rất đẹp trai…

Ông kể cho tôi nghe sự ra đời các ca khúc mà ông đã sáng tác. Khi người yêu đầu đời của ông qua đời bởi tai nạn giao thông, ông khóc nàng: …Ru em, ru em tròn giấc ngủ. Mộng hai mươi đó giấc Nam Kha này mây xa. Ru em, ru em đẹp giấc nồng. Vờn đôi tay yếu kéo thời gian ngược dòng… (Ru em tròn giấc ngủ, 1968).

Thời gian dạy nhạc cho ca sĩ Hương Lan (1970), trái tim ông lại xao động. Trong nhà Hương Lan lúc đó có một cô gái tên là Võ Thị Lan Anh, cô này vì ái mộ giọng hát của "thần đồng" Hương Lan quá, nên từ Nha Trang tìm đến nhà Hương Lan tại Sài Gòn xin kết bạn, rồi... ở lại luôn. Chàng nhạc sĩ và cô nàng ở ké "tình trong như đã, mặt ngoài còn e" vì lúc đó chàng đã có gia đình. Rồi họ chia tay nhau, cô Lan Anh về Nha Trang. Ít lâu sau, chàng nhạc sĩ nhận được thiệp hồng cô ấy báo tin sắp cưới. Quá buồn, Mặc Thế Nhân trải lòng ra để viết ca khúc Em về với người, bài hát điệu tango habanera mang âm hưởng giọng Huế, bởi Lan Anh là người Huế: Bây chừ là hết rồi. Em về vui bên nớ..., ông muốn nhắn gửi với người ấy rằng: Anh không trách gì đâu, có chăng, anh trách đời riêng anh. Không giữ em dài lâu, để em lỡ duyên tình đầu...

Ca khúc Em về với người rất được công chúng yêu thích, mấy tháng sau Mặc Thế Nhân viết tiếp ca khúc Cho em vừa lòng. Ca khúc viết xong nhưng có vài chỗ chưa được vừa ý, ông nhờ nhạc sĩ Nhật Ngân góp ý. Nhật Ngân sửa lại vài chỗ và sửa cái tựa bài hát thành Cho vừa lòng em và ký tên chung là Phan Trần - ghép bởi 2 cái họ: Phan (Công Thiệt) và Trần (Nhật Ngân). Đó cũng là xuất xứ của bài hát có những ca từ: Thôi rồi ta đã xa nhau, kể từ khi pháo đỏ rượu nồng. Anh đường anh, em đường em, yêu thương xưa chỉ còn âm thừa... Anh về góp lại thư em, cả nghìn trang giấy mỏng xanh màu. Gom cả áo lạnh ngày xưa, anh đem ra đốt thành tro tàn. Hai ông Phan - Trần còn ký tên chung dưới những ca khúc Một lần dang dở, Ôm hận tình tôi, Cho người vào cuộc chiến...

Nhạc sĩ còn nhớ lại những chiều mưa ông chở ca sĩ Trúc Mai về bến xe lam trước rạp Cao Đồng Hưng (Bà Chiểu)... đã gợi hứng cho ông sáng tác ca khúc Chiều mưa anh đưa em về và 10 bài Tương tư… Chờ em trong chiều nay, nắng hôn đường phố dài. Người qua đôi từng đôi, lắng nghe buồn xua tới…(Tương tư 3).

Sau lần phỏng vấn đó, tôi cũng thường hay gặp ông trong những buổi họp mặt tất niên của Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc (chi nhánh phía nam), tất niên của nhóm Tao Ngộ Bằng Huynh (tập hợp những nhạc công, nhạc sĩ, ca sĩ, nghệ sĩ... của Sài Gòn xưa) hoặc họp mặt với ca sĩ Chế Linh trong những lần danh ca này về nước... Vì ở vùng ngoại ô và sức khỏe kém nên những lần họp mặt như thế, ông thường được người con trai là anh Phan Anh chở đi bằng xe máy. Bẵng đi một thời gian không thấy ông xuất hiện, tôi gọi điện thoại cho anh Phan Anh thì anh cho biết nhạc sĩ bị đột quỵ, mới từ bệnh viện về, còn rất yếu và không trả lời điện thoại được. Từ buổi đó đến nay đã 5 năm, và hôm nay được hung tin ông đã lìa xa cõi tạm.

Mặc Thế Nhân - như ông định nghĩa "góp chút mực cho đời". Vâng, ông không chỉ góp một chút mà đã vắt hết cho đời những giọt mực yêu thương, những giọt tình sâu lắng…