Nha Trang xanh: Đo trải nghiệm xanh của du khách thay vì đếm khách

Tác giả Nguyễn Lâm Trâm Anh (giảng viên luật, Trường đại học Sài Gòn - SGU) đề xuất một lộ trình để Nha Trang định vị là đô thị du lịch xanh hàng đầu, góp phần cùng Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Hội thảo "Để Khánh Hòa trở thành điểm đến xanh toàn diện của thế giới" là thời điểm thích hợp để Nha Trang bước vào một cuộc chuyển đổi xanh thực chất, đo đếm được và nhìn thấy bằng kết quả.

Lộ trình biến tầm nhìn thành hành động

Muốn đi nhanh và đúng, trước hết phải gọi tên đúng mục tiêu. "Điểm đến xanh" là khái niệm rộng, dễ dàn trải nếu không được định nghĩa rõ. Với lợi thế là đô thị du lịch, Nha Trang nên chọn hướng ưu tiên là đô thị du lịch xanh hàng đầu - một phân lớp cụ thể trong bức tranh đô thị xanh - để tập trung nguồn lực, tạo ra các mô hình mẫu có thể nhân rộng.

Để thống nhất khái niệm, Nha Trang cần thiết lập cơ chế đối thoại chính sách thường xuyên giữa chính quyền, giới nghiên cứu - đào tạo, cộng đồng doanh nghiệp và người dân. 

Đối thoại này không dừng ở thảo luận học thuật mà phải đi đến một bộ tiêu chí nhận diện "điểm đến du lịch xanh Nha Trang". Bộ tiêu chí phải phù hợp điều kiện Việt Nam, đo đếm được, có lộ trình nâng chuẩn định kỳ.

Trên nền tảng khái niệm đã thống nhất, cần một cuộc rà soát hệ thống:

Khung chính sách - pháp luật: Những quy định nào đang cản trở năng lượng tái tạo trong cơ sở lưu trú; quy chuẩn xử lý nước thải, rác thải du lịch đã tương thích kinh tế tuần hoàn; cơ chế hạn chế nhựa dùng một lần trong dịch vụ du lịch ra sao.

Hạ tầng - hệ sinh thái: Năng lực giao thông công cộng phục vụ du lịch; lối đi bộ - xe đạp ven biển; bến bãi trung chuyển; xử lý nước thải - chất thải; dữ liệu số để phân luồng khách, giám sát "sức chịu tải" môi trường.

Kết quả rà soát phải kết tinh thành kế hoạch hành động du lịch xanh Nha Trang 2025 - 2030: xác định mục tiêu theo năm; gắn trách nhiệm tới từng đơn vị chủ trì - phối hợp; bố trí nguồn lực và cơ chế giám sát độc lập. 

Từ đây, chuyển trọng tâm quản lý từ đếm lượng khách sang đo chất lượng sống của cư dân và trải nghiệm xanh của du khách.

Thí điểm phố không động cơ theo khung giờ

Mô hình đô thị du lịch xanh cho Nha Trang dựa trên 3 trụ cột: (1) Không gian - hạ tầng xanh; (2) Cư dân - doanh nghiệp xanh; (3) Quản trị - bảo tồn - chuyển đổi số và hội nhập. Mỗi trụ cột có mục tiêu, công cụ triển khai và cách đo lường rõ ràng.

Không gian - hạ tầng xanh, kinh tế tuần hoàn, giao thông sạch: Đến năm 2030, 100% cơ sở lưu trú từ 3 sao trở lên lắp điện mặt trời hoặc mua tối thiểu 30% điện xanh; được hỗ trợ vay ưu đãi, miễn giảm phí thẩm định cho hạng mục tiết kiệm năng lượng, ưu tiên cấp phép cải tạo gắn tiêu chí xanh. 

Áp dụng trả phí theo lượng thải, bắt buộc phân loại rác tại nguồn, xây mạng lưới tái chế nhựa - hữu cơ, mục tiêu năm 2030 tối thiểu 60% chất thải rắn du lịch được tái chế/thu hồi. Tăng mảng xanh - mặt nước, thiết kế lại công viên, lối dạo ven biển theo chuẩn tiếp cận; hình thành trục đi bộ xanh kết nối điểm tham quan với bãi đỗ xe ngoại vi và xe điện trung chuyển. 

Giai đoạn 2026 - 2030 điện hóa 100% xe buýt du lịch nội đô, khuyến khích taxi điện; thí điểm phố không động cơ theo khung giờ; thu phí vào khu đón khách đông đối với phương tiện phát thải cao.

Cư dân, nguồn nhân lực - doanh nghiệp sống xanh: Đưa du lịch bền vững, bảo vệ hệ sinh thái biển vào ngoại khóa; triển khai bộ công cụ truyền thông cộng đồng "Nha Trang - Tôi xanh". Các trường mở học phần bắt buộc về quản lý môi trường, an toàn sinh học biển, tiêu chuẩn phục vụ xanh; liên kết doanh nghiệp cấp chứng chỉ hướng dẫn viên xanh/quản lý khách sạn xanh. 

Xếp hạng "Sao xanh Nha Trang" cho cơ sở dịch vụ, công khai điểm trên bản đồ số; du khách dùng thẻ "Nha Trang Xanh" tích điểm, nhận ưu đãi. Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ chuyển đổi mô hình, giảm nhựa dùng một lần, phát triển du lịch cộng đồng.

Quản trị - bảo tồn - chuyển đổi số - hội nhập: Áp dụng ngưỡng sức chịu tải cho điểm lặn san hô, đảo - vịnh; lập Quỹ phục hồi san hô - cỏ biển từ phí dịch vụ hệ sinh thái. Vận hành bảng điều khiển dữ liệu du lịch xanh theo thời gian thực và ứng dụng "Nha Trang Xanh".

Mốc thực thi: Trong 12 tháng hoàn thành bộ tiêu chí - chỉ số, vận hành dữ liệu, thí điểm phố không động cơ, triển khai Sao xanh (đợt 1). 

Đến năm 2027: 50% chuyến vận chuyển sạch, 50% cơ sở đạt chuẩn xanh cơ bản, tái chế tối thiểu 50% rác du lịch, công bố báo cáo dấu chân carbon. 

Đến năm 2030: đạt chuẩn điểm đến du lịch xanh cao cấp; 100% cơ sở từ 3 sao dùng tối thiểu 30% điện xanh; tái chế/thu hồi 60% rác; phục hồi bền vững ít nhất 2 hệ sinh thái biển; nâng chỉ số hài lòng trải nghiệm xanh.