Nhà thờ Chợ Quán hơn 300 năm cổ nhất TP.HCM, được xây dựng 8 lần

TP.HCM có một nhà thờ hơn 300 năm tuổi, được mệnh danh là cổ nhất thành phố, từng trải qua 8 lần xây dựng trong suốt chiều dài lịch sử.

Hơn 300 năm thăng trầm và 8 lần xây dựng

Đến khám phá phường Chợ Quán, TP.HCM mới sau ngày vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, chúng tôi không khỏi trầm trồ trước một nhà thờ màu hồng nằm sừng sững giữa khu đô thị sầm uất.

Nhà thờ nổi bật với màu hồng trang nhã, ẩn mình sau trục đường đông đúc và hàng cây cao tỏa bóng mát. Từ trên cao nhìn xuống, toàn bộ nhà thờ như một mũi tên thẳng tắp với mái ngói đỏ sẫm kéo dài, 2 bên đối xứng và kết thúc bằng mặt tiền được chạm trổ cầu kỳ. Nổi bật nhất là tháp chuông có gai vút nhọn lên bầu trời.

Nhà thờ Chợ Quán (ở 120 Trần Bình Trọng, phường Chợ Quán, TP.HCM) - giáo xứ Chợ Quán, Tổng giáo phận Sài Gòn - khởi nguồn từ một công trình đơn sơ được dựng lên vào năm 1670. Đến khoảng những năm 1720, các linh mục thừa sai bắt đầu xây dựng lại nhà thờ lần đầu tiên bằng vật liệu kiên cố hơn.

Trải qua hàng thế kỷ với nhiều biến cố lịch sử, nhà thờ không ít lần bị phá hủy và tái thiết. Phiên bản hiện tại là lần xây thứ 8, được khởi công dưới thời Cha Nicolas Hamm Tài. Năm 1885, ngài mua xe bò, chở đất từ khu vực Bàu Chùa (còn gọi là Bàu Sen) về đắp nền, khởi động công trình với sự hỗ trợ của Cha Charles Boutier Thiết.

Tuy nhiên, công trình tạm dừng một thời gian cho đến năm 1887, khi Cha Jules Errard Y về nhận quản nhiệm giáo xứ. Ngài tiếp tục hoàn thiện các hạng mục: lợp mái ngói, lắp đặt bàn thờ và khung cửa, xây lầu đầu tiên của tháp chuông. Sau đó, cha còn cho đóng trần, lát nền gạch và xây lan can bao quanh hàng hiên nhà thờ.

Đến tháng 10.1891, Cha Lucien Mossard Mão tiếp tục hoàn tất công trình và chính thức khánh thành vào ngày 16.2.1896.

Từ đó đến nay, nhờ được mở rộng và trùng tu qua từng giai đoạn, nhà thờ cổ nhất TP.HCM vẫn giữ được vẻ khang trang, tọa lạc trên khuôn viên rộng hơn 16.000 m².

Cách nhà thờ khoảng 100 mét là lăng mộ học giả Trương Vĩnh Ký, người từng gắn bó sâu sắc với khu vực này.

Bà Nguyễn Hạnh Phước (71 tuổi, sống cạnh nhà thờ) chia sẻ, bà thường xuyên đến dự thánh lễ tại nhà thờ Chợ Quán. Hồi tưởng về những năm 1960, bà kể: "Lúc tôi còn nhỏ, các cửa nhà thờ làm bằng gỗ, nhà thờ sơn trắng, nhưng màu cũ lắm. Sau này sửa lại thì khang trang hơn. Cha xứ còn cho làm thêm vòm mái cong dọc hành lang nhà thờ".

Chỉ tay về phía những con đường bao quanh, bà Phước nhớ rõ: "Hồi xưa toàn là đường sỏi đá, đất cát, chứ chưa trải nhựa như giờ". Theo bà, nhà thờ Chợ Quán xưa vốn chỉ là một ngôi nhà nguyện nhỏ, rồi dần dà mở rộng thành thánh đường như ngày nay.

Kiến trúc Gothic độc đáo giữa TP.HCM

Khám phá kỹ hơn nét đẹp của nhà thờ cổ nhất TP.HCM với phong cách Gothic (kiểu kiến trúc ở châu Âu, khoảng thế kỷ 12 đến thế kỷ 16 - PV) chạm khắc tinh xảo. Từ cổng chính, phía bên trái có núi Đức Mẹ, phía sau là tượng đài Đức Mẹ Fatima, bên phải là tượng Thánh Giuse, nhà sách, nhà mục vụ...

Bước vào bên trong nhà thờ, chúng tôi như lạc vào một không gian linh thiêng tràn ngập ánh sáng và vẻ đẹp cổ điển. Trần nhà thờ được thiết kế theo kiểu vòm cuốn nối tiếp nhau tạo thành một trục dọc xuyên suốt từ cửa chính đến cung thánh.

Lòng nhà thờ rộng ở giữa và hành lang 2 bên, được phân tách bởi những hàng cột lớn nối tiếp nhau bằng những vòm cong mềm mại. 

Toàn bộ không gian nhà thờ Chợ Quán khoác lên mình sắc trắng ngà chủ đạo, làm nổi bật các chi tiết trang trí ánh vàng nhạt và hệ thống đèn chùm kiểu cổ thanh nhã.

Trên cao là những cửa sổ kính màu hình vòm, ánh sáng len qua lớp kính. Tường và trụ được trang trí bằng các chi tiết hoa văn tinh tế, xen kẽ giữa sắc vàng của cột đá cẩm thạch.

Trải qua hơn 300 năm, nhà thờ Chợ Quán vẫn giữ nguyên vẻ uy nghi và cổ kính, như một chứng nhân lặng lẽ của TP.HCM xưa cũ. 

Giữa phố thị hiện đại, ngôi thánh đường này vẫn là điểm đến linh thiêng, mang đến cảm giác an yên và gợi nhắc những giá trị vượt thời gian.