Nguy cơ vắng bóng món lươn trong thực đơn toàn cầu

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Đại học Chuo (Nhật Bản) và Đại học Quốc lập Đài Loan, 99% các sản phẩm chế biến từ lươn đang được bán tại 11 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới có nguồn gốc từ 3 loài lươn bên bờ vực tuyệt chủng.

Cụ thể, nhờ phương pháp giải mã gen bằng kỹ thuật ADN barcoding, các nhà nghiên cứu từ 2 trường đại học nói trên xác định rằng phần lớn lượng lươn tiêu thụ trên thế giới hiện thuộc về 3 loài, bao gồm lươn Mỹ, lươn Nhật Bản và lươn châu Âu. 

Cả 3 loài lươn này đều được Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) liệt vào danh sách các loài nguy cấp hoặc cực kỳ nguy cấp. 

Trong bối cảnh thị trường lươn toàn cầu thiếu minh bạch, khiến việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm gặp khó, nhóm nghiên cứu đã tiến hành phân tích gen của 282 mẫu sản phẩm từ lươn. 

Các mẫu này bao gồm cả lươn sống và lươn đã qua chế biến, được thu thập từ 26 thành phố thuộc châu Á, châu Âu, Bắc Mỹ và châu Đại Dương trong giai đoạn 2023 - 2025.

Kết quả thống kê cho thấy trong tổng số 282 mẫu, lươn Mỹ chiếm 154 mẫu, lươn Nhật Bản chiếm 120 mẫu và lươn châu Âu với 4 mẫu. Ngoài ra, nhóm cũng ghi nhận 1 mẫu lươn ngắn Indonesia và 3 mẫu không thể xác định chính xác loài.

Dựa trên dữ liệu về sản lượng và thống kê thương mại, nhóm nghiên cứu ước tính rằng lươn Mỹ, lươn Nhật Bản và lươn châu Âu lần lượt chiếm 75,3%; 18% và 6,7% sản lượng lươn phân phối trên toàn cầu. 

Tiêu thụ lươn tập trung mạnh tại khu vực Đông Á. Trong đó, lượng lươn cung ứng trong nước, Trung Quốc chiếm khoảng 60% tổng nguồn cung lươn toàn cầu trong giai đoạn 2020 - 2022. Nhật Bản xếp ở vị trí thứ 2 với khoảng 19% sản lượng lươn cung ứng toàn cầu, nhưng có mức tiêu thụ lươn bình quân đầu người hàng năm cao nhất thế giới.

Trước nguy cơ suy giảm nghiêm trọng quần thể lươn, tháng 6-2025, Liên minh châu Âu (EU) đã đề xuất áp đặt hạn chế xuất khẩu đối với tất cả các loài lươn, dựa trên Công ước Washington - hiệp ước quốc tế về kiểm soát buôn bán các loài động vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng. 

Theo đó, EU cảnh báo nếu không có biện pháp quản lý kịp thời, các loài lươn có nguy cơ biến mất hoàn toàn.

Giáo sư Kenzo Kaifu, chuyên gia về sinh thái bảo tồn tại Đại học Chuo, đồng thời là thành viên nhóm nghiên cứu, nhấn mạnh việc đánh giá chính xác thực trạng hiện nay của quần thể lươn và mối liên hệ giữa những gì con người đang có trên bàn ăn với hệ sinh thái toàn cầu là điều tối quan trọng.