Nguy cơ tử vong trong 24 giờ do não mô cầu - Báo VnExpress

TS.BS Nguyễn An Nghĩa, Phó trưởng Khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi đồng 1, TP HCM, cho biết não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra. Có nhiều thể bệnh do não mô cầu gây ra, trong đó nghiêm trọng và thường gặp nhất là viêm màng não mủ và nhiễm trùng huyết, diễn tiến rất nhanh trong vòng vài giờ, có thể gây tử vong.

Giải thích về cơ chế gây bệnh, bác sĩ Nghĩa cho biết đối với bệnh lý não mô cầu xâm lấn thể tối cấp, vi khuẩn sau khi xâm nhập vào máu sẽ trốn tránh hệ miễn dịch và hệ thống bổ thể. Chúng tiết độc tố mạnh, kích hoạt viêm toàn thân, gây tổn thương mạch máu, hoại tử mô và suy đa cơ quan như suy thận, suy hô hấp. Bệnh diễn tiến qua ba giai đoạn trong vòng 24 giờ đầu: triệu chứng mơ hồ như đau đầu và sốt; sau đó xuất hiện tử ban và cứng cổ; cuối cùng là co giật và mất ý thức.

"Dấu hiệu phát ban đặc trưng có thể không xuất hiện, trong khi dấu hiệu nhận biết ban đầu mơ hồ và dễ nhầm lẫn như sốt cao, đau đầu, buồn nôn... nên khó phát hiện sớm, bỏ lỡ giai đoạn vàng điều trị", bác sĩ Nghĩa nói.

Trong thể nhiễm trùng huyết tối cấp, thời gian từ khởi phát đến tử vong có thể chỉ 6-8 giờ nếu không được xử trí kịp thời. Trường hợp được điều trị tích cực, khoảng 10-19% bệnh nhân vẫn tử vong. Trong số người sống sót, 20-50% phải chịu di chứng nặng nề suốt đời như đoạn chi, ghép da, chạy thận nhân tạo, co giật, động kinh, giảm thị lực, thính lực hoặc rối loạn thần kinh.

Bác sĩ Nghĩa kể về một trường hợp bệnh nhi tại Bệnh viện Nhi đồng 1 với chẩn đoán nhiễm khuẩn huyết và viêm màng não do não mô cầu. Trẻ khởi phát bệnh chỉ khoảng 10 giờ trước khi đến khám với triệu chứng ho và thở mệt. Lúc nhập viện, ngực trẻ xuất hiện vài chấm xuất huyết nhỏ nhưng chỉ 2-3 giờ sau đã suy hô hấp và sốc. Dù bé được điều trị tích cực, qua khỏi, song chịu di chứng nặng nề như đoạn chi ở cả hai chân và tháo khớp ở một số đốt ngón tay.

Bên cạnh đó, chi phí điều trị một ca não mô cầu nặng có thể lên tới hàng trăm triệu đồng, cùng với gánh nặng chăm sóc lâu dài. Ví dụ, trẻ bị đoạn chi cần hỗ trợ sinh hoạt suốt đời, còn những trường hợp giảm thính lực, di chứng não sẽ chậm phát triển trí tuệ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng học tập và tương lai.

Do đó, bệnh do não mô cầu được coi là nguy hiểm, gây gánh nặng lớn. Bộ Y tế xếp bệnh do não mô cầu vào bệnh truyền nhiễm nhóm B, khuyến cáo giám sát ca bệnh và phòng ngừa thường xuyên, kiểm soát sự lây lan trong cộng đồng.

Theo bác sĩ Nghĩa, não mô cầu lây lan chủ yếu qua đường hô hấp khi tiếp xúc gần và trong không gian kín với người mang mầm bệnh, hoặc chạm tay vào mắt, mũi, miệng sau khi tiếp xúc bề mặt chứa vi khuẩn.

Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất là trẻ dưới năm tuổi, thanh thiếu niên sống trong môi trường tập thể đông đúc như nhà trẻ, trường học, ký túc xá, doanh trại... và người cao tuổi hoặc có cơ địa suy giảm miễn dịch. Vi khuẩn thường cư trú âm thầm tại vùng mũi họng mà không gây triệu chứng, còn gọi là hiện tượng người lành mang trùng.

Theo Cục phòng bệnh (Bộ Y tế), trong cộng đồng tỷ lệ người lành mang trùng ở mũi, hầu, họng từ 5% - 25%. Tỷ lệ này cao hơn tại khu vực ổ dịch. Tiêm vaccine là một trong những biện pháp phòng bệnh chủ động, hiệu quả.

Theo bác sĩ Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC cho biết, Việt Nam hiện lưu hành vaccine phòng 5 nhóm huyết thanh phổ biến A, B, C, Y, W của não mô cầu, bảo vệ sớm cho trẻ từ 6 tuần tuổi và người lớn. Các vaccine gồm: ba loại ngừa nhóm A, C, Y, W-135 của Sanofi và Pfizer, loại sớm nhất tiêm cho trẻ 6 tuần tuổi; loại ngừa nhóm B của GSK, tiêm từ 2 tháng đến 50 tuổi; loại ngừa nhóm B, C của Cuba, tiêm từ 6 tháng đến 45 tuổi.

Vaccine được cung ứng tại các cơ sở tiêm chủng dịch vụ. Ngoài giảm tỷ lệ mắc bệnh, tử vong, vaccine cũng được chứng minh hạn chế tình trạng người lành mang trùng.

Bác sĩ Chính cho biết vaccine não mô cầu không có miễn dịch chéo, người dân nên tiêm phối hợp vaccine nhóm B và nhóm A, C, Y, W để được bảo vệ toàn diện. Việc lựa chọn loại vaccine và lịch tiêm cần căn cứ vào lịch sử tiêm chủng, tình hình dịch tễ, độ tuổi và nhu cầu của từng người.

Bên cạnh vaccine, người dân được khuyến cáo giữ vệ sinh nơi ở, nơi làm việc; vệ sinh cá nhân bằng cách rửa tay thường xuyên bằng nước và xà phòng, che kín mũi miệng khi ho, hắt hơi. Mọi người nên đeo khẩu trang khi mắc bệnh hoặc tiếp xúc gần với người có biểu hiện bệnh, khi đến nơi đông người trong đó có bệnh viện. Nếu tiếp xúc gần với bệnh nhân não mô cầu, người dân cần thông báo với nhân viên y tế địa phương để được hướng dẫn dự phòng.

Gia Nghi