Mỹ chi 14,2 triệu USD để giải mã 'giác quan thứ sáu'

Các nhà khoa học Mỹ được đầu tư 14,2 triệu USD để lập bản đồ 'giác quan thứ sáu', hệ thống interoception giúp não bộ theo dõi hoạt động của các cơ quan nội tạng và giữ cơ thể cân bằng.

Một nhóm nhà khoa học tại Viện Nghiên cứu Scripps và Viện Allen (Mỹ) gây chú ý khi công bố sẽ bắt đầu dự án trị giá 14,2 triệu USD do Viện Y tế quốc gia Mỹ (NIH) tài trợ, nhằm giải mã toàn bộ cơ chế hoạt động của giác quan ẩn này. Mục tiêu là tạo ra bản đồ chi tiết đầu tiên về cách não bộ theo dõi và điều phối các cơ quan nội tạng, từ tim, phổi, dạ dày đến hệ miễn dịch.

Giáo sư Ardem Patapoutian, từng đoạt Giải Nobel Y sinh năm 2021, là người dẫn dắt dự án. Ông từng được biết đến với công trình phát hiện các cảm biến cơ học giúp cơ thể cảm nhận được chạm và áp lực. Hiện nay, ông tiếp tục đi sâu vào "cảm nhận bên trong" mà khoa học vẫn gọi là giác quan thứ sáu.

"Interoception là hệ thống giúp não biết khi nào bạn đói, khát, hoặc cần hít thở sâu hơn. Chúng tôi muốn vẽ lại toàn bộ bản đồ của hệ thống này, để hiểu cơ thể thật sự 'nghe' chính mình như thế nào", giáo sư Patapoutian giải thích.

Trong khi các giác quan như thị giác, khứu giác hay thính giác nhận tín hiệu từ môi trường bên ngoài, interoception lại hoạt động từ bên trong, qua hàng triệu dây thần kinh truyền tín hiệu liên tục giữa các cơ quan và não bộ. Hệ thống này giúp duy trì trạng thái cân bằng sinh lý (homeostasis), đảm bảo cơ thể vận hành ổn định trước mọi thay đổi.

Tuy nhiên, đây lại là một trong những lĩnh vực ít được nghiên cứu nhất trong khoa học thần kinh. Các tín hiệu nội tạng rất phức tạp, chồng chéo và khó đo lường. Những neuron cảm nhận này đan xen khắp tim, phổi, ruột, thận… mà không có ranh giới giải phẫu rõ ràng, khiến việc "vẽ bản đồ" chúng trở thành thách thức lớn suốt nhiều thập kỷ qua.

Nhờ khoản tài trợ 14,2 triệu USD từ NIH, nhóm của Patapoutian cùng các đồng nghiệp Li Ye, Bosiljka Tasic và Xin Jin sẽ thực hiện hai hướng nghiên cứu song song.

Phần giải phẫu học sẽ sử dụng công nghệ gắn nhãn thần kinh kết hợp hình ảnh 3D toàn thân để theo dõi đường đi của các neuron cảm giác từ tủy sống đến từng cơ quan. Trong khi đó, phần sinh học phân tử sẽ phân tích gene của các loại tế bào thần kinh khác nhau, xác định đặc điểm riêng của neuron truyền tín hiệu từ dạ dày, bàng quang hay mô mỡ.

Khi hai bộ dữ liệu này được kết hợp, nhóm hy vọng sẽ tạo ra bản đồ hoàn chỉnh đầu tiên về hệ thống cảm nhận bên trong cơ thể người, tương tự như "Google Maps" cho dây thần kinh nội tạng.

Các nhà khoa học tin rằng bản đồ này có thể mở đường cho những đột phá y học. Bởi khi interoception bị rối loạn, cơ thể có thể mất khả năng điều hòa cơ bản, dẫn đến bệnh tim mạch, cao huyết áp, rối loạn miễn dịch, đau mãn tính hay thậm chí thoái hóa thần kinh.

"Interoception là nền tảng của gần như mọi khía cạnh sức khỏe, nhưng chúng ta mới chỉ bắt đầu hiểu nó", tiến sĩ Xin Jin, đồng tác giả, nhận định. "Nếu hiểu cách não giao tiếp với cơ thể, chúng ta có thể tìm ra cách khôi phục sự cân bằng đó khi nó bị phá vỡ".

Dự án nằm trong chương trình High-Risk, High-Reward Research của NIH, vốn hỗ trợ các ý tưởng khoa học táo bạo và có khả năng tạo ra bước ngoặt trong y học. Với dự án này, giới nghiên cứu hy vọng giác quan thứ sáu vốn tồn tại trong mỗi người sẽ dần được giải mã, mở ra một cách nhìn hoàn toàn mới về cơ thể và não bộ con người.