Mỗi lao động hiện gánh lượng công việc gấp đôi 15 năm trước

(Dân trí) - Lao động Việt đang đứng trước nhiều thách thức khi phải làm việc nhiều hơn, áp lực cạnh tranh trên thị trường ngày càng lớn.

39% người đi làm tìm thấy niềm vui 

Theo báo cáo của LinkedIn (mạng xã hội về việc làm), một người lao động bình thường đang phải xử lý lượng công việc gấp đôi so với 15 năm trước. Khoảng 10% lao động đang làm những công việc chưa từng tồn tại trước năm 2000.

Nghiên cứu của Anphabe nhận định, lao động Việt còn gặp nhiều bất ổn về tinh thần. Con số thống kê cho thấy, chỉ 39% người đi làm tìm thấy niềm vui và sự hứng khởi. 43% người nghĩ đến chuyện nghỉ việc ở công ty hiện tại trong 2 năm tới.

Trong năm 2024, cứ 5 người thì có 3 người có vấn đề “sức khỏe tài chính yếu”. Trong số đó, 59% người đi làm lo lắng thu nhập không đủ trang trải cuộc sống, thậm chí là chi trả nhu cầu thiết yếu. 62% lao động cho rằng không được trả lương công bằng và không yên tâm về thu nhập trong tương lai…

Không chỉ chật vật với lượng công việc lớn hơn, tác động tâm lý rõ ràng hơn, người lao động còn đứng trước nhiều thách thức khi thị trường sắp tới sẽ bước vào thời kỳ tái cơ cấu, cạnh tranh năng lực vô cùng mạnh mẽ.

Theo nghiên cứu của Diễn đàn kinh tế thế giới, trong năm 2023, công nghệ đã tái phân bổ việc làm, khi phần việc do con người phụ trách chỉ chiếm 40%, 25% là do máy móc điều hành hoàn toàn và tỷ lệ còn lại là do sự phối hợp làm việc của cả hai. Tuy nhiên, đến năm 2030, tỷ lệ này sẽ thay đổi, dự kiến con người nắm 25% nhiệm vụ trong công việc và chỉ còn 37% lượng công việc của máy móc cần sự “hợp tác” của con người.

Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể khiến 85 triệu người mất việc làm, nhưng đồng thời cũng sẽ tạo ra 97 triệu việc làm mới. Điều này khiến một nửa số lượng người lao động bị tác động bởi AI sẽ hưởng lợi, số còn lại thì bị ảnh hưởng tiêu cực như bị giảm lương hoặc mất việc ngay lập tức.

Theo bà Thanh Nguyễn, Giám đốc điều hành và truyền cảm hứng hạnh phúc Anphabe, thách thức không còn dừng lại ở việc bị AI thay thế, mà còn là bị chính những đồng nghiệp giỏi hơn thay thế. Ngày nay, doanh nghiệp dần coi trọng hiệu quả và năng lực làm việc thực tế thay vì thâm niên.

Người biết tận dụng công nghệ, AI để nâng cao năng suất làm việc, sẽ tạo ra giá trị cao hơn, không phải lo bị thay thế. Trong thời đại mới, kỹ năng là loại tiền tệ mới của người lao động”, bà Thanh Nguyễn nói.

Học tập suốt đời thành điều kiện bắt buộc

Ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp TPHCM, cho rằng lao động Việt đang làm việc trung bình 48-60 giờ/tuần, cao hơn so với một số quốc gia phát triển. Tuy nhiên, phần lớn trong số họ vẫn đang thực hiện các công việc mang tính lặp lại, thủ công, dễ bị AI thay thế.

Áp lực công việc, tăng ca, thu nhập bấp bênh đang khiến không ít lao động rơi vào trạng thái kiệt sức, lo âu và thiếu định hướng phát triển bản thân. Bên cạnh đó, việc chăm lo phúc lợi, hỗ trợ sức khỏe tinh thần tại nơi làm việc vẫn còn rất hạn chế.

Không những vậy, cạnh tranh trên thị trường lao động ngày càng gay gắt, đặc biệt ở phân khúc lao động phổ thông, người trung niên hoặc lớn tuổi, nhóm có trình độ chuyên môn hạn chế, kỹ năng số yếu kém. Họ đối diện nguy cơ bị bật khỏi thị trường lao động nếu không có cơ hội tái đào tạo và nâng cấp kỹ năng. 

"Đáng lo ngại hơn, một bộ phận người lao động hiện vẫn cho rằng họ không có điều kiện, không có thời gian học tập do phải chạy theo sinh kế hằng ngày trong bối cảnh chi phí sinh hoạt biến động liên tục. Một số khác cảm thấy thiếu tự tin, nghĩ rằng mình không thể theo kịp công nghệ do không có nền tảng học tập từ trước", ông Tuấn nói.

Ông Trần Anh Tuấn cho rằng cần có những giải pháp đồng bộ từ phía nhà nước, doanh nghiệp và chính bản thân người lao động.

Trước hết, người lao động cần nhận thức rằng học tập là một yêu cầu tất yếu để có việc làm ổn định, nâng cao thu nhập và thích ứng với những thay đổi liên tục của công nghệ. Họ có thể chọn học các khóa kỹ năng ngắn hạn, chứng chỉ nghề, kỹ năng số và kỹ năng mềm.

"Điều quan trọng là xác định đúng kỹ năng khó bị AI thay thế, như tư duy sáng tạo, giao tiếp, chăm sóc khách hàng, quản lý nhóm, ra quyết định… Đồng thời, kỹ năng số cơ bản như sử dụng máy tính, tra cứu thông tin hay phân tích dữ liệu đơn giản cũng nên được trang bị.

Chẳng hạn như một thợ may có thể học thêm kỹ năng thiết kế mẫu trên máy tính, dịch vụ khách hàng trong lĩnh vực thời trang. Như vậy, cơ hội phát triển sẽ rộng mở hơn", chuyên gia chia sẻ.

Nghiên cứu của Diễn đàn kinh tế thế giới cũng tiết lộ rằng đến năm 2030, những kỹ năng quan trọng nhất sẽ là AI và dữ liệu lớn; an ninh mạng; quản lý nhân tài; thích nghi, linh hoạt, nhanh nhẹn; tư duy sáng tạo.  

Để hỗ trợ người lao động, các cơ quan chức năng, doanh nghiệp cần xây dựng cộng đồng giúp tạo động lực và giảm bớt cảm giác bị cô lập cho người lao động; tích hợp đào tạo kỹ năng chuyển đổi số, kỹ năng học suốt đời, kỹ năng mềm vào chương trình học; tổ chức tư vấn lộ trình, xu hướng nghề nghiệp; trao cơ hội tiếp cận rèn luyện kỹ năng thực tế...

Bà Thanh Nguyễn nhận định người lao động cần chủ động bồi dưỡng kỹ năng chuyên môn, đồng thời chủ động tự học các kỹ năng mềm quan trọng như tư duy phản biện, công nghệ, giải quyết vấn đề phức tạp, dẫn dắt thay đổi, truyền thông gây ảnh hưởng, hợp tác.

Ngoài ra, người lao động có thể quan tâm đến những ngành nghề đang được doanh nghiệp “đổ tiền” vào tuyển dụng hoặc thuê người ngoài về đào tạo như chuyên viên HRBP (nhân sự - đối tác kinh doanh), kỹ sư khoa học dữ liệu, chuyên viên phân tích dữ liệu, quản lý quan hệ kinh doanh…