Mở màn Nobel 2025: Lĩnh vực y sinh vinh danh 3 nhà khoa học Mỹ và Nhật Bản

Giải Nobel Y sinh năm nay được trao cho ba nhà khoa học Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi vì những khám phá của họ liên quan đến khả năng dung nạp miễn dịch ngoại vi.

Giải Nobel Y sinh được công bố hôm nay 6-10, mở màn mùa giải Nobel 2025, do Hội đồng Nobel của Viện Karolinska tại Stockholm (Thụy Điển) trao tặng.

Ba nhà khoa học giải mã cơ chế miễn dịch

Lúc 16h30 (giờ Việt Nam), Giải Nobel Y sinh đã chính thức được trao cho ba nhà khoa học Mary E. Brunkow (Mỹ), Fred Ramsdell (Mỹ) và Shimon Sakaguchi (Nhật Bản), nhờ "những khám phá về cơ chế dung nạp miễn dịch ngoại vi".

Theo Hãng tin Reuters, giáo sư Marie Wahren-Herlenius thuộc Viện Karolinska cho biết giải Nobel Y sinh năm nay vinh danh các khám phá về cách kiểm soát hệ miễn dịch, giúp con người chống lại vi sinh vật mà vẫn tránh được bệnh tự miễn.

Hội đồng Nobel cho biết ba nhà khoa học Mary Brunkow, Fred Ramsdell và Shimon Sakaguchi đã làm sáng tỏ cơ chế điều hòa hệ miễn dịch. Họ phát hiện tế bào T điều hòa (regulatory T cells) đóng vai trò "người bảo vệ", ngăn các tế bào miễn dịch tấn công cơ thể.

Theo thông cáo, công trình này mở ra hướng nghiên cứu mới, tạo nền tảng cho các liệu pháp điều trị ung thư, bệnh tự miễn và tăng khả năng thành công trong cấy ghép tạng. Một số liệu pháp đã bước vào giai đoạn thử nghiệm lâm sàng.

Theo Hãng tin AFP, ông Shimon Sakaguchi, 74 tuổi, có phát hiện quan trọng đầu tiên vào năm 1995. Khi đó, giới khoa học tin rằng khả năng dung nạp miễn dịch chỉ hình thành nhờ loại bỏ các tế bào miễn dịch gây hại trong tuyến ức, qua quá trình gọi là "dung nạp trung ương".

Tuy nhiên, ông Sakaguchi chứng minh hệ miễn dịch phức tạp hơn và phát hiện một loại tế bào miễn dịch mới, có vai trò bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tự miễn.

Đến năm 2001, bà Mary E. Brunkow (64 tuổi) và ông Fred Ramsdell (65 tuổi) có phát hiện khác, giải thích nguyên nhân khiến một số loài chuột đặc biệt dễ mắc bệnh tự miễn.

"Họ nhận thấy những con chuột này mang đột biến ở gen mà họ đặt tên là Foxp3. Đồng thời, đột biến tương tự ở người gây ra hội chứng tự miễn nghiêm trọng IPEX", hội đồng giám khảo cho biết.

Hai năm sau, ông Sakaguchi đã liên kết các phát hiện này, hoàn thiện bức tranh về cơ chế dung nạp miễn dịch.

Vị thế khoa học của Mỹ dưới thời Tổng thống Trump

Năm nay, các nhà khoa học Mỹ tiếp tục được vinh danh với giải Nobel Y sinh, nối dài "chuỗi thống trị" của Mỹ trong các hạng mục Nobel về khoa học.

Năm ngoái, hai nhà khoa học Mỹ Victor Ambros và Gary Ruvkun đã nhận giải nhờ phát hiện vai trò của microRNA trong việc điều chỉnh hoạt động gen trong tế bào.

Mỹ vẫn duy trì đầu tư mạnh mẽ cho nghiên cứu cơ bản và tự do học thuật. Tuy nhiên, các đợt cắt giảm ngân sách lớn cho khoa học dưới thời Tổng thống Donald Trump có thể làm thay đổi cục diện.

Theo cơ sở dữ liệu độc lập Grant Watch, từ tháng 1 đến nay, Viện Y tế quốc gia Mỹ (NIH) đã chấm dứt 2.100 khoản tài trợ nghiên cứu, với tổng giá trị khoảng 9,5 tỉ USD cùng 2,6 tỉ USD tiền hợp đồng.

Ông Thomas Perlmann - tổng thư ký Ủy ban Nobel Y sinh - nhận định "không phải ngẫu nhiên Mỹ có nhiều người đoạt Nobel nhất", nhưng hiện "xuất hiện lo ngại về việc nước này có giữ được vị thế dẫn đầu trong nghiên cứu hay không".

Ông ví Mỹ như "động cơ chính của khoa học toàn cầu" và cảnh báo: nếu động cơ này chững lại, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng. Chỉ cần vài năm cắt giảm cũng có thể gây tổn thất không thể đảo ngược.